Hàng chục cuộc tấn công vào các cơ sở quân sự của Hoa Kỳ bởi các phe phái được Iran hậu thuẫn ở Iraq trong hai tháng qua khi cuộc chiến Israel-Hamas nổ ra đã buộc Baghdad phải thực hiện một hành động cân bằng ngày càng trở nên khó khăn hơn.
Một cuộc tấn công bằng tên lửa vào Đại sứ quán Mỹ rộng lớn ở Baghdad hôm thứ Sáu đánh dấu sự leo thang hơn nữa khi các quan chức Iraq cố gắng ngăn chặn những tác động lan tỏa của cuộc chiến tranh Trung Đông mới nhất.
Iran có ảnh hưởng đáng kể ở Iraq và liên minh các nhóm được Iran hậu thuẫn đã đưa Thủ tướng Iraq Mohammed Shia al-Sudani lên nắm quyền vào tháng 10 năm 2022. Đồng thời, có khoảng 2.000 lính Mỹ ở Iraq theo một thỏa thuận với Baghdad, chủ yếu là để phục vụ quân đội chống lại nhóm phiến quân Nhà nước Hồi giáo.
Baghdad cũng phụ thuộc rất nhiều vào sự miễn trừ trừng phạt của Washington để mua điện từ Iran, và kể từ cuộc xâm lược của Mỹ năm 2003, dự trữ ngoại tệ của Iraq đã được đặt tại Cục Dự trữ Liên bang Hoa Kỳ, giúp người Mỹ kiểm soát đáng kể nguồn cung đô la của Iraq.
Những người tiền nhiệm của Al-Sudani cũng phải đứng trên ranh giới mong manh giữa Tehran và Washington, nhưng cuộc chiến Israel-Hamas đã làm tăng đáng kể nguy cơ.
Kể từ khi chiến tranh nổ ra vào ngày 7 tháng 10 , ít nhất 92 cuộc tấn công vào các căn cứ của Mỹ ở Iraq và Syria đã được thực hiện bởi một nhóm phiến quân Iraq được Iran hậu thuẫn có tên là Lực lượng kháng chiến Hồi giáo ở Iraq. Các chiến binh cho biết các cuộc tấn công của họ là để trả đũa việc Washington ủng hộ Israel và sự hiện diện quân sự của nước này ở Iraq và Syria.
Al-Sudani đã lên án các cuộc tấn công và các cuộc phản công của Mỹ là vi phạm chủ quyền của đất nước ông. Ông cũng ra lệnh cho chính quyền truy đuổi các chiến binh liên quan đến các vụ tấn công, hầu hết đều không gây thương tích và chỉ gây thiệt hại nhỏ. Văn phòng của ông từ chối bình luận thêm.
Washington đã gửi thông điệp rằng sự kiên nhẫn của họ đang ngày càng giảm sút.
Sau cuộc tấn công vào đại sứ quán, Lầu Năm Góc cho biết Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin “đã nói rõ với al-Sudani rằng các cuộc tấn công chống lại lực lượng Mỹ phải dừng lại”.
Một quan chức Mỹ nói rằng Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken nói với al-Sudani rằng Washington hy vọng các quan chức Iraq sẽ hành động nhiều hơn để ngăn chặn những cuộc tấn công như vậy và tin rằng họ có khả năng làm như vậy.
Một quan chức Iraq cho biết, trong chuyến đi gần đây tới khu vực, Giám đốc CIA William Burns đã cảnh báo al-Sudani về “những hậu quả khắc nghiệt” nếu Iraq không hành động để ngăn chặn các cuộc tấn công.
Cả hai quan chức đều phát biểu với điều kiện giấu tên theo quy định về cuộc họp.
Trong cuộc gọi với thủ tướng Iraq hồi đầu tháng này, Blinken nói rằng người Mỹ sẽ tự mình giải quyết vấn đề, lập luận rằng Baghdad chưa làm đủ để truy đuổi thủ phạm, theo hai quan chức Iraq giấu tên vì họ không được phép bình luận công khai.
Hai ngày sau, một cuộc tấn công của Mỹ vào bãi phóng máy bay không người lái gần thành phố Kirkuk của Iraq đã giết chết 5 chiến binh.
Hoa Kỳ và phần lớn cộng đồng quốc tế đã nỗ lực ngăn chặn cuộc chiến ở Dải Gaza bị bao vây mở rộng ra khắp khu vực.
Nhà phân tích Renad Mansour cho biết ông tin rằng Iran đang đảm bảo các cuộc tấn công vẫn ở dưới ngưỡng có thể gây ra phản ứng lớn của Mỹ.
Mansour, một nhà nghiên cứu cấp cao tại tổ chức nghiên cứu Chatham House, cho biết: “Cho đến nay, cả Iran và Iraq đều duy trì quan điểm rõ ràng rằng, vào thời điểm hiện tại, Iraq không thể biến thành một sân chơi có thể gây bất ổn cho chính phủ Sudan”.
Ông nói rằng điều đó một phần là do vai trò của Iraq trong việc truyền tải thông điệp giữa Washington và Tehran.
Vào đầu tháng 11, Blinken đã gặp al-Sudani ở Baghdad một ngày trước khi thủ tướng Iraq chuẩn bị đến thăm Tehran. Theo một quan chức Iraq và một thành viên của lực lượng dân quân Kataib Hezbollah, Al-Sudani đã giành được lời hứa cụ thể từ lực lượng dân quân rằng sẽ không tiến hành cuộc tấn công nào trong chuyến thăm của Blinken. Sau chuyến thăm, al-Sudani đã mang thông điệp từ Blinken tới Iran nhằm kiềm chế lực lượng dân quân.
Một tuần sau những nỗ lực ngoại giao của thủ tướng Iraq, Hoa Kỳ đã gia hạn quyền miễn trừ trừng phạt của Iraq thêm 4 tháng để mua điện của Iran. Những người diều hâu với Iran ở Washington chỉ trích động thái này, nói rằng nó sẽ tăng doanh thu cho Tehran trong khi các lực lượng ủy nhiệm của họ đang có chiến tranh với Israel.
Mansour nói rằng Washington đã sử dụng việc miễn trừ trừng phạt như “một trong những lá bài” trong các nỗ lực tập trung vào kinh tế nhằm gây áp lực với Iran và Iraq .
Không giống như nhóm Hezbollah của Lebanon, được coi là lực lượng ủy quyền mạnh nhất của Iran trong khu vực, lực lượng dân quân Iraq cho đến nay chỉ đóng một vai trò hạn chế trong cuộc xung đột.
Quan chức của nhóm Kataib Hezbollah cho biết hiện tại, chỉ có một số lượng nhỏ dân quân từ Iraq ở miền nam Lebanon, gần biên giới phía bắc của Israel. Ông cho biết người Iraq đang hợp tác về “quản lý chiến đấu” cùng với Hezbollah và đại diện của Hamas, nhóm chiến binh đã cai trị Gaza trong 16 năm và hiện đang chiến đấu với Israel.
Ông cho biết các nhóm được Iran hậu thuẫn ở Iraq không muốn xung đột lan rộng khắp khu vực nhưng sẵn sàng đáp trả bằng vũ lực trước bất kỳ cuộc tấn công nào.
Iyad al-Anbar, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Baghdad, cho biết nếu Iran và các đồng minh chọn leo thang, chính phủ của al-Sudani có thể sẽ không thể kiềm chế họ hoặc ngăn chặn hậu quả trên đất Iraq.
al-Anbar nói: “Và đây là lý do tại sao tất cả những gì al-Sudani có thể làm là cố gắng mang lại sự bình tĩnh thông qua các tuyên bố”.
Việt Linh (Theo TheGuardian)