Tranh chấp kéo dài hàng thế kỷ giữa hai quốc gia Nam Mỹ gần đây lại tái diễn với việc phát hiện ra khối lượng dầu lớn ở Guyana.
Chính phủ Guyana, dưới áp lực từ nước láng giềng Brazil và khối thương mại Caribe, hôm Chủ Nhật đã đồng ý tham gia các cuộc đàm phán song phương với Venezuela về tranh chấp lãnh thổ đang leo thang.
Chính phủ của Nicolás Maduro, thông qua cuộc trưng cầu dân ý vào tuần trước, đã tuyên bố chủ quyền đối với lãnh thổ Essequibo, chiếm 2/3 diện tích Guyana và nằm gần các mỏ dầu lớn ngoài khơi.
Ngay cả khi quân đội tập trung đông đảo ở cả hai bên biên giới chung Venezuela-Guyana, Tổng thống Guyana Irfaan Ali cho biết hôm Chủ nhật rằng họ sẽ gặp nhau tại quốc đảo St. Vincent ở phía Đông Caribe vào thứ Năm để thảo luận về nơi vẽ đường biên giới giữa hai quốc gia.
Tuy nhiên, bất kỳ thỏa thuận nào cũng khó có thể đạt được khi căng thẳng bùng phát ở cả hai bên.
Ali nói trong một chương trình phát sóng quốc gia: “Tôi đã nói rất rõ ràng rằng về vấn đề tranh cãi biên giới, quan điểm của Guyana là không thể thương lượng.”
Ranh giới được một ủy ban quốc tế vẽ ra vào năm 1899, mà Guyana cho là hợp pháp và ràng buộc, trong khi Venezuela tuyên bố là một âm mưu trộm đất vì các trọng tài từ Anh, Nga và Hoa Kỳ đã quyết định ranh giới. Trong số những điều khác, các quan chức Venezuela cho rằng người Mỹ và người châu Âu đã thông đồng để lừa đất nước của họ ra khỏi đất liền.
Chính phủ của Maduro hôm thứ Bảy cho biết họ đã đồng ý đàm phán để duy trì “mong muốn duy trì châu Mỹ Latinh và Caribe như một khu vực hòa bình, không có sự can thiệp từ các tác nhân bên ngoài”.
Venezuela đã thúc đẩy các cuộc đàm phán song phương trực tiếp bằng cách sử dụng một điều khoản trong thỏa thuận cũ, trong khi Guyana tuyên bố vụ việc nên được Tòa án Công lý Quốc tế của Liên Hợp Quốc giải quyết.
“Liên quan đến biên giới của chúng tôi, hoàn toàn không có sự thỏa hiệp nào. Vấn đề sẽ được đưa ra trước ICJ và sẽ được giải quyết ở đó”, Ali nói. “Chúng tôi hy vọng rằng ý thức tốt sẽ chiếm ưu thế và cam kết về hòa bình, ổn định, mối đe dọa gián đoạn sẽ chấm dứt.”
Ralph Gonsalves, thủ tướng của St. Vincent, sẽ chủ trì cuộc họp, trong khi Brazil, quốc gia có chung đường biên giới với cả Venezuela và Guyana, đồng thời đã đặt quân đội trong tình trạng báo động, sẽ đóng vai trò quan sát viên.
Lãnh đạo Guyana Ali cho biết ông cũng đã đồng ý đàm phán với Maduro sau cuộc họp khẩn cấp của các nhà lãnh đạo Caribe vào cuối ngày thứ Sáu, nơi họ yêu cầu trò chuyện và nhấn mạnh việc tiếp tục ủng hộ Guyana.
Với lòng yêu nước, chính phủ Venezuela đang tận dụng cuộc chiến để tăng cường sự ủng hộ trước cuộc bầu cử tổng thống trong cộng đồng người dân đã chán ngấy với hàng thập niên khủng hoảng đã đẩy nhiều người vào tình trạng nghèo đói.
Chính phủ Venezuela tuyên bố có khoảng 10,5 triệu người – chỉ hơn một nửa số cử tri đủ điều kiện – đã bỏ phiếu. Họ nói rằng các cử tri đã chấp thuận bác bỏ “bằng mọi cách” ranh giới năm 1899, biến Essequibo thành một tiểu bang, trao cho cư dân khu vực quyền công dân Venezuela và bác bỏ thẩm quyền của tòa án Liên Hợp Quốc đối với tranh chấp.
Vào năm 2015, các mỏ dầu lớn lần đầu tiên được phát hiện ngoài khơi bờ biển Essequibo bởi một tập đoàn do ExxonMobil dẫn đầu, thu hút sự quan tâm của Venezuela, quốc gia cam kết theo đuổi yêu sách lãnh thổ đã dao động trong những năm qua. Hoạt động khai thác dầu mỏ tạo ra khoảng 1 tỷ USD mỗi năm cho Guyana, một quốc gia nghèo khó với gần 800.000 dân nhưng đã chứng kiến nền kinh tế tăng trưởng gần 60% trong nửa đầu năm nay.
Trong khi ngành công nghiệp dầu mỏ của Guyana tiếp tục bùng nổ thì Venezuela lại tụt dốc. Venezuela có trữ lượng dầu thô đã được chứng minh lớn nhất thế giới, nhưng ngành công nghiệp dầu mỏ của nước này đã bị tê liệt do nhiều năm quản lý yếu kém và các biện pháp trừng phạt kinh tế áp đặt đối với công ty dầu khí nhà nước sau cuộc bầu cử lại của Maduro vào năm 2018, vốn bị nhiều người coi là gian lận.
Việt Linh (Theo Reuters)