Đề xuất lần này đánh dấu mức độ nhượng bộ rõ rệt nhất của Tổng thống Zelensky đối với tranh chấp lãnh thổ gai góc ở Donetsk — nguyên nhân lặp đi lặp lại khiến các vòng hòa đàm đổ vỡ.
Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết vào ngày thứ Ba rằng ông sẵn sàng rút quân khỏi một số khu vực thuộc miền Đông Donetsk còn nằm dưới quyền kiểm soát của Kyiv và biến những khu vực đó thành vùng phi quân sự, như một phần của thỏa thuận hòa bình tiềm tàng với Moscow.
Đề xuất này là bước đi gần nhất mà ông Zelensky từng thực hiện trong việc chạm vào chủ đề “nhượng lãnh thổ” — vốn nhiều lần khiến hòa đàm đứt gãy — và là tín hiệu cho thấy sự sẵn sàng thỏa hiệp sau nhiều tuần thương lượng dưới vai trò trung gian của Mỹ.
Tuy nhiên, khoảng cách giữa Ukraine và Nga vẫn còn rất lớn. Ông Zelensky đặt điều kiện: Nga phải rút lực lượng khỏi một khu vực tương đương ở Donetsk. Hiện Điện Kremlin chưa đưa ra tín hiệu nào cho thấy họ sẵn sàng chấp nhận điều gì ít hơn toàn quyền kiểm soát vùng này.
Một kế hoạch hòa bình 20 điểm – được viết lại với Washington
Đề xuất vùng phi quân sự nằm trong kế hoạch hòa bình 20 điểm được biên soạn lại bởi Kyiv và Washington trong những tuần gần đây — bản mà ông Zelensky trình bày trước báo giới tại Kyiv. Bản kế hoạch bao trùm nhiều nội dung:
- phương án lãnh thổ,
- bảo đảm an ninh nhằm ngăn Nga tái xâm lược,
- kế hoạch tái thiết Ukraine sau chiến tranh.
Ông Zelensky nói kế hoạch “phản ánh phần lớn lập trường chung giữa Ukraine và Hoa Kỳ,” nhưng thừa nhận hai điểm chưa đạt đồng thuận:
1️⃣ Tương lai vùng lãnh thổ Ukraine còn nắm giữ ở Donetsk
2️⃣ Quyền kiểm soát nhà máy điện hạt nhân lớn — đang bị Nga chiếm đóng
Về nhà máy hạt nhân, Kyiv đề xuất phương án thỏa hiệp: cùng quản lý với Hoa Kỳ.
Hiện chưa rõ Washington sẽ truyền đạt các nhượng bộ chưa được Mỹ phê chuẩn này đến Moscow bằng cách nào.
Điện Kremlin không vội tỏ thái độ — do lo ngại phản ứng từ Tổng thống Trump
Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitri Peskov xác nhận ông Putin đã được báo cáo và cho biết Nga sẽ “sớm xác định lập trường.”
Ông Zelensky tỏ ra thận trọng nhưng hy vọng Nga sẽ tránh công khai bác bỏ vì e ngại phản ứng từ Tổng thống Trump:
“Họ không thể nói với Tổng thống Trump rằng họ phản đối hòa bình… Nếu họ tìm cách phá hoại, Tổng thống Trump sẽ buộc phải vũ trang cho chúng tôi mạnh mẽ, và trừng phạt họ toàn diện.”
Ông nhấn mạnh: “Chúng ta đã tiến rất gần đến việc hoàn thiện các tài liệu.”
Vùng đệm quốc tế – đề xuất then chốt
Theo dự thảo mới, Ukraine sẵn sàng mở rộng mô hình vùng phi quân sự:
➡️ Không chỉ trong khu vực Ukraine rút quân,
➡️ mà cả tại vùng Nga kiểm soát — nơi Moscow sẽ rút binh sĩ tương ứng.
Tại Donetsk, vùng phi quân sự có thể bao gồm Kramatorsk và Sloviansk — hai thành phố cuối cùng tạo thành tuyến phòng thủ chủ chốt của Kyiv. Một lực lượng quốc tế sẽ kiểm soát vùng đệm tách hai bên.
Đối với Ukraine, “lãnh thổ” là vấn đề hóc búa nhất vì nó chạm đến:
- giá trị quân sự sống còn (không thể bỏ các căn cứ phòng thủ trọng yếu)
- nhân đạo (di dời dân cư)
- tinh thần quốc gia (nhượng đất có thể đánh vào nhuệ khí dân tộc)
Do đó, ông Zelensky khẳng định: mọi quyết định liên quan vùng phi quân sự phải được phê chuẩn qua trưng cầu dân ý.
Ông cũng nói Ukraine sẽ tổ chức bầu cử ngay khi thỏa thuận hòa bình được ký. Nhiệm kỳ 5 năm của ông vốn đã hết hạn từ tháng 5/2024 nhưng được kéo dài do thiết quân luật từ năm 2022.
“Vùng kinh tế tự do” – thông điệp gửi đến tư duy kinh doanh của Trump
Điều đáng chú ý: ông Zelensky mô tả vùng phi quân sự tương lai như một “vùng kinh tế tự do.”
Cụm từ này có thể nhắm tới:
- tư duy kinh doanh của ông Trump,
- và các doanh nghiệp Mỹ muốn tiếp cận tài nguyên khoáng sản gần chiến tuyến.
Nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia — lớn nhất châu Âu, công suất 6 gigawatt — cũng được đặt trong đề xuất “vùng kinh tế.”
Zelensky cho biết Washington từng đề xuất mô hình 3 bên (Kyiv – Washington – Moscow), nhưng Kyiv không thể chấp nhận trao đổi năng lượng với Nga.
Theo dự thảo mới:
➡️ Nhà máy sẽ hoạt động như liên doanh Kyiv – Washington, điều Nga gần như chắc chắn phản đối.
Tiền tái thiết – Mỹ và châu Âu trên bàn gọi vốn
Phần kế hoạch liên quan tái thiết nhắm trực diện đến lợi ích kinh tế Hoa Kỳ:
- Thành lập quỹ đầu tư tái thiết, dự kiến huy động 800 tỷ USD
- Mỹ có thể góp 100 tỷ USD, châu Âu con số tương tự
- Các doanh nghiệp Mỹ sẽ tham gia dự án về năng lượng và hạ tầng
Hiện chưa rõ nguồn vốn cụ thể và mức độ đồng thuận của châu Âu.
Bảo đảm an ninh – tham vọng giữ quân đội Ukraine ở mức 800.000 lính
Các điều khoản an ninh bao gồm:
- Quy mô quân đội Ukraine trong thời bình: 800.000 quân
- Tài trợ duy trì lực lượng từ phương Tây
- Tư cách thành viên EU
- Hỗ trợ quân sự từ liên minh châu Âu
- Cam kết an ninh song phương từ Hoa Kỳ
Sự hỗ trợ quân sự châu Âu sẽ đến từ Liên minh Các Quốc Gia Sẵn Sàng – khoảng 30 nước cam kết bảo trợ an ninh Ukraine cả trên bộ, biển và không trung. Điều này có thể bao gồm triển khai lực lượng châu Âu trên lãnh thổ Ukraine — một phương án điện Kremlin tuyên bố là không thể chấp nhận.
Kết luận
Zelensky đang mạo hiểm chính trị – nhưng tin rằng:
“Chúng ta đã tiến sát hòa bình hơn bao giờ hết.”
Nhưng hòa bình sẽ chỉ thành hiện thực nếu:
- Nga chấp nhận lùi một bước,
- Mỹ chính thức hóa cam kết,
- Và người dân Ukraine — những người chịu tổn thất lớn nhất — đồng ý đổi đạn pháo lấy lá phiếu trưng cầu.
Nguồn nytimes
