(AP) – Barack Obama có Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Giá cả phải chăng (Affordable Care Act). Joe Biden có Đạo luật Giảm lạm phát (Inflation Reduction Act). Tổng thống Donald Trump giờ sẽ có dự luật cắt giảm thuế.
Tất cả đều từng được ca ngợi khi ra đời, nhưng sau đó trở thành mục tiêu chính trị trong các kỳ tranh cử tiếp theo. Trong trường hợp của Trump, các khoản cắt giảm thuế có nguy cơ bị lu mờ bởi những tranh cãi xoay quanh các phần khác trong đạo luật hàng nghìn tỷ đô, mà đảng Dân chủ cho rằng sẽ buộc người nghèo mất quyền chăm sóc sức khỏe và đảo ngược hơn một thập niên chính sách năng lượng.
Bằng cách kết hợp giữa thuyết phục và gây sức ép, Trump đã buộc gần như toàn bộ các nghị sĩ Cộng hòa tại Quốc hội ủng hộ dự luật chủ chốt của ông – bất chấp những điều khoản gây tranh cãi.
Ông áp dụng đúng “sách lược thương hiệu” từng giúp mình thành công trong kinh doanh: đặt tên cho dự luật là “One Big, Beautiful Bill” (Tạm dịch: Một Dự Luật To, Đẹp) và liên tục thúc ép Quốc hội thông qua bằng lá phiếu duy nhất của đảng Cộng hòa.
Tuy nhiên, chiến thắng đó sẽ sớm bị thử thách trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm 2026, khi đảng Dân chủ dự kiến sẽ vận động với một thông điệp quen thuộc nhưng hiệu quả: rằng vị tổng thống Cộng hòa ưu ái giới giàu bằng các khoản cắt giảm thuế, trong khi người nghèo mất bảo hiểm y tế.
Trump và các đồng minh lập luận rằng những ai “xứng đáng” vẫn sẽ được tiếp tục bảo hiểm. Tuy nhiên, các tổ chức phân tích độc lập dự báo số người không có bảo hiểm y tế sẽ tăng mạnh. Đồng thời, cam kết của đảng Cộng hòa rằng dự luật sẽ thúc đẩy nền kinh tế cũng bị đặt dấu hỏi giữa bối cảnh bất ổn và chiến tranh thương mại.
Để phản bác cáo buộc thiên vị giới giàu, Trump đưa vào dự luật những điều khoản miễn thuế cho tiền boa và lương làm thêm – hai khoản thu nhập thường gặp ở nhóm lao động thu nhập thấp nhưng chỉ chiếm một phần nhỏ lực lượng lao động.
Việc gia hạn các khoản cắt giảm thuế từ nhiệm kỳ đầu vốn sắp hết hiệu lực nếu Quốc hội không hành động giúp Trump tuyên bố rằng hàng triệu người Mỹ sẽ tránh được việc tăng thuế. Nhưng để tài trợ cho các ưu tiên đắt đỏ này, đảng Cộng hòa đã cắt giảm mạnh Medicaid – hành động đi ngược với cam kết trước đó của Trump rằng người thụ hưởng các chương trình an sinh xã hội “sẽ không bị ảnh hưởng.”
“Điều quan trọng nhất là ông ấy đang lắng nghe tiếng nói của những người bị lãng quên,” Dân biểu Jason Smith (R-Mo.), Chủ tịch Ủy ban Tài chính Hạ viện, nói. “Đó là lý do tại sao yêu cầu số 1 của ông ấy là miễn thuế tiền boa, miễn thuế giờ làm thêm, và giảm thuế cho người cao tuổi. Tôi nghĩ đó sẽ là tác động lớn nhất.”
Lợi thế chính trị chưa chắc hái được quả ngọt
Các tổng thống Mỹ từng chứng kiến thành tựu lập pháp lớn của mình bị người kế nhiệm gỡ bỏ, hoặc trở thành gánh nặng chính trị cho chính đảng của mình trong các cuộc bầu cử sau đó.
Tổng thống Biden đặt cược rằng người dân sẽ tưởng thưởng cho ông vì các thành tựu lập pháp. Nhưng điều đó không thành hiện thực khi tỷ lệ ủng hộ ông vẫn thấp vì lo ngại về tuổi tác và lạm phát kéo dài.
Kể từ khi nhậm chức vào tháng Giêng, Trump đã tìm cách bãi bỏ các ưu đãi thuế nhằm thúc đẩy năng lượng sạch – vốn là một phần của đạo luật khí hậu và chăm sóc sức khỏe mang dấu ấn của Biden.
Với Obama, đạo luật cải cách y tế mà ông ký năm 2010 đã khiến đảng Dân chủ chịu thất bại nặng nề trong kỳ bầu cử giữa kỳ cùng năm. Phải đến khi đảng Cộng hòa tìm cách bãi bỏ đạo luật vào năm 2017, nó mới trở nên phổ biến hơn trong công chúng.
Các khoản cắt giảm thuế từ nhiệm kỳ đầu của Trump năm 2017 – dù được quảng bá rầm rộ – cũng không giúp đảng Cộng hòa giữ Hạ viện trong kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ 2018, hay giúp Trump tái đắc cử năm 2020.
“Tôi không thấy bằng chứng nào – dù là gần đây hay xa hơn – cho thấy một tổng thống có thể thúc đẩy dự luật lớn bằng phiếu của một đảng và được cử tri tưởng thưởng vì điều đó,” chuyên gia bầu cử Kyle Kondik từ Trung tâm Chính trị Đại học Virginia nhận định.
Đánh đổi mạng lưới an sinh xã hội
Đảng Dân chủ hy vọng sẽ biến những tổn thất chính sách thành lợi thế chính trị.
Trong một lần xuất hiện tại Phòng Bầu Dục hồi tháng Giêng, Trump từng cam kết sẽ “yêu thương và gìn giữ” các chương trình như An sinh Xã hội, Medicare và Medicaid.
“Chúng tôi sẽ không đụng đến các chương trình đó, trừ khi phát hiện ra sự lãng phí hoặc gian lận. Người dân sẽ không bị ảnh hưởng – chỉ có hiệu quả hơn và tốt hơn,” Trump nói.
Nhưng thực tế đã đi ngược lại. Đảng Cộng hòa không chỉ cắt Medicaid mà còn giảm hỗ trợ thực phẩm cho người nghèo nhằm cân đối ngân sách cho dự luật khổng lồ này. Theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội (CBO), kế hoạch của Trump sẽ khiến thêm 11,8 triệu người không có bảo hiểm y tế vào năm 2034 – con số mà GOP bác bỏ.
“Trong nhiệm kỳ đầu, đảng Dân chủ đã ngăn chặn nhiều hậu quả tồi tệ. Chúng tôi không để họ bãi bỏ đạo luật Obamacare, và cùng nhau thông qua cứu trợ COVID. Nhưng lần này thì khác,” Thượng nghị sĩ Brian Schatz (D-Hawaii) nói. “Bệnh viện sẽ đóng cửa, người dân sẽ chết, giá điện sẽ tăng, và nhiều người sẽ thiếu lương thực.”
Chia rẽ trong nội bộ Cộng hòa
Thượng nghị sĩ Thom Tillis (R-N.C.) nhiều lần cảnh báo rằng đạo luật sẽ khiến hàng triệu người mất bảo hiểm ở bang ông và các bang khác, khiến họ dễ bị công kích chính trị giống như đảng Dân chủ từng hứng chịu sau đạo luật Obamacare. Không được lắng nghe, Tillis thông báo sẽ không tái tranh cử sau khi bỏ phiếu chống và chịu chỉ trích gay gắt từ Trump.
“Nếu xét về khía cạnh chính trị, ảnh hưởng của đạo luật này tại các bang như California – nơi có các địa hạt xanh-đỏ đan xen – sẽ cực kỳ lớn,” ông nói. “Thông điệp sẽ vô cùng tiêu cực ở những bang như California, New York, Illinois và New Jersey.”
Ngay cả Thượng nghị sĩ Lisa Murkowski (R-Alaska) – người đóng vai trò then chốt giúp dự luật thông qua Thượng viện – cũng thừa nhận đạo luật cần được sửa đổi thêm và kêu gọi Hạ viện điều chỉnh. Nhưng Hạ viện đã không làm vậy.
Các cuộc thăm dò ban đầu cho thấy đạo luật của Trump đang bị phản đối mạnh mẽ, kể cả từ cử tri độc lập và một bộ phận đáng kể cử tri Cộng hòa. Trong khi đó, các quan chức Tòa Bạch Ốc nói rằng các khảo sát nội bộ của họ không cho thấy điều đó.
Cho đến hiện tại, chỉ có đảng Cộng hòa là đang ăn mừng. Điều đó dường như không làm Trump phiền lòng.
Trong một bài phát biểu tại Iowa sau khi dự luật được thông qua, ông tuyên bố đảng Dân chủ phản đối chỉ vì họ “ghét Trump.” Và ông nói điều đó chẳng sao cả: “Vì tôi cũng ghét bọn họ.”
