(AP) — Tổng thống Donald Trump dự kiến sẽ lên đường sang châu Á vào cuối tuần này, trong chuyến công du toàn cầu mà ông kỳ vọng sẽ giúp tháo gỡ hàng loạt vấn đề gai góc có thể định hình tương lai của nền kinh tế thế giới.
Điểm mấu chốt là cuộc gặp dự kiến với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, nơi Trump hy vọng có thể hạ nhiệt căng thẳng thương mại. Nhưng chỉ cần một bước đi sai lầm, toàn bộ ngành công nghiệp Mỹ — vốn đã chao đảo vì thuế quan, sa thải nhân viên chính phủ và đấu đá chính trị — có thể tiếp tục rung chuyển.
Kể từ khi trở lại Tòa Bạch Ốc vào tháng Giêng, phong cách ứng biến của Trump đã đem lại cả thành công lẫn thất bại: Hamas đã trả con tin cho Israel nhưng lệnh ngừng bắn Trung Đông vẫn mong manh; cuộc chiến thương mại với Trung Quốc lên xuống thất thường; và chiến tranh Nga–Ukraine vẫn chưa có dấu hiệu hạ nhiệt dù Trump nhiều lần tìm cách hòa giải.
Lộ trình chưa rõ ràng
Chuyến đi của Trump bao trùm nhiều điều bí ẩn khi Tòa Bạch Ốc chưa công bố chi tiết lịch trình. Hôm thứ Hai, ông chỉ tiết lộ rằng mình sẽ đến Malaysia để dự hội nghị khu vực, sau đó đến Nhật Bản để bàn về đầu tư nước ngoài, và tiếp đến là Hàn Quốc — nơi dự kiến diễn ra cuộc gặp thượng đỉnh với ông Tập.
Tuy nhiên, Bắc Kinh vẫn chưa xác nhận cuộc gặp, và hai bên gần đây liên tục đe dọa nhau bằng các biện pháp thuế quan và hạn chế xuất khẩu.
“Tôi có mối quan hệ rất tốt với Chủ tịch Tập Cận Bình,” Trump nói với các phóng viên trên Air Force One.
“Tôi sẵn sàng hạ thuế, nhưng họ cũng phải nhượng bộ — ví dụ như mua đậu nành Mỹ, giảm nguyên liệu fentanyl, và chấm dứt hạn chế xuất khẩu đất hiếm cho ngành công nghệ cao.”
Hôm thứ Hai, ông còn tự tin hơn:
“Tôi nghĩ chúng ta sẽ có một thỏa thuận tuyệt vời với Trung Quốc, và nó sẽ tuyệt vời cho cả thế giới.”
Chuyến công du đầu tiên sang châu Á trong nhiệm kỳ hai
Theo giới phân tích, đây là chuyến công du châu Á đầu tiên của Trump trong nhiệm kỳ thứ hai, và mức độ mơ hồ xung quanh nó “vượt ngoài mọi khuôn mẫu thông thường”.
Bonnie Glaser, Giám đốc điều hành Quỹ Marshall của Đức tại Washington, nhận định:
“Ngay từ đầu, toàn bộ chuyến đi này đã trông rất bất định.”
Phát ngôn viên Tòa Bạch Ốc Anna Kelly trả lời ngắn gọn:
“Tổng thống sẽ tham gia các cuộc họp và sự kiện ở châu Á nhằm mang lại nhiều thỏa thuận tuyệt vời cho đất nước chúng ta. Hãy chờ xem!”
Trump vẫn kiên trì với chính sách thuế quan cứng rắn, mà ông gọi là biện pháp “tái cân bằng thương mại không công bằng”, khiến các quốc gia phụ thuộc vào thị trường Mỹ lo ngại. Nhiều quan chức khu vực sợ rằng một cuộc đối đầu nữa giữa Trump và Tập có thể đẩy kinh tế toàn cầu vào hỗn loạn.
“Họ sẽ hoan nghênh việc ông ấy đến, nhưng không ai tin điều đó đủ để xua tan nghi ngờ đang lan rộng trong khu vực,” Glaser nói.
Trump cũng cắt giảm đáng kể đội ngũ đối ngoại, chỉ giữ lại một nhóm trung thành nhỏ, thay vì bộ cố vấn chuyên sâu như các đời tổng thống trước.
Rush Doshi, cựu cố vấn Trung Quốc của chính quyền Biden, cảnh báo:
“Giờ chúng ta đang ở trong vùng nước chưa được thăm dò. Không còn nhiều nhân sự đủ năng lực để chuẩn bị cho các chuyến đi như thế này.”
Michael Green, cựu cố vấn an ninh quốc gia dưới thời George W. Bush, nhận định:
“Mọi người đều đang chờ xem Trump sẽ rốt cuộc chọn hướng đi nào.”
Malaysia, Nhật Bản, rồi Hàn Quốc
Tại Malaysia, nơi tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN, Trump được kỳ vọng sẽ nhấn mạnh vai trò trung gian hòa bình — yếu tố trọng tâm trong chính sách đối ngoại của ông.
Giữa mùa hè, Thái Lan và Campuchia đã giao tranh dọc biên giới, và Trump đe dọa ngưng thỏa thuận thương mại nếu họ không ngừng bắn.
“Họ đã buộc phải ngồi xuống để tránh thiệt hại kinh tế,” theo giáo sư Ja Ian Chong của Đại học Quốc gia Singapore.
Malaysia và Mỹ hiện đang thúc đẩy một thỏa thuận ngừng bắn mở rộng, mà Trump mong muốn ký kết tại hội nghị này.
Điểm dừng thứ hai là Nhật Bản, nơi Washington và Tokyo đã đạt thỏa thuận thương mại trị giá 550 tỷ USD đầu tư vào Mỹ hồi đầu năm.
Tại đây, bà Sanae Takaichi dự kiến sẽ trở thành nữ thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản, kế nhiệm di sản của cố Thủ tướng Shinzo Abe, người từng có mối quan hệ thân thiết với Trump.
“Takaichi có thể tiếp tục vai trò mà Abe từng đảm nhận,” Green nhận định.
“Làm việc với Trump đòi hỏi sự tin cậy và tương tác mà chưa lãnh đạo châu Á nào đạt được.”
Đỉnh điểm: Hàn Quốc và cuộc gặp Tập Cận Bình
Trạm dừng cuối cùng của Trump sẽ là Hàn Quốc, nơi tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh APEC năm nay. Tại đây, ông dự kiến gặp Chủ tịch Tập trong bối cảnh căng thẳng gia tăng sau khi Trung Quốc áp đặt hạn chế xuất khẩu đất hiếm, còn Trump đe dọa đánh thuế trả đũa cực cao.
Cựu cố vấn Doshi cho rằng có ba kịch bản cho cuộc gặp này:
“Hoặc là đạt được thỏa thuận, hoặc là không, hoặc là thảm họa.”
Theo ông, Bắc Kinh đang cảm thấy tự tin vì trước đó Trump đã lùi bước khi Trung Quốc hạn chế xuất khẩu nam châm đất hiếm.
“Họ cho rằng nếu gây áp lực đủ mạnh, Trump sẽ lại nhượng bộ.”
Trump lại tỏ ra lạc quan:
“Trung Quốc đối xử với chúng ta rất tôn trọng. Tôi có thể đe dọa họ bằng nhiều thứ khác, nhưng tôi muốn đối xử tốt với họ.”
Tại Seoul, ông cũng sẽ đàm phán một thỏa thuận thương mại mới với Hàn Quốc, quốc gia đang lo ngại thuế nhập khẩu xe hơi của Mỹ. Tuy nhiên, Seoul từ chối yêu cầu của Trump về quỹ đầu tư 350 tỷ USD, tương tự thỏa thuận với Nhật.
Wendy Cutler, cựu trưởng đoàn đàm phán thương mại Mỹ, nhận định:
“Các cuộc thảo luận đang có tiến triển, nhưng vẫn còn nhiều khác biệt cơ bản. Dù thông thường các cuộc đàm phán sẽ kéo dài đến phút chót, lần này quả thật có quá nhiều biến số.”
Tóm lại:
Chuyến công du châu Á của Trump — với điểm nhấn là cuộc gặp Tập Cận Bình tại Hàn Quốc — đang được xem là phép thử lớn nhất cho chính sách đối ngoại nhiệm kỳ hai. Thành công có thể giúp hạ nhiệt căng thẳng toàn cầu, nhưng một sai lầm nhỏ cũng có thể thổi bùng thêm ngọn lửa xung đột thương mại, chính trị và niềm tin quốc tế.
