(Reuters) – Tháng Giêng vừa qua, một bài đăng cũ trên nền tảng X (trước đây là Twitter) của Elon Musk bất ngờ khiến cảnh sát thành phố Satara, Ấn Độ lo ngại. Bài viết từ năm 2023, do một tài khoản chỉ có vài trăm người theo dõi đăng tải, gọi một chính trị gia cấp cao thuộc đảng cầm quyền là “vô dụng”.
“Bài viết và nội dung này có khả năng gây ra căng thẳng cộng đồng nghiêm trọng,” thanh tra Jitendra Shahane viết trong thông báo yêu cầu gỡ bỏ nội dung, được đánh dấu “BÍ MẬT” và gửi đến X. Tuy nhiên, bài đăng vẫn chưa bị gỡ.
Đây chỉ là một trong hàng trăm trường hợp được X viện dẫn trong vụ kiện chính phủ Ấn Độ vào tháng Ba năm nay, nhằm phản đối chiến dịch kiểm duyệt nội dung mạng xã hội ngày càng mạnh tay dưới thời Thủ tướng Narendra Modi.
Kể từ năm 2023, Ấn Độ đẩy mạnh giám sát internet bằng cách cho phép nhiều cơ quan và cá nhân hơn đưa ra yêu cầu gỡ nội dung, thông qua một cổng thông tin mới ra mắt mang tên Sahyog vào tháng 10.
X lập luận rằng các hành động của chính phủ là vi hiến, trái pháp luật, và đàn áp quyền tự do ngôn luận, khi trao quyền cho hàng ngàn cảnh sát và cơ quan chính phủ để kiểm soát nội dung chỉ trích quan chức.
Chính phủ Ấn Độ, trong các hồ sơ pháp lý, bảo vệ biện pháp này là nhằm đối phó với sự lan tràn của nội dung phi pháp và giữ gìn trật tự xã hội. Họ cũng cho rằng nhiều công ty công nghệ như Meta và Google ủng hộ nỗ lực này — dù cả hai từ chối bình luận.
Elon Musk, người tự nhận là “tín đồ tự do ngôn luận triệt để,” đã từng xung đột với chính quyền ở Mỹ, Brazil, Úc và nhiều nơi khác. Tuy nhiên, vụ kiện chính phủ Modi tại Tòa án Tối cao bang Karnataka đánh thẳng vào nền tảng pháp lý của chính sách kiểm duyệt internet tại một trong những thị trường người dùng lớn nhất của X.
Musk từng ca ngợi Ấn Độ là quốc gia “có nhiều tiềm năng nhất trong số các cường quốc” và cho biết ông được Modi khuyến khích đầu tư tại đây.
Cuộc chiến ngầm giữa tỷ phú giàu nhất thế giới và quốc gia đông dân nhất thế giới
Dựa trên 2.500 trang hồ sơ pháp lý chưa công bố và các cuộc phỏng vấn với 7 sĩ quan cảnh sát Ấn Độ, Reuters hé lộ hệ thống kiểm duyệt hoạt động âm thầm, cùng sự phẫn nộ của các quan chức với những nội dung mà họ cho là “bất hợp pháp”.
Các lệnh gỡ bỏ không chỉ nhằm vào tin giả mà còn bao gồm yêu cầu xóa tin tức về một vụ giẫm đạp chết người, hay các biếm họa chế nhạo ông Modi và các chính trị gia địa phương.
X không phản hồi các câu hỏi của Reuters, trong khi Bộ Công nghệ Thông tin Ấn Độ từ chối bình luận với lý do vụ việc đang chờ tòa án xử lý.
Khi đồng minh chính trị cũng bị nhắm đến
Ngay cả những người ủng hộ đảng BJP của ông Modi cũng rơi vào tầm ngắm. Luật sư Koustav Bagchi, một thành viên BJP, đăng ảnh đối thủ chính trị Mamata Banerjee trong bộ đồ phi hành gia. Cảnh sát bang lập tức yêu cầu gỡ bài vì cho rằng nó “đe dọa an toàn công cộng và an ninh quốc gia.”
Bagchi cho biết bài viết chỉ mang tính hài hước và ông không hề biết có yêu cầu gỡ.
Cổng kiểm duyệt Sahyog và thay đổi lớn năm 2023
Trước đây, chỉ có hai bộ — Công nghệ Thông tin và Thông tin & Phát thanh — được phép yêu cầu gỡ nội dung, chủ yếu với lý do liên quan đến chủ quyền, quốc phòng, an ninh, trật tự công cộng hoặc quan hệ đối ngoại.
Tuy nhiên, từ năm 2023, mọi cơ quan cấp bang và liên bang đều có thể ra lệnh gỡ bỏ nội dung “bị cấm theo bất kỳ luật nào”, khiến phạm vi kiểm duyệt mở rộng đáng kể. Các công ty không tuân thủ có thể mất quyền miễn trừ pháp lý đối với nội dung do người dùng đăng tải.
Tháng 10/2024, chính phủ ra mắt cổng thông tin Sahyog (“hợp tác” trong tiếng Hindi) để hợp thức hóa quy trình này. Tuy nhiên, X từ chối tham gia và gọi đây là “cổng kiểm duyệt,” đồng thời đệ đơn kiện phản đối cả cổng Sahyog lẫn chỉ thị năm 2023.
Các ví dụ cụ thể trong hồ sơ tòa án
Từ tháng 3/2024 đến tháng 6/2025, khoảng 1.400 bài đăng hoặc tài khoản bị yêu cầu gỡ, hơn 70% do Trung tâm Điều phối Tội phạm mạng Ấn Độ — cơ quan trực thuộc Bộ Nội vụ do trợ lý thân cận của Modi là Amit Shah đứng đầu.
Chính phủ nộp báo cáo 92 trang với nhiều ví dụ như:
- Ba bài đăng có hình ảnh được cho là giả mạo, bôi nhọ con trai ông Amit Shah — Chủ tịch Hội đồng Cricket Quốc tế — với một người phụ nữ mặc bikini. Hai bài vẫn còn online.
- Bộ Đường sắt yêu cầu xóa tin của kênh NDTV về vụ giẫm đạp chết người tại nhà ga chính ở New Delhi.
- Cảnh sát Chennai yêu cầu xóa một biếm họa có khủng long đỏ mang tên “lạm phát” và một tranh vẽ mô tả thuyền thủng đáy, chế giễu việc chính quyền bang không chuẩn bị cho lũ lụt. Cả hai vẫn còn trên X.
Khi Reuters đến sở cảnh sát Chennai, Phó Giám đốc Geetha chỉ trích X vì thường không hợp tác và “không hiểu nhạy cảm văn hóa của Ấn Độ.”
Tranh luận chưa hồi kết
Trong một hồ sơ gửi tòa ngày 24/6, X lập luận rằng chính phủ lạm dụng quyền lực để đàn áp tiếng nói chỉ trích. Một số nhà hoạt động tự do ngôn luận cũng đặt câu hỏi về tính hợp pháp:
“Liệu tuyên bố của chính phủ rằng nội dung nào đó là phi pháp có đồng nghĩa là nó thật sự phi pháp?” – ông Subramaniam Vincent, Giám đốc Trung tâm Đạo đức Truyền thông Đại học Santa Clara, đặt vấn đề.
“Nhánh hành pháp không thể vừa là người phán xét nội dung truyền thông, vừa là cơ quan ra lệnh kiểm duyệt.”
Cuộc chiến giữa Elon Musk và chính quyền Modi vì tự do ngôn luận trên internet không chỉ ảnh hưởng đến nền dân chủ lớn nhất thế giới, mà còn đặt ra câu hỏi toàn cầu về ranh giới giữa kiểm duyệt và kiểm soát nội dung mạng xã hội.
