(AP) — Lần đầu tiên xuất hiện tại hội nghị NATO kể từ khi quay lại Tòa Bạch Ốc, Tổng thống Donald Trump lẽ ra sẽ tập trung vào việc Mỹ giành được cam kết chi tiêu quân sự lịch sử từ các đồng minh – một minh chứng cho ảnh hưởng vượt trội của Washington trong liên minh phòng thủ này.
Tuy nhiên, tâm điểm hiện nay lại là quyết định của Trump tấn công ba cơ sở làm giàu uranium của Iran – hành động mà chính quyền ông cho là đã làm suy yếu tham vọng hạt nhân của Tehran – và việc ông bất ngờ công bố rằng Israel và Iran đã đạt được một “lệnh ngừng bắn hoàn toàn và toàn diện.” Bước ngoặt trong xung đột, diễn ra chỉ vài giờ trước khi Trump khởi hành đến hội nghị thượng đỉnh tại The Hague (Hà Lan), chắc chắn sẽ bao trùm các cuộc thảo luận tại đây.
Tác động từ các cuộc không kích đã bắt đầu lan sang hội nghị, khi Tổng thư ký NATO Mark Rutte cố né tránh đề cập đến vấn đề này, ngay cả khi hàng trăm người biểu tình tụ tập tại The Hague hôm Chủ nhật để phản đối chiến sự – vốn ban đầu được dự kiến là một cuộc tuần hành về ngân sách quốc phòng.
Dù vậy, các quốc gia NATO đã phần nào quen với sự khó đoán của Trump – người nhiều lần bày tỏ sự dè bỉu đối với liên minh được thành lập nhằm đối phó với mối đe dọa từ Liên Xô trước đây.
Lịch sử đối đầu với NATO
Lần đầu tiên Trump dự hội nghị NATO vào năm 2017 từng gây chấn động khi ông xô đẩy Thủ tướng Montenegro Dusko Markovic để chen lên phía trước trong chuyến tham quan trụ sở liên minh.
Đến hội nghị năm 2018, ông công khai đặt nghi vấn về giá trị của liên minh quân sự hàng thập kỷ này, và chỉ trích các thành viên không chi đủ ngân sách quốc phòng. Khi đó, Trump đưa ra đề xuất gây sốc: các nước NATO nên chi 4% GDP cho quốc phòng – điều mà nhiều người cho là phi thực tế.
Lo ngại chia rẽ và lợi ích cho Trung Quốc
Thượng nghị sĩ Jeanne Shaheen (Dân chủ – New Hampshire), người đứng đầu phe Dân chủ trong Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, cũng sẽ tham dự hội nghị. Bà cảnh báo nếu Trump gây chia rẽ nội bộ NATO, điều đó sẽ chỉ mang lại lợi ích cho Tập Cận Bình, lãnh đạo Trung Quốc – nước bị NATO cáo buộc tiếp tay cho Nga trong cuộc xâm lược Ukraine.
“Điều đó không giúp ích gì cho nước Mỹ hay an ninh quốc gia của chúng ta,” bà Shaheen nói. “Nó chỉ là món quà cho các đối thủ.”
Từ hoài nghi đến áp lực
Ngay từ chiến dịch tranh cử năm 2016, Trump đã thể hiện lập trường nghi ngờ liên minh: ông từng tuyên bố rằng nếu là tổng thống, ông có thể không tuân thủ điều khoản phòng thủ chung (Điều 5) trong Hiệp ước NATO. Đến cuộc vận động năm 2024, ông còn nói đã từng bảo một lãnh đạo NATO rằng nếu nước đó không chi đủ ngân sách quốc phòng, ông sẽ “khuyến khích Nga làm bất cứ điều gì họ muốn.”
Tại The Hague lần này, Trump muốn được ghi công về việc các đồng minh chấp nhận cam kết tăng chi tiêu quốc phòng – một thành tựu mà ông sẽ sử dụng làm điểm nhấn chính trị.
Trump cho rằng Mỹ không cần tuân thủ cam kết chi 5% GDP như ông yêu cầu các nước khác thực hiện. Theo chia sẻ, 3,5% sẽ là chi tiêu quân sự thuần túy, còn 1,5% còn lại có thể bao gồm cả hạ tầng giao thông như cầu đường phục vụ quân sự. Tính đến 2024, Mỹ chi khoảng 3,4% GDP cho quốc phòng, theo số liệu của NATO.
Châu Âu lo sợ Mỹ rút khỏi NATO
Phần lớn các nước NATO – ngoại trừ Tây Ban Nha – đang chuẩn bị ủng hộ cam kết tăng chi tiêu. Động lực không chỉ đến từ mối đe dọa Nga mà còn nhằm làm dịu thái độ của Trump.
“Ông ấy lâu rồi chưa lặp lại điều đó, nhưng châu Âu vẫn rất lo sợ rằng Mỹ có thể rút khỏi NATO, hoặc từ chối tuân thủ Điều 5,” ông Matthew Kroenig, Phó chủ tịch Trung tâm Scowcroft về Chiến lược & An ninh thuộc Hội đồng Đại Tây Dương nhận định.
“Dù thích hay không, tôi nghĩ phong cách cứng rắn của Trump lại mang đến kết quả.”
Một số nước đồng minh cũng chú ý đến khả năng Mỹ thu hẹp hiện diện quân sự ở châu Âu để tập trung vào khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, điều mà các quan chức trong nội các Trump nhiều lần ám chỉ là ưu tiên cao hơn.
