Ngày 2 tháng 7 (Reuters) – Tổng thống Donald Trump cho biết Hoa Kỳ sẽ áp thuế 20% đối với nhiều mặt hàng xuất khẩu từ Việt Nam – mức thấp hơn so với mức cam kết trước đó – nhằm hạ nhiệt căng thẳng với đối tác thương mại lớn thứ mười của Mỹ, chỉ vài ngày trước khi ông có thể tăng thuế lên hầu hết hàng nhập khẩu.
Ông Trump cho biết hàng hóa Việt Nam sẽ chịu mức thuế 20%, trong khi hàng hóa tái xuất từ nước thứ ba qua Việt Nam sẽ bị áp thuế 40%. Đổi lại, Việt Nam có thể nhập khẩu hàng hóa từ Mỹ với thuế suất 0%.
“Đây là một Vinh Dự Lớn khi tôi vừa đạt được một Thỏa Thuận Thương Mại với nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam,” ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social sau cuộc điện đàm với Chủ tịch nước Tô Lâm.
Thông báo được đưa ra chỉ vài ngày trước thời hạn 9 tháng 7 – thời điểm ông Trump dự kiến tăng mạnh thuế nhập khẩu, một trong những chính sách kinh tế chủ lực của ông.
Theo kế hoạch công bố hồi tháng 4, các nhà nhập khẩu Mỹ dự kiến phải trả thuế lên tới 46% đối với hàng hóa từ Việt Nam. Tuy nhiên, chi tiết về các mặt hàng chịu thuế 20% lần này vẫn chưa rõ ràng, và chưa có thông tin liệu có mặt hàng nào được miễn giảm hay chịu mức thuế cao hơn.
Ngoài ra, cũng chưa rõ cách thức thực thi quy định mới về “tái xuất” – nhắm vào các sản phẩm được sản xuất phần lớn tại Trung Quốc nhưng gắn nhãn “Made in Vietnam” – sẽ được triển khai và kiểm soát ra sao.
Phía Việt Nam chưa xác nhận mức thuế cụ thể, nhưng trong thông cáo chính thức đã ca ngợi đây là thỏa thuận về khuôn khổ hợp tác thương mại song phương. Chính phủ Hà Nội cam kết “tạo điều kiện tiếp cận thị trường ưu đãi cho hàng hóa Mỹ, bao gồm xe hơi động cơ lớn.”
Thỏa thuận với Việt Nam được xem là một thắng lợi chính trị cho ông Trump trong bối cảnh chính quyền ông đang gặp khó khăn trong việc nhanh chóng đạt được các thỏa thuận với các đối tác thương mại lớn trước thời hạn đã định.
Trong khi đó, thỏa thuận với Ấn Độ vẫn đang trong quá trình thương thảo, còn các “đình chiến” thương mại với Anh và Trung Quốc chỉ mang tính giới hạn. Các cuộc đàm phán với Nhật Bản – đồng minh thân cận nhất của Mỹ tại châu Á – cũng đang gặp bế tắc.
Mỹ hiện là thị trường xuất khẩu lớn nhất của Việt Nam. Hai nước có quan hệ ngày càng phát triển về kinh tế, ngoại giao và an ninh – đóng vai trò đối trọng với đối thủ chiến lược lớn nhất của Washington: Trung Quốc. Việt Nam đang cố gắng duy trì quan hệ cân bằng với cả hai siêu cường.
Sau thông báo, cổ phiếu của các công ty thời trang và thể thao lớn của Mỹ như Nike, Under Armour và VF Corp (hãng sở hữu thương hiệu North Face) đã tăng giá vào thứ Tư.
Theo chính phủ Việt Nam, Chủ tịch Tô Lâm cũng đề nghị ông Trump công nhận Việt Nam là nền kinh tế thị trường và dỡ bỏ các hạn chế đối với hàng công nghệ cao xuất khẩu sang Việt Nam – những yêu cầu lâu nay của Hà Nội.
Tòa Bạch Ốc và Bộ Công Thương Việt Nam chưa đưa ra bình luận bổ sung.
Thương mại Mỹ – Việt ngày càng mở rộng
Từ khi ông Trump áp thuế lên hàng trăm tỷ đô la hàng hóa Trung Quốc trong nhiệm kỳ đầu (2017–2021), thương mại Mỹ – Việt đã bùng nổ – chủ yếu theo hướng hàng hóa từ Việt Nam vào Mỹ khi các nhà nhập khẩu tìm cách né thuế Trung Quốc.
Dữ liệu từ Cục Thống kê Hoa Kỳ cho thấy kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang Mỹ đã tăng gần gấp ba lần, từ dưới 50 tỷ USD năm 2018 lên khoảng 137 tỷ USD năm 2024. Trong khi đó, xuất khẩu của Mỹ sang Việt Nam chỉ tăng khoảng 30%, từ dưới 10 tỷ USD lên hơn 13 tỷ USD trong cùng kỳ.
“‘Tái xuất’ là một khái niệm mơ hồ và thường bị chính trị hóa trong thực thi thương mại,” chuyên gia tư vấn Dan Martin từ Dezan Shira & Associates nhận định trên LinkedIn. “Cách định nghĩa và áp dụng thực tế sẽ định hình tương lai quan hệ thương mại Mỹ – Việt.”
Ông Trump công bố làn sóng tăng thuế vào ngày 2 tháng 4 đối với nhiều quốc gia, nhưng đã hoãn phần lớn cho đến sau ngày 9 tháng 7. Hiện hơn một chục quốc gia đang thương lượng với chính quyền Mỹ nhằm tránh bị tăng thuế mạnh.
Anh đã đồng ý mức thuế 10% của Mỹ với nhiều mặt hàng, bao gồm ô tô, để đổi lấy quyền tiếp cận đặc biệt cho động cơ máy bay và thịt bò Anh.
Tương tự thỏa thuận với Anh hồi tháng 5, thỏa thuận với Việt Nam cũng chỉ là một khuôn khổ, chưa phải hiệp định thương mại hoàn chỉnh.
Trung Quốc và Mỹ cũng từng đạt “đình chiến” trong cuộc chiến thuế trả đũa, trong đó Bắc Kinh khôi phục quyền tiếp cận một số khoáng sản hiếm cho Mỹ, nhưng vẫn để ngỏ phần lớn bất đồng cho các vòng đàm phán sau.
“Nếu ông Trump giữ nguyên mức 46%, cao hơn nhiều so với thuế đang áp cho Trung Quốc, Việt Nam lo ngại sẽ bị cạnh tranh bất lợi, đặc biệt với các nước Đông Nam Á,” ông Murray Hiebert – chuyên gia cao cấp thuộc Chương trình Đông Nam Á tại CSIS – nhận xét. “Điều đó có thể khiến Việt Nam mất niềm tin vào Mỹ và có thể làm giảm hợp tác an ninh với Washington.”
