(AP) – Cuộc chiến ngày càng căng thẳng giữa cựu Tổng thống Donald Trump và các trường đại học danh giá tại Mỹ đang tạo đà cho các nỗ lực của Đảng Cộng hòa tại Hạ viện nhằm siết chặt các đặc quyền tài chính mà những ngôi trường này đang được hưởng. Một trong những biện pháp mạnh tay được đề xuất là tăng mức thuế đánh vào lợi nhuận từ quỹ tài trợ của các trường – hiện ở mức 1,4% – lên ít nhất 14%, thậm chí có thể lên tới 21%, tương đương mức thuế doanh nghiệp.
Những động thái này diễn ra trong bối cảnh Trump liên tục chỉ trích các trường đại học hàng đầu như Harvard hay Columbia vì theo ông, họ đang gieo rắc tư tưởng “cánh tả cực đoan” cho sinh viên. Gần đây, chính quyền Trump đã gửi thư tới Đại học Harvard để ngăn chặn các khoản tài trợ mới, đồng thời nhấn mạnh rằng quỹ tài trợ hơn 53 tỷ USD của trường – phần lớn không chịu thuế – thậm chí còn lớn hơn GDP của nhiều quốc gia.
Quan điểm của Trump nhanh chóng được các nghị sĩ Đảng Cộng hòa ủng hộ và đẩy mạnh trong Quốc hội. Họ đặt ra câu hỏi vì sao những trường đại học với nguồn tài chính khổng lồ lại được hưởng các ưu đãi về thuế mà phần lớn doanh nghiệp tư nhân không có. Trong một bức thư gửi Đại học Brown hồi tháng trước, Hạ nghị sĩ Troy Nehls (bang Texas), người đề xuất dự luật tăng thuế, cho biết Quốc hội đang xem xét lại liệu các quỹ tài trợ này có thực sự phục vụ lợi ích công cộng hay chỉ đơn thuần là công cụ đầu tư tài chính trong môi trường “gần như không chịu thuế.”
Hiện tượng này cho thấy niềm tin từng được xem là hiển nhiên – rằng các trường đại học đóng vai trò đủ quan trọng với xã hội để được miễn thuế – đang bị thách thức. Và điều đó diễn ra đúng lúc Hạ viện do Đảng Cộng hòa kiểm soát đang tìm cách bù đắp khoản cắt giảm ngân sách lên tới 1,5 nghìn tỷ USD thông qua các điều chỉnh trong luật thuế.
Nguồn gốc chính sách: thuế quỹ tài trợ bắt đầu từ thời Trump
Trước năm 2017, các trường đại học không bị đánh thuế trên lợi nhuận từ các khoản đầu tư trong quỹ tài trợ. Tuy nhiên, với luật cải cách thuế được thông qua dưới thời Tổng thống Trump, mức thuế 1,4% đã được áp dụng đối với các trường có từ 500 sinh viên trở lên và quỹ tài trợ trung bình ít nhất 500.000 USD cho mỗi sinh viên toàn thời gian.
Đầu năm nay, Ủy ban Thuế vụ Hạ viện đã đề xuất nâng mức thuế này lên 14%. Một số nghị sĩ muốn đẩy con số đó lên 21%, thậm chí có người từng đề xuất mức 35% – điển hình là Phó Tổng thống đương nhiệm J.D. Vance khi còn là thượng nghị sĩ.
Năm 2023, mức thuế hiện hành đã mang lại cho ngân sách liên bang khoảng 380 triệu USD từ 56 trường đại học. Nếu tăng lên 14%, chính phủ có thể thu thêm khoảng 10 tỷ USD trong một thập kỷ – một con số không nhỏ, nhưng vẫn chưa đáng kể trong tổng thể các kế hoạch ngân sách lớn hơn của Quốc hội.
Theo Steven Bloom, Phó Chủ tịch Hội đồng Giáo dục Hoa Kỳ – đại diện cho hàng trăm hiệu trưởng các trường đại học trên toàn quốc – động lực đằng sau đề xuất tăng thuế này dường như không phải vì lý do tài chính thuần túy. “Số tiền có thể thu được không lớn, vì vậy động cơ thực sự dường như nằm ở chỗ khác,” ông nói, hàm ý rằng đó là một phần trong nỗ lực tấn công rộng hơn vào nền giáo dục đại học.
Nguồn tài chính khổng lồ của các trường đại học danh tiếng đang bị đặt nghi vấn về tính minh bạch và công bằng.
Đối với các trường đại học, quỹ tài trợ được xem là nền tảng đảm bảo sự ổn định lâu dài. Các trường thường chỉ sử dụng khoảng 5% lợi nhuận từ quỹ mỗi năm để hỗ trợ học bổng, chi phí giảng dạy và hoạt động thường xuyên. Tuy nhiên, những người chỉ trích cho rằng các trường đã tích lũy được khối tài sản khổng lồ trong khi vẫn thu học phí cao ngất ngưởng – nhiều nơi lên đến 95.000 USD/năm.
Các trường như Harvard và Yale sở hữu hàng chục tỷ USD trong quỹ tài trợ, khiến dư luận đặt câu hỏi liệu họ có thực sự cần thêm ưu đãi thuế. Hiện tại, có khoảng 50 trường đại học tại Mỹ có quỹ tài trợ trên 1 tỷ USD, trong khi phần lớn các trường còn lại có quy mô tài chính khiêm tốn hơn nhiều.
Những đề xuất tăng thuế nếu được thông qua có thể gây thêm áp lực tài chính, nhất là với các trường đã phải dùng đến quỹ dự trữ để bù đắp cắt giảm chi tiêu trong bối cảnh kinh tế không ổn định. Tương lai của hàng nghìn sinh viên có thể bị ảnh hưởng nếu nguồn tài trợ học bổng bị thu hẹp.
