(AP) — Nỗ lực của chính quyền Trump nhằm mở rộng quyền kiểm soát đối với các cơ quan liên bang độc lập đang được đưa ra trước một Tối cao Pháp viện tỏ ra thiện cảm, với khả năng đảo ngược một phán quyết 90 năm tuổi vốn giới hạn thời điểm tổng thống được phép sa thải các thành viên hội đồng quản trị.
Các luật sư của chính quyền đang biện hộ cho quyết định của Tổng thống Donald Trump sa thải ủy viên Ủy ban Thương mại Liên bang (FTC) Rebecca Slaughter mà không cần lý do, đồng thời kêu gọi Tòa bác bỏ phán quyết nhất trí năm 1935 trong vụ Humphrey’s Executor.
Phiên điều trần diễn ra vào thứ Hai.
Sáu thẩm phán bảo thủ của tòa đã phát tín hiệu mạnh mẽ ủng hộ quan điểm của chính quyền — bất chấp sự phản đối của ba thẩm phán tự do — khi cho phép Slaughter cùng các thành viên hội đồng của những cơ quan khác bị sa thải trong khi vụ kiện của họ vẫn đang tiếp diễn.
Những người bị ông Trump cách chức còn bao gồm các thành viên của Ủy ban Quan hệ Lao động Quốc gia (NLRB), Ủy ban Bảo vệ Hệ thống Công vụ (MSPB) và Ủy ban An toàn Sản phẩm Tiêu dùng (CPSC).
Hai quan chức duy nhất đến nay vẫn trụ lại sau nỗ lực loại bỏ của Trump là Lisa Cook, Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang (Fed), và Shira Perlmutter, viên chức bản quyền tại Thư viện Quốc hội. Tòa đã gợi ý rằng Fed sẽ được xem xét khác biệt so với những cơ quan độc lập khác. Trump cho biết ông muốn Cook rời nhiệm sở vì cáo buộc gian lận thế chấp, nhưng bà Cook phủ nhận mọi sai phạm.
Một câu hỏi thứ hai có thể ảnh hưởng trực tiếp đến Cook
Ngay cả khi việc sa thải bị tòa tuyên là bất hợp pháp, Tối cao Pháp viện muốn quyết định liệu thẩm phán có quyền phục chức cho người bị sa thải hay không.
Thẩm phán Neil Gorsuch từng viết rằng một nhân viên bị sa thải trái phép, dù thắng kiện, có thể được nhận bồi hoàn tiền lương, nhưng không được trở lại vị trí cũ.
Điều này có thể tác động đến khả năng duy trì chức vụ của Cook. Các thẩm phán tỏ ra dè dặt trước nguy cơ bất ổn kinh tế nếu tổng thống có thể sa thải toàn bộ lãnh đạo ngân hàng trung ương. Tòa sẽ tổ chức phiên điều trần riêng vào tháng 1 để xem Cook có được tiếp tục tại vị trong lúc chờ xử lý vụ kiện hay không.
Roberts đã thu hẹp dần các hạn chế từ hơn một thập niên qua
Chánh án John Roberts đã viết nhiều phán quyết từ năm 2010 nhằm thu hẹp các đạo luật hạn chế quyền sa thải của tổng thống.
Năm 2020, ông viết rằng “quyền cách chức của Tổng thống là nguyên tắc, không phải ngoại lệ” khi tòa ra phán quyết ủng hộ việc Trump sa thải Giám đốc Cục Bảo vệ Tài chính Người tiêu dùng (CFPB), dù vị trí này có các bảo vệ pháp lý tương tự như vụ Humphrey.
Trong phán quyết năm 2024 về miễn tố hình sự cho Trump liên quan nỗ lực đảo ngược kết quả bầu cử 2020, Roberts cũng xếp quyền sa thải vào nhóm quyền hạn “tối hậu và không thể bị hạn chế” của tổng thống — tức Quốc hội không được quyền can thiệp.
Vụ việc gốc năm 1935: khi Roosevelt muốn thay đổi FTC
Vụ việc hiện tại quay lại với tiền lệ từ năm 1935, khi Tổng thống Franklin Roosevelt muốn thay thế một ủy viên FTC bằng nhân sự của mình để phục vụ chương trình New Deal.
Ủy viên William Humphrey từ chối từ chức. Ông qua đời một năm sau đó, và người quản lý tài sản của ông (executor) đã kiện đòi tiền lương.
Các thẩm phán đã nhất trí ủng hộ đạo luật thành lập FTC, vốn chỉ cho phép tổng thống cách chức một ủy viên vì “thiếu hiệu quả, lơ là nhiệm vụ hoặc sai phạm trong công vụ.”
