Các cuộc chuyển giao quyền lực chính trị chưa bao giờ là một quá trình thuần túy tổ chức hay thủ tục. Đằng sau đó luôn tồn tại một trận địa ngầm, nơi những toan tính, thương lượng, gây sức ép và thậm chí những đòn giáng mang tính “cung đình” diễn ra âm thầm nhưng quyết liệt. Và trong những tháng cuối nhiệm kỳ 13 của Đảng cộng sản Việt Nam, một lần nữa chính trường Việt Nam lại nổi sóng với những đồn đoán rằng cuộc đua quyền lực tối thượng vị trí Tổng Bí Thư đang chứng kiến bước ngoặt bất ngờ: Bộ Trưởng Quốc Phòng Phan Văn Giang, đại diện cho nhóm quân đội, được cho là đang vượt lên trước Tổng Bí Thư Tô Lâm, người có quyền uy bậc nhất Việt Nam hiện nay.
Dù chỉ là tin đồn lan truyền trên mạng xã hội, nhưng lịch sử những kỳ đại hội trước cho thấy các tín hiệu rò rỉ hiếm khi xuất hiện một cách vô cớ. Chúng thường phản ánh phần nào tình trạng giằng co nội bộ, những cuộc đấu đá ngầm, các phe phái đang âm thầm tạo thế và bẻ lái quyền lực. Và chính từ những mảnh ghép này, một bức tranh kịch tính đang hiện lên: cuộc tỷ thí giữa quân đội – công an, giữa hai trung tâm quyền lực thực sự trong hệ thống chính trị Việt Nam.
Từ nữa cuối nhiệm kỳ 13, Tô Lâm tiến từng bước chắc chắn, nắm Bộ Công An, rồi trở thành Chủ Tịch Nước và nhanh chóng ngồi vào ghế Tổng Bí Thư. Những chiến dịch phòng chống tham nhũng mở rộng, hàng loạt vụ án trọng điểm, cùng sự suy yếu của nhiều nhân vật khác đã giúp ông củng cố lực lượng. Công an cộng sản Việt Nam dưới thời ông trở thành lực lượng trung tâm trong cuộc tái cấu trúc quyền lực, có mặt trong mọi ngõ ngách chính trị, kinh tế và thậm chí là trong hoạt động nội bộ của Đảng.
Thế nhưng, chính khi mọi thứ tưởng như đã an bài, thì những tín hiệu mới lại xuất hiện từ phía quân đội. Phan Văn Giang-Bộ Trưởng Quốc Phòng, người từng được đánh giá chỉ là “phương án dự phòng”, bỗng nhiên nổi lên trong các phân tích hậu trường. Điều này khiến nhiều người bất ngờ, bởi quân đội cộng sản Việt Nam trong nhiều năm gần đây bị xem là nhạt nhòa hơn trong cuộc đấu quyền lực so với công an. Nhưng thực tế cho thấy quân đội chưa bao giờ rời khỏi sân khấu. Họ chỉ lặng lẽ quan sát, chờ thời điểm thích hợp để can thiệp.
Đồn đoán rằng Phan Văn Giang đả bại Tô Lâm để ngồi vào ghế Tổng Bí Thư sau Đại Hội Đảng 14 đã tạo nên một làn sóng tranh luận dữ dội. Nếu điều đó xảy ra thật, nó sẽ mang ý nghĩa địa chấn với thượng tầng chính trị Việt Nam. Bởi vị trí Tổng Bí tThư không chỉ là chiếc ghế tượng trưng; đó là quyền lực bao trùm toàn bộ hệ thống, là người kiểm soát quân đội, công an, toàn bộ bộ máy Đảng và định hướng chính sách quốc gia.
Tại sao quân đội lại trỗi dậy đúng thời điểm này? Nhiều phân tích cho rằng có ba lý do chính.
Thứ nhất, cân bằng giữa hai lực lượng được xem là nguyên tắc bất thành văn trong hệ thống. Một bên quá mạnh sẽ dẫn tới mất kiểm soát. Trong giai đoạn gần đây, lực lượng công an đã vươn lên với tốc độ quá nhanh, trở thành trung tâm của mọi cuộc điều tra, mọi chiến dịch chống tham nhũng, thậm chí can dự vào quá trình hình thành nhân sự. Điều này có thể đã khiến nhiều nhóm quyền lực khác lo ngại. Quân đội với vai trò trụ cột bảo vệ chế độ, không thể bị đẩy vào thế yếu quá lâu.
Thứ hai, Phan Văn Giang được xem là nhân vật ít gây tranh cãi hơn so với Tô Lâm. Những tác động xã hội, truyền thông, dư luận quốc tế liên quan đến các sự kiện gây tiếng vang dưới thời Bộ Công an có thể là yếu tố khiến một bộ phận thượng tầng muốn lựa chọn phương án “an toàn hơn”.
Thứ ba, sự xuất hiện của các đồn đoán không phải ngẫu nhiên. Mỗi tin rò rỉ đều phản ánh một phần cuộc thương lượng ngầm: ai đó đang muốn nâng một phe, hoặc thử phản ứng của nội bộ. Việc tên Phan Văn Giang xuất hiện dày đặc cho thấy quân đội đang được đặt vào vị trí trung tâm của bàn cờ.
Tuy nhiên, nếu đây thật sự là cuộc đả bại, thì nó sẽ mở ra một cuộc tái cấu trúc lớn. Bởi công an dưới thời Tô Lâm đã xây dựng một mạng lưới rộng và sâu; việc chặn lại đà tiến của lực lượng này đồng nghĩa với việc tái phân bổ lại quyền lực và lợi ích. Điều này luôn kéo theo những va chạm mạnh mẽ hậu trường.
Câu hỏi đặt ra là: liệu Tô Lâm chấp nhận bước lùi? Lực lượng công an vốn quen với vị trí dẫn dắt, khó có khả năng trở thành phe chịu nhường ghế nếu không có một thỏa thuận chính trị lớn. Việc này cũng tạo nên nguy cơ về một giai đoạn giằng co, tái đấu đá, tái kiểm soát nhân sự trong hàng ngũ lãnh đạo chiến lược.
Cuộc đấu này không chỉ là cạnh tranh cá nhân giữa hai nhân vật, mà là cuộc đối đầu giữa hai mô hình quyền lực. Một bên là mạng lưới công an vốn phát triển mạnh nhờ kiểm soát an ninh chính trị và xử lý các vụ án lớn. Một bên là quân đội – lực lượng luôn giữ vai trò bảo vệ chế độ, với hệ thống tổ chức rộng, tính kỷ luật cao và ảnh hưởng đặc biệt trong các vấn đề chiến lược quốc gia.
Nếu Phan Văn Giang trở thành Tổng Bí Thư, điều đó có nghĩa là cán cân quyền lực sẽ nghiêng hẳn sang phía quân đội. Nhưng nếu chỉ là một tín hiệu để thử phản ứng, thì cuộc đấu quyền lực sẽ còn kéo dài và căng thẳng hơn trong những tháng tới.
Đại Hội Đảng 14 sẽ không chỉ là kỳ đại hội của thay đổi nhân sự; nó sẽ là cuộc quyết đấu giữa hai hệ thống quyền lực lớn nhất trong nhà nước. Dù ai chiến thắng, chính trường Việt Nam cũng sẽ bước vào một giai đoạn tái định hình sâu sắc, nơi những trận so găng ngầm có thể còn dữ dội hơn cả bề nổi mà công chúng đang thấy.
Và nếu Phan Văn Giang thực sự vượt mặt Tô Lâm, đó sẽ là dấu mốc quan trọng cho thấy quân đội đã trở lại vị trí trung tâm sau nhiều năm lặng tiếng, còn công an sẽ buộc phải điều chỉnh chiến lược để duy trì ảnh hưởng. Trong mọi trường hợp, đây là một cuộc chơi mà mỗi bước đi đều mang tính sinh tử đối với các phe phái. Quyền lực tối thượng chỉ có một, và con đường dẫn tới chiếc ghế đó chưa bao giờ ít máu lửa.
Cuộc giằng co ngầm giữa quân đội và công an thực chất đã hình thành từ nhiều năm trước, nhưng chỉ đến giai đoạn cận kề Đại Hội 14, nó mới lộ rõ những đường nứt lớn. Khi hệ thống chính trị bị bao phủ bởi các chiến dịch kỷ luật, điều tra, bắt giữ, nội bộ cộng sản Việt Nam như bị đặt vào trạng thái căng dây: chỉ một sơ suất cũng có thể khiến một phe ngã xuống. Đó là lý do người ta nói rằng đấu đá ở thượng tầng không còn đơn thuần là cạnh tranh chính sách, mà đã trở thành cuộc chiến sinh tồn. Ai thắng sẽ kiểm soát toàn bộ nhà nước; ai thua có thể mất cả sự nghiệp, ghế, danh dự và thậm chí tự do.
Tô Lâm hiểu rõ điều đó hơn ai hết. Ông không chỉ là một chính trị gia, mà còn là người đứng đầu bộ máy nắm thông tin, hồ sơ nhân sự, điều tra, giám sát và nỗi sợ của toàn hệ thống. Để tiến lên chiếc ghế tối thượng, ông đã vượt qua hàng loạt chướng ngại và đối thủ. Đã có giai đoạn, dư luận Việt N am cho rằng “ghế Tổng Bí Thư nhiệm kỳ 14 đã được an bài đó chính là ông.
Nhưng chính sự áp đảo quá lớn của Tô Lâm lại khiến những trung tâm quyền lực khác cảm thấy bị đẩy vào thế bị động. Quân đội vốn được xem là trụ cột thứ hai của chế độ không thể để một lực lượng khác chiếm toàn bộ vai trò huyết mạch. Bởi một khi quyền lực tập trung quá mức vào tay công an, quân đội có thể bị thu hẹp phạm vi ảnh hưởng, thậm chí bị đặt vào vị trí phải “tuân lệnh” thay vì đồng quyền lực như trước.
Đó là bối cảnh mà tên tuổi Phan Văn Giang xuất hiện như một lựa chọn đối trọng. Điều khiến ông trở thành nhân vật đặc biệt chính là phong cách làm việc lặng lẽ, ít ồn ào, ít scandal, ít gây căng thẳng dư luận. Ông được đánh giá là người có khả năng giữ ổn định nội bộ tốt hơn, ít tạo xáo trộn và phù hợp với phương án cân bằng hệ thống. Trong các cuộc mặc cả chính trị, yếu tố “ít sóng gió” luôn có giá trị lớn.
Tuy vậy, để một nhân vật quân đội vượt qua người đang nắm công an là điều vô cùng khó khăn. Không đơn giản chỉ là sự ủng hộ của vài ủy viên Bộ Chính Trị, mà là kết quả của quá trình thương lượng kéo dài nhiều tháng, thậm chí nhiều năm. Mỗi cuộc tiếp xúc, mỗi chuyến công tác, mỗi cuộc họp kín đều có thể là một phần trong cuộc đàm phán quyền lực. Trong đó, quân đội bằng uy tín lịch sử và vai trò nền tảng có thể đã giành được sự đồng thuận từ một bộ phận thượng tầng rằng họ là lực lượng duy nhất có thể cân bằng lại sự trỗi dậy quá nhanh của công an.
Nhưng câu hỏi lớn nhất là: liệu Tô Lâm có chịu để cán cân nghiêng đi? Không ai đang nắm quyền lực mà lại nhẹ nhàng từ bỏ. Đặc biệt là với một hệ thống mà sự rút lui không phải lúc nào cũng êm thấm. Nếu thông tin về việc quân đội chiếm ưu thế là đúng, điều đó có nghĩa là đã diễn ra một cuộc thương lượng vô cùng căng thẳng. Công an không dễ dàng bị loại khỏi cuộc chơi; họ có hệ thống nhân sự rộng, các hồ sơ điều tra, các vụ án lớn làm công cụ mặc cả. Điều này khiến cuộc đấu trở nên nguy hiểm hơn, không chỉ ở cấp độ cá nhân mà còn ở cấp độ thể chế.
Nếu quân đội thực sự chiếm thế thượng phong, hệ thống quyền lực Việt Nam có thể bước vào một giai đoạn ổn định hơn trong ngắn hạn, nhưng đầy biến động trong trung và dài hạn. Bởi lực lượng công an, với mạng lưới đã xây dựng từ nhiều nhiệm kỳ, chắc chắn sẽ không lùi bước. Một khi mất đi vị trí tối thượng mà họ tưởng đã nắm trong tay, họ sẽ buộc phải tái cấu trúc, tái liên minh và tái tổ chức để không bị gạt khỏi tâm điểm quyền lực.
Bên cạnh đó, việc quân đội nắm vị trí Tổng Bí thư có thể khiến cán cân chính sách quốc gia thay đổi. Từ ưu tiên an ninh nội bộ sẽ chuyển nhiều hơn sang an ninh – quốc phòng, quan hệ quốc tế, chiến lược biển đảo, củng cố vị thế quân sự trong khu vực. Mối quan hệ đối ngoại cũng có thể được xử lý theo hướng thận trọng hơn, ít màu sắc tình báo – an ninh hơn so với khi công an dẫn dắt.
Nhưng điều làm cho kịch bản này trở nên nghẹt thở không phải ở việc ai ngồi vào ghế, mà là ở câu hỏi: điều gì sẽ xảy ra sau đó? Đó là lý do nhiều người nói rằng Đại Hội 14 sẽ không chỉ là cuộc bầu chọn lãnh đạo, mà là ngã rẽ sinh tử giữa hai lực lượng đã nắm vận mệnh chính trường suốt nhiều năm. Một bên là công an với quyền lực trải khắp, một bên là quân đội với sức mạnh truyền thống và khả năng giữ ổn định chế độ. Cuộc chơi đã bắt đầu, và nó sẽ kết thúc theo cách mà không ai có thể dự đoán. Chỉ có một điều chắc chắn: đây sẽ là một trong những cuộc đấu quyền lực không có chỗ cho sự lùi bước, và mỗi quyết định đều có thể làm rung chuyển cả chính trường./.
NGƯỜI QUAN SÁT
