Ngày 3 tháng 9 (Reuters) – Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cảnh báo thế giới đang đứng trước sự lựa chọn giữa hòa bình hay chiến tranh, khi ông chủ trì cuộc duyệt binh lớn nhất lịch sử nước này vào thứ Tư, với sự hiện diện bên cạnh của Tổng thống Nga Vladimir Putin và lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un.
Sự kiện hoành tráng nhằm kỷ niệm 80 năm ngày Nhật Bản đầu hàng trong Thế chiến II đã bị phần lớn các lãnh đạo phương Tây tẩy chay. Putin và Kim – những nhân vật bị cô lập ở phương Tây vì cuộc chiến Ukraine và tham vọng hạt nhân – trở thành khách mời danh dự.
Được thiết kế để phô diễn sức mạnh quân sự và ảnh hưởng ngoại giao của Trung Quốc, lễ duyệt binh diễn ra trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump áp đặt thuế quan và theo đuổi chính sách đối ngoại khó lường, làm rạn nứt quan hệ với cả đồng minh lẫn đối thủ.
“Ngày nay, nhân loại đang đối diện lựa chọn: hòa bình hay chiến tranh, đối thoại hay đối đầu, cùng thắng hay được-mất bằng không,” Tập phát biểu trước hơn 50.000 khán giả tại Quảng trường Thiên An Môn, nhấn mạnh nhân dân Trung Quốc “kiên định đứng về phía đúng đắn của lịch sử.”
Sau đó, ông Tập duyệt hàng ngũ binh sĩ cùng dàn vũ khí hiện đại gồm tên lửa, xe tăng và máy bay không người lái. Trên bầu trời, trực thăng kéo biểu ngữ khổng lồ và phi đội tiêm kích bay thành đội hình. Buổi lễ kéo dài 70 phút, kết thúc bằng màn thả 80.000 chim bồ câu hòa bình và hàng vạn quả bóng đầy màu sắc.
Trong bộ trang phục kiểu Mao Trạch Đông, ông Tập đón tiếp hơn 20 nguyên thủ, trong đó có Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto – người gây bất ngờ khi xuất hiện bất chấp làn sóng biểu tình trong nước. Phu nhân Tập, bà Bành Lệ Viện, nói bằng tiếng Anh với một số khách mời: “Rất vui được gặp ông/bà” và “Chào mừng đến Trung Quốc.”
Ngồi giữa Putin và Kim, ông Tập nhiều lần trò chuyện với hai nhà lãnh đạo khi đoàn quân và vũ khí lần lượt đi qua lễ đài.
Trên mạng xã hội Truth Social, ông Trump mỉa mai: “Xin gửi lời chào nồng nhiệt tới Vladimir Putin và Kim Jong Un, khi các ông đang âm mưu chống lại nước Mỹ.” Tuy vậy, trước báo giới, Trump khẳng định ông không coi cuộc duyệt binh là thách thức với Hoa Kỳ.
Người phát ngôn chính phủ Nhật Bản từ chối bình luận, chỉ nhấn mạnh Tokyo và Bắc Kinh đang xây dựng “quan hệ mang tính xây dựng.”
TẦM NHÌN TRẬT TỰ THẾ GIỚI MỚI
Ông Tập coi Thế chiến II là bước ngoặt lịch sử trong “cuộc phục hưng vĩ đại của dân tộc Trung Hoa,” khi đất nước vượt qua sự sỉ nhục từ cuộc xâm lược của Nhật để vươn lên thành cường quốc kinh tế và địa chính trị.
Tại hội nghị an ninh khu vực đầu tuần, ông Tập vạch ra tầm nhìn về một trật tự thế giới mới, kêu gọi đoàn kết chống lại “chủ nghĩa bá quyền và chính trị cường quyền” – ngụ ý nhắm tới Mỹ.
“Ông Tập tin rằng bàn cờ đã đảo chiều. Trung Quốc giờ đây mới là bên nắm tay lái,” Wen-Ti Sung, chuyên gia tại Atlantic Council (trụ sở Đài Loan), nhận định.
Theo ông Sung, chính chủ nghĩa đơn phương kiểu Trump – chứ không phải ngoại giao ‘chiến lang’ của Trung Quốc – mới là nguyên nhân chính gây bất ổn cho trật tự quốc tế hiện nay.
Giới quan sát cũng chú ý khả năng Bắc Kinh, Moskva và Bình Nhưỡng phát tín hiệu tăng cường hợp tác quốc phòng sau hiệp ước quân sự Nga–Triều được ký tháng 6/2024, và khả năng hình thành liên minh tương tự giữa Trung Quốc–Triều Tiên.
Trong khi Putin tận dụng sự kiện để ký thêm thỏa thuận năng lượng với Trung Quốc, Kim Jong Un tìm cách giành sự ủng hộ ngầm cho chương trình hạt nhân bị cấm của mình. Đây là lần đầu tiên sau 66 năm, một lãnh đạo Triều Tiên xuất hiện tại lễ duyệt binh ở Trung Quốc.
Kim đi cùng con gái Ju Ae – người được tình báo Hàn Quốc coi là ứng viên kế nhiệm hàng đầu – dù cô không xuất hiện tại khán đài.
NHỮNG BƯỚC TIẾN VÀ THÁCH THỨC
Trong hai năm qua, hơn chục tướng lĩnh PLA – nhiều người từng thân cận với ông Tập – đã bị thanh trừng trong chiến dịch chống tham nhũng quy mô lớn.
Theo Jon Czin, chuyên gia tại Brookings Institution, “Lễ duyệt binh giúp Tập hướng sự chú ý toàn cầu tới những bước tiến đáng kinh ngạc trong hiện đại hóa quân đội Trung Quốc, đồng thời che lấp những vấn đề nội bộ, đặc biệt là làn sóng thanh trừng các sĩ quan cấp cao.”
Ngoài mục tiêu phô trương sức mạnh ra bên ngoài, sự kiện còn nhằm khơi dậy tinh thần yêu nước trong nước. Trong bài phát biểu, ông Tập khẳng định “cuộc phục hưng dân tộc Trung Hoa là không thể đảo ngược.”
Theo nguồn tin Reuters, nhiều công chức được yêu cầu theo dõi buổi lễ và viết lại cảm nghĩ.
Để bảo đảm an ninh, Bắc Kinh đã đóng cửa nhiều tuyến đường và trường học, tiến hành hàng loạt đợt tổng duyệt vào ban đêm. Trên khắp cả nước, chính quyền huy động hàng chục nghìn tình nguyện viên và đảng viên theo dõi mọi dấu hiệu bất ổn, theo thông tin từ các thông báo tuyển mộ trực tuyến.
