Bộ Quốc phòng Mỹ hôm thứ Tư cho biết sẽ mở một cuộc điều tra hành chính đối với Thượng nghị sĩ Mark Kelly, đảng Dân chủ bang Arizona, liên quan đến việc ông tham gia một đoạn video cùng các nhà lập pháp khác nhằm nhắc nhở quân nhân về nghĩa vụ theo luật pháp phải từ chối thi hành các mệnh lệnh phi pháp.
Trong một tuyên bố, Ngũ Giác Đài cho biết họ đang “nâng cấp việc rà soát sơ bộ” đối với ông Kelly — người được nhắc tới với quân hàm đã nghỉ hưu là Đại tá Hải quân — lên thành một “cuộc điều tra theo thẩm quyền chỉ huy chính thức”, trước những gì họ mô tả là “các cáo buộc sai phạm nghiêm trọng”.
“Điều tra theo thẩm quyền chỉ huy” là một quy trình hành chính trong quân đội, được sử dụng để xem xét các hành vi sai trái tiềm tàng trong một đơn vị hoặc bộ chỉ huy, hay các vi phạm quy định.
“Việc ra lệnh mở một cuộc điều tra là vấn đề rất nghiêm trọng, đặc biệt khi mệnh lệnh đó xuất phát từ cấp cao hơn — như Bộ trưởng Quốc phòng — yêu cầu một cấp thấp hơn, chẳng hạn Bộ trưởng Hải quân, tiến hành,” Trung tá Thủy quân Lục chiến đã nghỉ hưu James Weirick, người từng phục vụ với tư cách công tố viên quân sự, nhận định.
Cuộc điều tra theo thẩm quyền chỉ huy này đánh dấu một bước leo thang bất thường nữa trong quá trình xem xét đối với ông Kelly, diễn ra trong bối cảnh chính quyền Trump có hàng loạt động thái nhằm trả đũa những đối thủ chính trị mà Tổng thống Donald Trump coi là kẻ thù.
Dù ông Kelly có thể đối mặt với một thư khiển trách hoặc bị xem xét đưa ra tòa án quân sự, Trung tá Weirick cho rằng bản thân những phát biểu của thượng nghị sĩ trong đoạn video không đủ căn cứ để truy tố ông trước tòa án binh. “Những gì tôi thấy trong đoạn video đó chẳng qua là lặp lại điều tôi được dạy ngay từ ngày đầu huấn luyện cơ bản: quân nhân có nghĩa vụ không tuân theo những mệnh lệnh rõ ràng là phi pháp,” ông nói.
Bộ Quốc phòng bắt đầu cuộc điều tra sau khi ông Kelly và năm nghị sĩ Dân chủ khác — tất cả đều từng phục vụ trong quân đội hoặc cộng đồng tình báo — đăng tải một đoạn video hôm 18/11, nhấn mạnh nghĩa vụ của quân nhân trong việc từ chối thi hành mệnh lệnh trái luật. Tổng thống Trump sau đó cáo buộc các nhà lập pháp này có hành vi phản loạn.
Trong một tuyên bố đưa ra đầu tuần này, luật sư của ông Kelly gọi cuộc điều tra đối với thân chủ mình là “vi hiến và là một sự lạm dụng quyền lực nghiêm trọng chưa từng có”.
“Nếu nhánh hành pháp tiếp tục tiến hành ở bất kỳ diễn đàn nào — hình sự, kỷ luật hay hành chính — chúng tôi sẽ thực hiện mọi biện pháp pháp lý cần thiết để bảo vệ Thượng nghị sĩ Kelly, nhằm chặn đứng sự vượt quyền nguy hiểm và chưa từng có tiền lệ này,” luật sư Paul J. Fishman nói.
Thông qua người phát ngôn, văn phòng của ông Kelly từ chối bình luận thêm hôm thứ Tư về cuộc điều tra của Ngũ Giác Đài.
Ông Kelly nghỉ hưu năm 2011 sau 24 năm phục vụ với tư cách phi công hải quân và phi hành gia, trước khi bước vào chính trường và hiện là thành viên Ủy ban Quân vụ Thượng viện.
Vấn đề cốt lõi liên quan đến một điều khoản của luật liên bang cho phép gọi sĩ quan đã nghỉ hưu trở lại phục vụ tại ngũ để đối mặt với các biện pháp kỷ luật trước tòa án quân sự trong trường hợp sai phạm nghiêm trọng hoặc hành vi phạm tội. Tuy nhiên, trên thực tế, những thủ tục như vậy rất hiếm khi được áp dụng.
Tiêu chuẩn chứng minh trong các cuộc điều tra theo thẩm quyền chỉ huy là “ưu thế chứng cứ” — tức chỉ cần xác định rằng ít nhất 51% chứng cứ nghiêng về khả năng có sai phạm.
Theo quy định của Hải quân, sĩ quan tiến hành điều tra không có quyền trát đòi hầu tòa và “phải có cấp bậc cao hơn bất kỳ cá nhân nào là đối tượng điều tra”. Điều này cho thấy Hải quân nhiều khả năng đã chỉ định một đô đốc đứng đầu cuộc điều tra.
Không có điều khoản nào trong hướng dẫn của Hải quân cho thấy ông Kelly có nghĩa vụ pháp lý phải trả lời yêu cầu phỏng vấn từ một sĩ quan đang tại ngũ trong khuôn khổ cuộc điều tra này.
Nếu cuộc điều tra kết luận có sai phạm nhưng không đến mức hình sự, ông Kelly có thể bị gửi một thư khiển trách và văn bản này sẽ được lưu vào hồ sơ phục vụ chính thức của Hải quân — dù đã 14 năm kể từ khi ông nghỉ hưu.
Diễn biến tiếp theo phần lớn sẽ phụ thuộc vào Bộ trưởng Hải quân John Phelan — một nhà tài chính và nhà tài trợ lớn cho ông Trump, không có nền tảng quân sự được biết đến, nhưng được tổng thống bổ nhiệm vào vị trí này trong năm nay.
Theo Sổ tay của Chánh thẩm phán quân sự Hải quân, Bộ trưởng Hải quân có thẩm quyền khiển trách hành chính bằng văn bản đối với các quân nhân, bao gồm cả người đã nghỉ hưu và lực lượng dự bị, mà không cần đưa ra tòa án quân sự, nếu “xét thấy điều đó vì lợi ích của quân chủng”. Một thư khiển trách như vậy có thể được đưa vào hồ sơ phục vụ chính thức của thượng nghị sĩ, và người nhận chỉ có quyền nộp văn bản phản hồi, chứ không có cơ chế kháng nghị để xóa bỏ thư khỏi hồ sơ.
Theo quy định hiện hành, chỉ riêng Bộ trưởng Hải quân mới có thẩm quyền đề nghị đưa một sĩ quan đã nghỉ hưu ra xét xử trước tòa án binh.
Nguồn NYTimes
