Tòa án Tối cao vào thứ Hai đã cho phép Tổng thống Trump tiếp tục kế hoạch giải thể Bộ Giáo dục, với một phán quyết khẩn cấp được cho là theo tỷ lệ 6-3 chia theo lập trường chính trị, dỡ bỏ lệnh của một thẩm phán liên bang buộc chính quyền phải phục chức hàng trăm nhân viên bị sa thải hàng loạt.
Phe đa số trong Tòa án không đưa ra lập luận chi tiết, điều thường thấy trong các quyết định khẩn cấp. Ba thẩm phán do Đảng Dân chủ bổ nhiệm công khai phản đối, gọi phán quyết này là “không thể biện hộ được.”
“Quyết định này trao cho Tổng thống quyền bãi bỏ luật bằng cách sa thải tất cả những người cần thiết để thực thi luật đó,” Thẩm phán Sonia Sotomayor viết, được hai thẩm phán Elena Kagan và Ketanji Brown Jackson đồng thuận.
“Hành động của đa số hoặc là cố tình làm ngơ trước hậu quả, hoặc là quá ngây thơ – nhưng dù là gì đi nữa, mối đe dọa đối với nguyên tắc phân quyền của Hiến pháp là rất nghiêm trọng,” họ viết tiếp.
Từ khi nhậm chức, chính quyền Trump đã tìm cách sa thải một nửa lực lượng nhân sự của Bộ Giáo dục và chuyển một số chức năng cốt lõi – như quản lý khoản vay sinh viên – sang các cơ quan liên bang khác.
Thẩm phán Myong Joun của tòa án liên bang đã ngăn chặn kế hoạch đó hồi tháng Năm, phán rằng Trump cần có sự phê chuẩn của Quốc hội. Ông ra lệnh chính quyền phải phục chức khoảng 1.400 nhân viên đã bị sa thải vào tháng Ba.
Phán quyết của Tòa án Tối cao hiện nay dỡ bỏ lệnh cấm tạm thời của Joun trong khi vụ kiện tiếp tục được xét xử ở cấp thấp hơn, nhưng đây chưa phải là phán quyết cuối cùng. Tranh chấp có thể sẽ quay lại Tòa án Tối cao.
Ngay sau phán quyết, Bộ trưởng Giáo dục Linda McMahon tuyên bố sẽ tiếp tục tiến hành đợt sa thải.
“Mặc dù phán quyết hôm nay là chiến thắng lớn cho học sinh và gia đình, thật đáng tiếc khi Tòa án Tối cao phải ra tay để cho phép Tổng thống Trump thực hiện những cải cách mà người dân đã bầu ông để hoàn thành, dựa trên quyền hạn được Hiến pháp Hoa Kỳ trao cho,” bà nói trong thông cáo.
Đây là chiến thắng mới nhất của chính quyền Trump tại Tòa án Tối cao – cơ quan đã nhiều lần can thiệp khẩn cấp để vô hiệu hóa các phán quyết của tòa dưới vốn chặn các chính sách của tổng thống.
Chỉ vài ngày trước, các thẩm phán đã cho phép chính quyền tiếp tục kế hoạch sa thải quy mô lớn tại nhiều cơ quan liên bang khác.
Tòa án cũng từng cho Trump tiếp tục trục xuất nhanh người nhập cư đến các quốc gia mà họ không có mối liên hệ, cho phép tiếp cận dữ liệu An sinh xã hội, và thu hồi tình trạng cư trú hợp pháp tạm thời của hàng trăm ngàn người nhập cư.
Trước đó, Tòa án Tối cao cũng từng bác phán quyết của thẩm phán Joun trong một vụ khác chống lại chính quyền: vào tháng Tư, Tòa án đã biểu quyết 5-4 dỡ bỏ lệnh yêu cầu khôi phục khoản tài trợ 65 triệu USD dành cho đào tạo giáo viên.
Tổng Luật sư D. John Sauer mô tả phán quyết gần đây của Joun là “một hành vi tước đoạt toàn bộ quyền kiểm soát Bộ Nội các khỏi tay Tổng thống.”
Sauer thừa nhận rằng chỉ có Quốc hội mới có quyền xóa bỏ hoàn toàn Bộ Giáo dục, nhưng ông lập luận rằng Trump đang hành động trong phạm vi quyền hạn hợp pháp của mình, dẫn chứng việc Bộ trưởng Giáo dục cam kết vẫn sẽ thực hiện đầy đủ các chức năng pháp định.
“Bộ Giáo dục đã xác định rằng họ có thể thực hiện các nhiệm vụ được quy định trong luật với một đội ngũ thu gọn, và rằng nhiều chức năng tùy nghi khác nên được giao lại cho các tiểu bang,” Sauer viết trong tài liệu gửi tòa.
“Đây chính là quyết định điển hình về cách tổ chức nội bộ ngành hành pháp và đội ngũ nhân sự liên bang – điều mà Hiến pháp trao quyền riêng cho Nhánh Hành pháp,” ông nói thêm.
Nguyên đơn trong vụ kiện – bao gồm hai liên minh riêng biệt gồm các tiểu bang do Đảng Dân chủ lãnh đạo, các học khu và công đoàn – lập luận rằng không thể thực hiện đầy đủ các chức năng bắt buộc của bộ với các thay đổi hiện tại.
“Nguyên đơn không thể né tránh giới hạn của Quốc hội bằng cách sa thải một nửa cơ quan, bao gồm toàn bộ các nhóm chuyên trách chức năng theo luật định. Hành động này vượt quá vai trò hợp pháp của nhánh hành pháp,” các tiểu bang viết trong văn bản tòa án.
Chính quyền cũng lập luận rằng các nguyên đơn không có tư cách pháp lý để kiện và đáng ra phải đưa vụ việc lên hội đồng công vụ, chứ không phải lên tòa án liên bang.
Chính quyền có thể tiếp tục lập luận này khi vụ kiện quay lại Tòa Phúc thẩm Liên bang Khu vực 9, nơi vẫn đang xem xét đơn kháng cáo của chính quyền đối với phán quyết của Joun theo quy trình thông thường.
Cuối cùng, vụ việc có thể sẽ lại quay về Tòa án Tối cao.
Dù vậy, mục tiêu giải thể hoàn toàn Bộ Giáo dục có khả năng sẽ không thành hiện thực, vì khó đạt được đủ phiếu ủng hộ tại Hạ viện và Thượng viện – dù cả hai đều do Đảng Cộng hòa kiểm soát.
Ny (Theo The Hill)
