Nhã Duy
Hai ngày trước khi sang Alaska gặp Vladimir Putin, Donald Trump “cảnh cáo” rằng Nga sẽ phải đối mặt với một “hậu quả rất nặng nề” nếu Putin không đồng ý chấm dứt cuộc chiến Ukraine. Sau cuộc họp thượng đỉnh với những màn bắt tay, thảm đỏ, đón Putin trên công xa dành riêng cho các tổng thống Mỹ, Trump và Bạch Ốc thông cáo rằng, “chưa có thoả thuận nào cho đến khi đạt được thoả thuận” và cuộc họp chỉ là một cuộc “diễn tập về sự lắng nghe”.
Lắng nghe điều gì?
Trước khi quay lại cùng cuộc họp song phương giữa Trump và Putin tại Alaska, hãy quay lại những cuộc họp giữa Donald Trump và lãnh tụ Bắc Hàn Kim Jong Un trong nhiệm kỳ đầu của Donald Trump. Lần đầu tiên, một đương kim tổng thống Hoa Kỳ đã hạ mình sang Châu Á đến ba lần, lần đầu tại Singapore, rồi Việt Nam và cuối cùng ngay tại khu phi quân sự giữa Nam-Bắc Hàn, để gặp và nâng cao vị thế một tay “Chí Phèo” cộng sản mặt sữa nhưng khét tiếng độc ác lên vị thế chính thức ngang hàng với Hoa Kỳ trên chính trường quốc tế.
Cũng những màn bắt tay, cũng những cuộc “thảo thuận đầy hiệu quả” và “chúng tôi yêu nhau” như Trump tuyên bố trong thời gian này, để rồi những cuộc họp thượng đỉnh này như các vở hài kịch mà khán giả đã đoán được kết cục ngay màn diễn đầu tiên: Bắc Hàn vẫn tiếp tục chương trình hạt nhân của mình và thỉnh thoảng lại phô diễn những màn phóng phi đạn để hăm dọa Nam Hàn và láng giềng.
Bắc Hàn khá im lặng kể từ khi Donald Trump quay lại Bạch Ốc nhưng ngay trước cuộc họp giữa Trump và Putin, Bắc Hàn đã đánh tiếng là mọi chuyện vẫn như xưa, nếu Mỹ vẫn cố quay lại chuyện giải trừ vũ khí nguyên tử với Bắc Hàn thì đó là chuyện “vô ích và xúc phạm” đến Bắc Hàn, đừng mong Bắc Hàn “ban” thêm cuộc họp thượng đỉnh. Phía Mỹ thì như đã thấy: mọi chuyện vẫn như chưa hề có những cuộc “họp thượng đỉnh” từ một tổng thống Mỹ vốn luôn tự nhận mình là người biết cách “deal”.
Cuộc họp với Putin tại Alaska vừa qua cũng vậy. Với những tuyên bố tự tin và lên gân rằng nếu không đạt được thỏa thuận thì Trump sẽ rời ngay cuộc họp và Nga sẽ nhận các hậu quả nặng nề như đã nói trên. Nhưng rồi cuộc họp kết thúc, hứa hẹn cho một, hay có thể vài cuộc họp khác mà kết cục có thể chỉ là lặp lại như câu chuyện với Bắc Hàn. Bởi ý định của Nga đã rõ ràng: Ukraine phải để lãnh thổ của họ lọt vào tay Nga và không được tham gia khối NATO. Còn Donald Trump, ắt cũng được nghe Putin chính thức yêu cầu điều này tại Alaska, điều mà phụ thuộc vào Ukraine và khối đồng minh Châu Âu có đồng ý yêu sách của Putin. Hoặc nếu đồng ý, họ cần gì đến Mỹ làm trung gian mà không có sự hiện diện của họ.
Donald Trump chưa bao giờ có thể tạo được những áp lực hay lợi thế gì khi đối diện và đàm phán với các quốc gia cộng sản nói trên. Như trong cuộc chiến thuế quan hiện nay, trong khi các quốc gia đồng minh của Hoa Kỳ cùng hầu hết cả thế giới bị Trump hăm dọa, áp đặt những khung thuế ngất ngưởng, việc thương thảo với Trung Quốc xem ra vẫn còn loay hoay để đối phó với một Tập Cận Bình đã quá lão luyện và thủ đoạn.
Sau những bốc đồng tăng thuế lên đến 145%, Trump đã phải tự hạ xuống còn 30 % và cho phép các hãng chip điện tử như NVIDIA và AMD xuất cảng các loại chip AI sang Trung Quốc, vốn đã bị Quốc hội lưỡng đảng lẫn nội các tiền nhiệm cấm vì lý do an ninh quốc gia lẫn cuộc chạy đua trong lãnh vực trí tuệ nhân tạo AI. Các cuộc thương lượng giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc được diễn ra tại Thụy Sĩ và Thụy Điển chưa có những thỏa thuận chính thức nào ngoài việc Mỹ phải từng bước nhượng bộ các điều kiện của Trung Quốc để tiếp tục được nhập cảng đất hiếm từ Trung Quốc.
Nếu trận chiến thuế quan thật sự xảy ra, cả hai bên ắt sẽ thiệt hại nặng nề. Tuy nhiên, giới lãnh đạo Bắc Kinh sau vài tháng đối phó cùng Donald Trump trong cuộc chiến thuế quan lần này xem ra đã nhận thấy họ đang có những lợi thế để thương lượng cùng một Donald Trump 2.0 đang cố tái lập mối quan hệ giao thương toàn cầu bằng cảm tính và cảm xúc cá nhân hơn là đối phó với giới lãnh đạo Hoa Kỳ cứng rắn và những cố vấn diều hâu trước kia.
Họ nhận ra sau những “đòn gió” mang tính hăm dọa thì chính phía Mỹ đã thiếu kiến nhẫn và vội vã tự điều chỉnh chính sách của mình. Một mặt là Trung Quốc không chịu áp lực từ thể chế chính trị độc đảng của họ, cũng như người dân không có khả năng phản đối về chính sách, trong khi dù Trump có bất chấp hậu quả thế nào thì trên thực tế, chính phủ Mỹ phải chịu áp lực trước người dân, giới tiểu thương và các tập đoàn thương mại, cũng như thị trường chứng khoán và trái phiếu trước ảnh hưởng của thuế quan, cho dù người dân Hoa Kỳ đã bắt đầu gánh thêm thuế quan.
Mặt khác, Trung Quốc không phụ thuộc vào nguồn cung ứng từ Mỹ nhiều như Mỹ đã phụ thuộc quá nhiều vào chuỗi cung ứng từ Trung Quốc, với lợi thế đất hiếm trong tay. Muốn tránh phụ thuộc vào Trung Quốc, Mỹ cần hợp tác và phát triển chuỗi cung ứng với các quốc gia đồng minh như Mexico, Canada, Nhật bản, Nam Hàn, Ấn Độ, Châu Âu… lẫn các quốc gia đang xuất cảng hàng hóa sang Mỹ, như Việt Nam cùng các nước Đông Nam Á. Tuy nhiên Donald Trump cũng đã giáng đòn thuế quan nặng nề lên các nước này. Liệu còn nước nào khác để thay thế Trung Quốc và giúp Mỹ giảm bớt sự phụ thuộc vào Trung Quốc?
Donald Trump và Bạch Ốc đang bắn tiếng sẽ mời họ Tập sang Washington DC. hay đích thân Donald Trump sẽ phải thân hành sang Bắc Kinh để bắt tay, chụp ảnh và lại tuyên bố “thắt chặt sự hợp tác và hữu nghị” giữa hai quốc gia như vừa làm với Vladimir Putin tại Alaska. Giới quan sát đang đặt câu hỏi là ai đang chiến thắng trong các cuộc họp như vậy.
Có xu hướng điều hành nước Mỹ theo dường lối độc tài của những quốc gia cộng sản độc tài, một Donald Trump thương buôn khó có khả năng và kinh nghiệm chính trị để đạt được những kết quả mong muốn như những lãnh tụ cộng sản như Nga, Trung Quốc, ngoài việc phải nhượng bộ theo các yêu cầu của các họ. Cho đến nay thì Nga, Trung Quốc hay Bắc Hàn đã nhượng bộ những gì trước Donald Trump hay họ đã quen thuộc với lá tẩy của Trump?
Ván cờ giữa Nga, Trung Quốc với Donald Trump xem ra chẳng khó đoán kết quả.
Nhã Duy
