(AP) — Một thẩm phán liên bang tại Massachusetts hôm thứ Năm đã ra lệnh chính quyền Trump khôi phục hàng tỷ USD tài trợ giảm thiểu thảm họa của FEMA bị hủy trước đó, đứng về phía 22 tiểu bang và Đặc khu Columbia — những nơi đã khởi kiện vào mùa hè vừa qua.

Hồi tháng Tư, chính quyền Tổng thống Donald Trump tuyên bố “chấm dứt” chương trình Building Resilient Infrastructure and Communities (BRIC) — sáng kiến hỗ trợ các địa phương triển khai các dự án phòng ngừa, tăng cường cơ sở hạ tầng và nâng cao khả năng chống chịu trước các mối đe dọa ngày càng lớn của biến đổi khí hậu.

Chính quyền gọi chương trình này “lãng phí và không hiệu quả”, cho biết sẽ dừng 3,6 tỷ USD tài trợ đã được phê duyệt nhưng chưa giải ngân, đồng thời không tiếp tục cấp 882 triệu USD cho năm tài khóa tiếp theo.

Việc BRIC bị gián đoạn đã khiến hàng trăm dự án tại cả các bang do Cộng hòa và Dân chủ lãnh đạo bị đảo lộn — từ nâng cấp hệ thống thoát nước mưa, gia cố đường dây điện, cho đến hỗ trợ di dời các hộ dân sống trong vùng dễ tổn thương nhất trước thiên tai.

Người phát ngôn Bộ An ninh Nội địa (DHS) nói với AP rằng DHS “chưa chấm dứt BRIC”, nhưng không nêu thêm chi tiết về tình trạng chương trình.

Phát ngôn viên cũng cáo buộc chính quyền Biden “từ bỏ mục tiêu giảm thiểu thực chất và biến BRIC thành quỹ phục vụ ‘Green New Deal’”, đồng thời chỉ trích thẩm phán là “không hiểu hoặc không quan tâm” đến điều đó.

Lệnh của tòa được đưa ra trong bối cảnh FEMA đối mặt bất ổn sâu sắc

Lệnh của tòa xuất hiện đúng vào thời điểm tương lai của FEMA trở nên bất định. Cũng trong ngày thứ Năm, cuộc họp được chờ đợi từ lâu của Hội đồng Rà soát FEMA — nơi dự kiến trình bày báo cáo cải tổ — đã bị Tòa Bạch Ốc hủy đột ngột vì báo cáo chưa được thẩm định đầy đủ, theo một quan chức Tòa Bạch Ốc giấu tên.

Chương trình BRIC được Quốc hội tài trợ trong nhiệm kỳ Trump đầu tiên thông qua Đạo luật Cải tổ Khắc phục Thảm họa 2018, và FEMA triển khai vào năm 2020. Đạo luật Hạ tầng 2021 cấp thêm 1 tỷ USD cho BRIC trong vòng 5 năm, nhưng đến tháng Tư năm nay chỉ khoảng 133 triệu USD được chuyển đến các địa phương.

Một số ý kiến cho rằng BRIC khó tiếp cận đối với các cộng đồng nghèo và vùng nông thôn do quy trình nộp đơn phức tạp và yêu cầu đối ứng cao. Tuy nhiên, ngay cả các nghị sĩ Cộng hòa như Thượng nghị sĩ Bill Cassidy của Louisiana cũng phản đối việc hủy bỏ chương trình và kêu gọi khôi phục BRIC.

“Nó bảo vệ các gia đình và tiết kiệm tiền thuế về lâu dài. Đó là điều hiệu quả theo quan điểm của tôi,” Cassidy phát biểu tại Thượng viện một tuần sau lệnh hủy.

Tòa: Chính phủ đã hành động trái luật

Thẩm phán Richard G. Stearns kết luận rằng hành động của FEMA là bất hợp pháp vì Quốc hội đã phân bổ tiền rõ ràng cho chương trình tài trợ và “có lợi ích công cộng hiển nhiên trong việc đảm bảo chính phủ tuân thủ pháp luật.”

“Chương trình BRIC được thiết kế để bảo vệ trước thiên tai và cứu sống con người,” Stearns viết trong phán quyết.

Chính quyền Trump năm nay đã cắt giảm ngân sách chuẩn bị ứng phó thảm họa trong nhiều chương trình của FEMA, như một phần nỗ lực chuyển nhiều trách nhiệm về thảm họa cho các tiểu bang.

Từ tháng Hai, Trump chưa chấp thuận bất kỳ khoản tài trợ giảm thiểu rủi ro nào — vốn là nguồn hỗ trợ quan trọng giúp các bang, bộ lạc và lãnh thổ triển khai các dự án tăng cường khả năng chống chịu sau thảm họa lớn.

Ngoài ra, các khoản tài trợ chuẩn bị ứng phó khẩn cấp mà chính quyền bang và địa phương dựa vào để vận hành cơ quan quản lý thảm họa và mua thiết bị hiện đang bị đóng băng, sau khi 12 bang kiện chính quyền Trump vì các điều kiện tài trợ chưa từng có liên quan đến chương trình nghị sự về di trú của Tòa Bạch Ôc.

Nhiều nghiên cứu cho thấy đầu tư sớm vào công tác sẵn sàng ứng phó mang lại hiệu quả kinh tế lớn. Một nghiên cứu năm 2024 do Phòng Thương mại Mỹ tài trợ phát hiện rằng mỗi 1 USD đầu tư vào phòng ngừa thảm họa giúp tiết kiệm 13 USD chi phí thiệt hại, gián đoạn và dọn dẹp.

Thượng viện Indiana do đảng Cộng hòa kiểm soát đã bỏ phiếu bác bỏ dứt khoát một bản đồ tái phân chia địa hạt Hạ viện vào thứ Năm — một đề xuất vốn mang lại lợi thế rõ rệt cho đảng này. Quyết định này phớt lờ nhiều tháng vận động gây sức ép của Tổng thống Donald Trump và giáng một đòn mạnh vào Tòa Bạch Ốc trước cuộc bầu cử giữa nhiệm kỳ năm sau.

Cuộc bỏ phiếu cho thấy đa số áp đảo phản đối dự luật, trong đó số thượng nghị sĩ Cộng hòa bỏ phiếu chống còn đông hơn số ủng hộ — một dấu hiệu cho thấy giới hạn ảnh hưởng của Trump ngay trong một bang vốn bảo thủ bậc nhất nước Mỹ.

Trong những tháng gần đây, Trump thúc giục đảng Cộng hòa trên toàn quốc vẽ lại bản đồ bầu cử trong một chiến dịch bất thường nhằm giúp đảng duy trì thế đa số mong manh tại Hạ viện. Texas, Missouri, Ohio và North Carolina đã hưởng ứng; riêng Indiana thì không — dù tổng thống đã dùng cả lời năn nỉ lẫn xúc phạm, cùng lời đe dọa về các cuộc bầu cử sơ bộ nhằm lật các nghị sĩ bất tuân.

“Chính phủ liên bang không nên áp đặt — bằng đe dọa hoặc bất kỳ hình thức nào — điều sẽ xảy ra tại các tiểu bang của chúng tôi,” Thượng nghị sĩ Cộng hòa Spencer Deery, một trong những người bỏ phiếu chống, tuyên bố.

Khi đề xuất thất bại với tỷ lệ 31–19, tiếng reo vui vang lên trong phòng họp, xen lẫn những lời hô “cảm ơn!”. Cuộc tranh luận vốn bị phủ bóng bởi lo ngại bạo lực; một số nghị sĩ đã nhận được lời đe dọa.

Trump tìm cách giảm nhẹ thất bại, nói với các phóng viên tại Phòng Bầu dục rằng ông “không thực sự bỏ nhiều công sức vào” kế hoạch — dù thực tế ông đã can dự sâu vào chiến dịch vận động.

Đảng Cộng hòa có thể đã xóa sạch hai địa hạt của đảng Dân chủ

Bản đồ đề xuất được thiết kế để trao cho đảng Cộng hòa quyền kiểm soát cả 9 ghế Hạ viện của Indiana, thay vì 7 ghế như hiện nay. Phương án này sẽ chia cắt thành phố Indianapolis thành bốn địa hạt trải dài về vùng nông thôn, làm biến dạng địa hạt an toàn của Dân biểu André Carson, đồng thời xóa bỏ địa hạt phía tây bắc Indiana do Dân biểu Frank Mrvan nắm giữ.

Tái phân chia địa hạt thông thường diễn ra mười năm một lần sau cuộc điều tra dân số. Nhưng Trump coi đây là vấn đề sinh tử khi đảng Dân chủ đang tìm cách khôi phục quyền lực ở Washington.

“Nếu đảng Cộng hòa không làm những điều cần thiết để cứu đất nước, họ rồi sẽ đánh mất tất cả vào tay đảng Dân chủ,” Trump viết trên mạng xã hội vào tối trước ngày bỏ phiếu.

Ông cũng tuyên bố bất kỳ nghị sĩ nào bỏ phiếu chống đều “xứng đáng mất ghế”. Một nửa thượng nghị sĩ Indiana sẽ tái tranh cử năm tới, và tổ chức bảo thủ Turning Point Action cam kết tài trợ các ứng viên thách thức họ.

David McIntosh, Chủ tịch Club for Growth — tổ chức ủng hộ dự luật — cho rằng cuộc bỏ phiếu đã cho phép “những người Cộng hòa bất trung đâm thẳng vào mắt tổng thống Hoa Kỳ.”

Cựu Thống đốc Indiana Mitch Daniels, một người thường xuyên chỉ trích Trump, ca ngợi các thượng nghị sĩ đã “thể hiện sự lãnh đạo can đảm và có nguyên tắc” khi bác bỏ bản đồ mới. Ông gọi kết quả này là “một cú bẽ mặt lớn” đối với Trump và các nhóm tại Washington “đã đổ tiền, hò hét và đe dọa.” Daniels nói thêm: “Mọi chuyện này ngay từ đầu đã không hợp với Indiana và với đảng Cộng hòa của chúng tôi.”

Nỗ lực của Tòa Bạch Ốc vẫn thất bại

Bên trong phòng họp, các nghị sĩ Dân chủ mạnh mẽ phản đối dự luật trước giờ bỏ phiếu.

“Cạnh tranh lành mạnh là điều cần thiết, các bạn của tôi,” Thượng nghị sĩ Fady Qaddoura nói. “Bất kỳ đảng phái nào không thể thắng bằng giá trị của chính mình thì không xứng đáng để lãnh đạo.”

Bên ngoài hành lang, người biểu tình hô vang “Hãy bỏ phiếu chống!” và “Bản đồ công bằng!”, giơ cao các biểu ngữ như “Những kẻ thua cuộc thì gian lận.”

Trong mùa thu, Phó Tổng thống JD Vance đã ba lần gặp riêng các thượng nghị sĩ Cộng hòa — hai lần tại Indianapolis và một lần tại Tòa Bạch Ốc — để vận động họ. Trump cũng tham gia một cuộc gọi ngày 17/10, trực tiếp trình bày trong 15 phút.

Trong hậu trường, James Blair — Phó chánh văn phòng Tòa Bạch Ốc phụ trách chính trị — duy trì liên lạc thường xuyên với các nghị sĩ, cùng với nhiều nhóm ủng hộ như Heritage Foundation và Turning Point USA.

“Chính quyền đã tung toàn lực,” Thượng nghị sĩ Cộng hòa Andy Zay nói, cho biết mỗi tuần ông nhận nhiều cuộc gọi từ Tòa Bạch Ốc dù bản thân đã cam kết bỏ phiếu thuận.

Chia rẽ trong nội bộ đảng Cộng hòa

Dù Trump thúc ép, lập trường ủng hộ gerrymandering trong Thượng viện Indiana vẫn không chắc chắn. Một tá trong tổng số 50 thượng nghị sĩ chưa đưa ra lập trường trước ngày bỏ phiếu.

Thượng nghị sĩ Greg Goode tuyên bố không hài lòng với kế hoạch và bỏ phiếu chống, nói rằng cử tri của ông không muốn địa hạt của mình bị chia nhỏ hay bị ghép chung với Indianapolis. Ông bày tỏ “tình cảm” với Trump nhưng chỉ trích chiến dịch gây áp lực là “quá đà”.

Ngược lại, Thượng nghị sĩ Michael Young lập luận rằng tình thế ở Washington biện minh cho việc tái phân chia, khi đảng Dân chủ chỉ còn thiếu vài ghế để giành lại Hạ viện năm 2026. “Tôi biết cuộc bầu cử này sẽ rất sít sao,” ông nói.

Thượng nghị sĩ Mike Gaskill — tác giả dự luật — trình chiếu các bản đồ gerrymandering ở New England và Illinois, lập luận rằng các bang khác làm như vậy thì Indiana Cộng hòa cũng nên “chơi theo cùng luật”.

Dự luật đã vượt qua ủy ban thượng viện với tỷ lệ 6–3 hôm thứ Hai, dù một nghị sĩ Cộng hòa bỏ phiếu chống và vài người khác tỏ ý dao động. Hạ viện Indiana đã thông qua dự luật tuần trước, nhưng có 12 nghị sĩ Cộng hòa đứng về phía Dân chủ để phản đối.

Trong số đó có Dân biểu Ed Clere, người cho biết cảnh sát tiểu bang phải đến nhà ông sau một tin nhắn giả báo có bom ống. Cảnh sát Indiana xác nhận “nhiều người khác” nhận được đe dọa nhưng không tiết lộ do cuộc điều tra vẫn đang diễn ra.

Clere nói những lời đe dọa này là hệ quả tất yếu của chiến dịch gây áp lực của Trump và một “tâm lý thắng–thua tuyệt đối”.

“Lời nói có hệ quả,” ông nhấn mạnh.

Nguồn AP