Tổng thống Iran Ebrahim Raisi hôm thứ Ba cho biết đất nước của ông sẽ không bao giờ từ bỏ quyền “có năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình” và kêu gọi Hoa Kỳ “chứng minh một cách có thể kiểm chứng được” rằng nước này muốn quay trở lại chương trình hạt nhân năm 2015.
Phát biểu tại cuộc họp cấp cao thường niên của Đại hội đồng Liên hợp quốc, Raisi cho biết việc Mỹ rút khỏi thỏa thuận đã chà đạp các cam kết của Mỹ và là “phản ứng không phù hợp” đối với việc Iran thực hiện các cam kết của mình.
Tổng thống khi đó là Donald Trump đã đơn phương rút Mỹ ra khỏi hiệp định vào năm 2018, khôi phục các lệnh trừng phạt làm tê liệt. Iran bắt đầu phá vỡ các điều khoản một năm sau đó và các cuộc đàm phán chính thức ở Vienna nhằm cố gắng khởi động lại thỏa thuận đã sụp đổ vào tháng 8 năm 2022.
Iran từ lâu đã phủ nhận việc từng tìm kiếm vũ khí hạt nhân và tiếp tục khẳng định rằng chương trình của họ hoàn toàn vì mục đích hòa bình – những điểm Raisi nhắc lại hôm thứ Ba khi phát biểu tại cuộc họp cấp cao rằng “vũ khí hạt nhân không có chỗ trong học thuyết phòng thủ và học thuyết quân sự” của đất nước.
Tuy nhiên, người đứng đầu cơ quan hạt nhân của Liên hợp quốc Rafael Grossi cho biết trong một cuộc phỏng vấn hôm thứ Hai với hãng thông tấn AP rằng việc chính phủ Iran loại bỏ nhiều camera và hệ thống giám sát điện tử do Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế lắp đặt khiến họ không thể đưa ra đảm bảo về chương trình hạt nhân của nước này. Grossi trước đây đã cảnh báo rằng Tehran có đủ uranium được làm giàu để chế tạo “một số” bom hạt nhân nếu họ chọn chế tạo chúng.
Tổng giám đốc IAEA hôm thứ Hai cũng cho biết ông đã yêu cầu gặp Raisi để cố gắng đảo ngược lệnh cấm không đáng có của Tehran đối với “một lượng lớn” thanh tra viên của cơ quan.
Raisi không đề cập đến các thanh sát viên IAEA nhưng Liên minh châu Âu đã đưa ra một tuyên bố vào cuối ngày thứ Ba cho biết nhà ngoại giao hàng đầu của họ, Josep Borrell, đã gặp Bộ trưởng Ngoại giao Iran vào thứ Ba và nêu ra thỏa thuận hạt nhân và các thanh sát viên cũng như việc Iran bắt giữ tùy tiện nhiều công dân EU, bao gồm cả mang hai quốc tịch.
Tại cuộc gặp với Ngoại trưởng Hossein Amirabdollahian, EU cho biết ông Borrell kêu gọi Iran xem xét lại quyết định cấm một số thanh sát viên hạt nhân có kinh nghiệm và cải thiện hợp tác với IAEA.
Borrell một lần nữa kêu gọi chính phủ Iran ngừng hợp tác quân sự với Nga, tuyên bố của EU cho biết. Các nước phương Tây cho biết Iran đã cung cấp máy bay không người lái quân sự cho Nga để sử dụng trong cuộc chiến ở Ukraine, điều mà Tehran phủ nhận.
Raisi phát biểu trước Đại hội đồng một ngày sau khi Iran và Mỹ mỗi nước trả tự do cho 5 tù nhân bị giam trong tù nhiều năm. Mỹ cũng cho phép giải phóng gần 6 tỷ USD tài sản bị phong tỏa của Iran ở Hàn Quốc vì mục đích nhân đạo. Năm người Mỹ được trả tự do đã đến Mỹ vào thứ Ba trước đó.
Tổng thống Iran không đề cập đến việc trao đổi tù nhân.
Đại sứ Israel tại Liên Hợp Quốc Gilad Erdan bước ra khỏi hội trường khi Raisi đứng dậy phát biểu, mang theo một tấm biển có hình Mahsa Amini, một phụ nữ 22 tuổi người Kurd gốc Iran đã chết khi bị cảnh sát giam giữ ở Iran vào năm ngoái, gây chấn động toàn thế giới.
Việt Linh (Theo Al Jazeera)