Chuyến đi của Thống đốc bang California Gavin Newsom tới Trung Quốc, với mục tiêu đã nêu là cùng nhau chống biến đổi khí hậu, đã dẫn đến cuộc gặp bất ngờ với nhà lãnh đạo Tập Cận Bình và tràn ngập những lời nói ấm áp cũng như sự thân thiện chưa từng thấy trong nhiều năm ở Trung Quốc.
Chuyến đi được coi là một trong những bước mở đường cho Tổng thống Mỹ Joe Biden và ông Tập gặp nhau tại San Francisco vào tháng 11 trong khuôn khổ hội nghị thượng đỉnh Hợp tác kinh tế châu Á-Thái Bình Dương, nhưng nó cũng nêu bật mối quan hệ hiện có giữa Trung Quốc với California, cho thấy rằng ngay cả khi căng thẳng giữa hai nước lên cao, sự hợp tác vẫn có thể thực hiện được ở một số cấp độ.
Alex Wang, giáo sư luật tại UCLA, người tập trung vào môi trường, cho biết, sự tiếp nhận từ Trung Quốc “gửi một tín hiệu rất rõ ràng rằng hợp tác với California là mong muốn và ít nhất là an toàn và được khuyến khích về mặt chính trị”.
Quan hệ Mỹ-Trung đã xấu đi đáng kể kể từ năm 2018 về các vấn đề trên phạm vi rộng như thương mại, nguồn gốc của Covid-19 và cuộc đàn áp an ninh quốc gia ở Hồng Kông. Điều đó đúng cho cả hai nước ở cấp quốc gia và cấp nhà nước.
Theo nghiên cứu của Kyle Jaros, giáo sư về các vấn đề toàn cầu tại Đại học Notre Dame, sự tham gia của các quốc gia với Trung Quốc đã giảm nhanh chóng trong 5 năm qua, khi mối quan hệ song phương xấu đi dưới thời chính quyền Trump và ngày càng trở nên tồi tệ hơn do đại dịch.
Tuy nhiên, ông nói, sự tham gia đó là điều Trung Quốc mong muốn, vì nước này coi các bang của Mỹ là những đối tác thực dụng trong kinh doanh mà không cần phải can thiệp vào chính trị.
California có mối quan hệ hợp tác ổn định và lâu dài với Trung Quốc.
Jaros cho biết, Arnold Schwarzenegger, thống đốc đảng Cộng hòa, đã bắt đầu mối quan hệ chính thức với Trung Quốc về hợp tác khí hậu từ một thập niên trước. Người kế nhiệm ông, đảng viên Đảng Dân chủ Jerry Brown, tiếp tục mối quan hệ ngay cả khi Mỹ bắt đầu quay lưng với Trung Quốc dưới thời chính quyền Trump. Có thời điểm, chính phủ California thậm chí còn có nhân viên làm việc tại Trung Quốc.
Tiểu bang này cũng là nơi có số lượng người Mỹ gốc Hoa đông nhất trên toàn quốc, có chung mối quan hệ lịch sử và văn hóa.
Wang, đồng thời là đồng giám đốc tại Viện Emmett về Biến đổi Khí hậu và Môi trường của UCLA, cho biết: “Đó là một mối quan hệ lâu dài và sâu sắc, nơi nhiều người đã gặp nhau”.
Wang, người đã tự mình thực hiện một số công việc hợp tác, cho biết phần lớn sự hợp tác về khí hậu là chia sẻ thông tin kỹ thuật và chỉ cho bên kia cách họ thực hiện mọi việc. Thông tin được chia sẻ thường không ở mức độ cao mà liên quan đến hàng ngàn quyết định nhỏ hơn, “chẳng hạn như bạn tài trợ cho xe buýt điện như thế nào, ai trả tiền cho nó, bạn thiết lập cơ sở hạ tầng sạc như thế nào?”
Wang cho biết California có thể tìm hiểu thêm về các công nghệ gió ngoài khơi từ Trung Quốc, quốc gia dẫn đầu thế giới trong việc sử dụng công nghệ này.
Về mặt chính trị, chuyến đi cho phép Newsom, người dường như đang chuẩn bị cho cuộc tranh cử tổng thống trong tương lai, đánh bóng uy tín ngoại giao của mình bằng cách tham gia với các nhà lãnh đạo Trung Quốc về một vấn đề chính sách nổi bật, biến đổi khí hậu.
Chính quyền Newsom đang nỗ lực mở rộng năng lượng mặt trời và năng lượng sạch khác khi tiểu bang đặt mục tiêu cắt giảm lượng khí thải 40% dưới mức năm 1990 vào năm 2030. Các cơ quan quản lý tiểu bang cũng đã cấm bán hầu hết ô tô chạy bằng khí đốt mới ở California vào năm 2035.
Newsom đã nhiều lần nói rằng ông không quan tâm đến chức tổng thống, nhưng ông được nhiều người coi là một ứng cử viên Đảng Dân chủ trong tương lai.
Đối với phía Trung Quốc, cuộc gặp với Newsom có thể mang đến những cơ hội kinh tế. Các chuyên gia cho rằng một lý do khiến ông Tập có thể chọn gặp Newsom là những khó khăn kinh tế mà Trung Quốc đang phải đối mặt và California là một nguồn đầu tư nước ngoài tiềm năng.
Alfred Wu, giáo sư nghiên cứu chính trị Trung Quốc tại Đại học Quốc gia Singapore, cho biết: “Suy thoái kinh tế của Trung Quốc cũng là một yếu tố tại sao Tập Cận Bình hiện đang tham gia nhiều hơn với các bên liên quan bên ngoài”.
Tỷ lệ thất nghiệp ở thanh niên ở mức cao khoảng 20% trong năm nay và lĩnh vực bất động sản đã suy yếu trong những năm gần đây khi các nhà phát triển phải gánh khoản nợ lớn.
Jaros nói thêm, sự tham gia của Bắc Kinh với các chính quyền cấp nhà nước luôn hướng tới những điều thực dụng như kinh doanh.
Nhưng khi trở về Mỹ, chuyến đi của Gavin Newsom đã bị tấn công trên nhiều mặt trận.
Newsom đã phải đối mặt với một số chỉ trích về quyền tiếp cận báo chí, khi chính phủ Trung Quốc quyết định cấm các phóng viên Mỹ tham gia cuộc gặp của Newsom với Tập.
Trong khi đó, gia đình California của một mục sư Cơ đốc giáo bị giam giữ ở Trung Quốc từ năm 2006 cho biết Newsom nên tận dụng mọi cơ hội có thể để tranh luận về việc trả tự do cho ông.
Văn phòng của Newsom cho biết việc giam giữ David Lin được đưa ra trong một loạt cuộc họp ở Bắc Kinh, cũng như các hành vi vi phạm nhân quyền và các nỗ lực phản dân chủ ở Hồng Kông, Đài Loan và các nơi khác. Văn phòng của ông không nêu rõ quan chức Trung Quốc nào mà Newsom đã nói chuyện về những vấn đề đó.
Việt Linh (Theo Reuters)