Tăng giá các dịch vụ cơ bản và loại bỏ các mặt hàng chủ lực được trợ cấp là một số biện pháp sẽ có hiệu lực vào năm tới để kiềm chế lạm phát và thâm hụt.
Cuba đã công bố các biện pháp kinh tế cứng rắn cho năm 2024, bao gồm tăng giá nhiên liệu và dịch vụ cơ bản, cắt giảm trợ cấp và đặt ra các hạn chế đối với khu vực tư nhân mới nổi, khiến những người dân Cuba bình thường lo ngại.
Những thay đổi, được công bố hôm thứ Tư và dự kiến được thực hiện vào năm 2024, sẽ là một trong những thay đổi quan trọng nhất đối với nền kinh tế của hòn đảo do cộng sản điều hành trong nhiều năm.
Giá nước, điện, khí đốt lỏng, vận tải và nhiên liệu sẽ tăng trong năm tới. Những ngôi nhà tiêu thụ nhiều điện nhất sẽ tăng 25% và giá nước sẽ tăng gấp ba đối với một số hộ gia đình. Một số thay đổi, đặc biệt là về điện, có thể ảnh hưởng lớn đến những người điều hành doanh nghiệp nhỏ tại nhà.
Tại một trạm xăng ở Havana, thủ đô của Cuba, người dân bày tỏ sự lo lắng hôm thứ Năm về điều gì sẽ xảy ra khi giá xăng tăng vọt.
Jorge Castro, một tài xế làm việc cho nhà nước, đã xếp hàng hai tiếng đồng hồ để đổ đầy bình xăng và vẫn chưa đi được nửa đường đến trạm bơm. Ông nói: “Thật khó khăn vì họ sẽ tăng giá xăng, nhưng chúng ta vẫn sẽ phải xếp hàng dài”.
Alexis Velíz, một công nhân thuộc khu vực tư nhân, cho biết: “Nó sẽ ảnh hưởng đến rất nhiều người dân ở Cuba, vì không phải ai cũng có tiền trả tiền xăng. Nó sẽ có tác động lớn vì mọi thứ sẽ còn đắt hơn nữa. Đó là một chu kỳ sẽ làm lạm phát trầm trọng hơn.”
Một trong những thay đổi đáng chú ý là chuyển từ trợ cấp các mặt hàng và sản phẩm thiết yếu – như gạo hoặc đường – sang trợ cấp cho những người có nhu cầu.
Ngay sau cuộc cách mạng năm 1959, Cuba đã tung ra sổ khẩu phần hàng tháng, được gọi là “libreta” (sổ tay), và cung cấp cho tất cả người dân Cuba những mặt hàng chủ lực được trợ giá mạnh như trứng, gạo, cà phê và đường. Mặc dù khẩu phần thực phẩm không đủ dùng trong một tháng, nhưng đối với những người phụ thuộc vào mức lương tối thiểu hàng tháng khoảng 17 USD, trợ cấp là cần thiết. Theo các biện pháp đã công bố, chỉ những người được coi là dễ bị tổn thương mới đủ điều kiện nhận trợ cấp thực phẩm.
Ricardo Torres, một nhà kinh tế học người Cuba và là thành viên tại Đại học American ở Washington, DC, nói rằng nếu chúng được thực hiện, những thay đổi này sẽ thể hiện sự chuyển dịch ra khỏi nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung của hòn đảo.
Ông cho biết chính sách của cố lãnh tụ Fidel Castro là: Tôi là chủ của mọi thứ nhưng tôi cũng chu cấp cho mọi người.
“Nhưng liệu bây giờ chính phủ có cho phép người dân Cuba làm mọi thứ có thể để bảo đảm thu nhập của họ không?” Torres hỏi. “Câu trả lời là không, bởi vì có rất nhiều hạn chế cản trở sự phát triển của khu vực tư nhân.”
Torres cho biết một phần của mục tiêu là kiểm soát lạm phát cao và thâm hụt tài chính của đất nước. Cuba đã phải trả thâm hụt bằng cách in tiền, điều này đã góp phần gây ra lạm phát.
Thủ tướng Manuel Marrero đã trình bày Kế hoạch ổn định kinh tế vĩ mô, như tên gọi của nó, trước Quốc hội.
Marrero hứa sẽ tiếp tục cho phép thành lập các doanh nghiệp tư nhân. Cuba đã dỡ bỏ lệnh cấm vào năm 2021 đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, thường được gọi là “mipymes” trong tiếng Tây Ban Nha. Tuy nhiên, ông cảnh báo rằng các biện pháp sẽ được thực hiện để kiểm soát chặt chẽ hơn nữa, đồng thời cho rằng ban đầu chính phủ đã mắc sai lầm.
Các quan chức chính phủ trước đây đã liên kết khu vực tư nhân với lạm phát, điều mà Torres không đồng tình. Ông cho biết mipymes bao trùm một không gian mà nhà nước không cung cấp.
Omar Everleny, một nhà kinh tế có trụ sở tại Cuba, cho biết sự phức tạp mà hòn đảo này phải đối mặt không thể giải quyết được trong một năm.
Everleny nói: “Bạn không thể giải quyết những biến dạng và mất cân bằng kinh tế vĩ mô ở Cuba vào năm 2024”. “Rõ ràng là Cuba không chỉ có một cuộc suy thoái kinh tế; đó là một cuộc khủng hoảng kinh tế. Đó là vấn đề với sản xuất, với nguồn cung. Tôi không thấy cần có một kế hoạch phát triển toàn diện tập trung vào sản xuất.”
Bộ trưởng Kinh tế Alejandro Gil cho biết trong tuần này rằng nền kinh tế có thể suy giảm trong năm nay khoảng 1% đến 2%. Vào năm 2020, năm xảy ra đại dịch, con số này đã giảm 11%.
Torres nói: “Vào năm 2023, GDP thực tế của Cuba tương đương với năm 2013”. “Nó đã mất đi một thập niên tăng trưởng.”
Người dân Cuba đã phải đối mặt với tình trạng thiếu lương thực, thuốc men, nhiên liệu và điện trầm trọng trong vài năm qua. Lạm phát đã tăng mạnh và hiện ở mức 30%. Tình hình kinh tế đã dẫn đến những biểu hiện bất mãn trước đây không thể tưởng tượng được của công chúng, cũng như những cuộc di cư lớn nhất trong lịch sử Cuba. Gần 425.000 người Cuba đã vượt biên giới Mỹ-Mexico trong hai năm qua, chiếm gần 4% dân số.
Chính phủ đổ lỗi cho các biện pháp trừng phạt kinh tế cứng rắn ban đầu do cựu Tổng thống Donald Trump áp đặt và phần lớn được tiếp tục dưới thời Tổng thống Joe Biden, cũng như đại dịch coronavirus, đã khiến GDP bị thu hẹp. Đất nước này phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu thực phẩm và các hàng hóa khác.
Chủ tịch Cuba Miguel Díaz Canel đã đăng hôm thứ Năm trên X, trước đây là Twitter: “Chúng tôi đã nói điều đó: không có điều gì chúng tôi làm là tiêu cực và ảnh hưởng đến mọi người. Nhiệm vụ chính của chúng tôi là phục hồi kinh tế. Các biện pháp được công bố ngày hôm qua sẽ mang lại bước nhảy vọt cần thiết cho nền kinh tế. Chúng ta sẽ tạo ra nhiều Cách mạng hơn và nhiều Chủ nghĩa xã hội hơn.”
Việt Linh (Theo Reuters)