Trung Quốc tuần trước đã đưa ra một số lời chỉ trích mạnh mẽ nhất đối với Nga kể từ khi Vladimir Putin xâm chiếm Ukraine. Tuy nhiên, bất kỳ ý kiến nào cho rằng Tập Cận Bình đang thay đổi quan điểm của mình về cuộc chiến đều chỉ là mơ tưởng.
Lời khuyên hiếm hoi diễn ra vào thứ Sáu về một sự cố liên quan đến công dân Trung Quốc – bao gồm cả một blogger video nổi tiếng – những người đã bị từ chối nhập cảnh từ Kazakhstan vào Nga tại một trạm kiểm soát biên giới. Đoạn video được lan truyền rộng rãi trên các nền tảng truyền thông xã hội Trung Quốc vào cuối tuần qua cho thấy các quan chức biên giới Nga đang kiểm tra vali, trong đó một du khách nói rằng anh ta cảm thấy như bị đối xử như tội phạm.
“Các hoạt động thực thi pháp luật quá mức và tàn bạo của Nga trong vụ việc này đã vi phạm nghiêm trọng các quyền và lợi ích hợp pháp của công dân Trung Quốc,” Đại sứ quán Trung Quốc tại Moscow cho biết trong một bài đăng trên nền tảng truyền thông xã hội WeChat.
Tuy nhiên, trong khi ngôn ngữ khắc nghiệt một cách bất thường, nó hầu như không báo hiệu một sự thay đổi lớn hơn từ Bắc Kinh. Kể từ khi Nga xâm lược, Trung Quốc đã nhiều lần tìm cách tạo không gian với Moscow về các vấn đề như sử dụng vũ khí hạt nhân và tấn công dân thường, ngay cả khi Tập luôn ủng hộ lý do gây chiến của Putin – nhất là vì Bắc Kinh nhìn thấy Mỹ và các đồng minh của họ tăng cường quan hệ với Đài Loan.
Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Vương Nghị đã tái khẳng định các quốc gia là “đối tác tốt” trong cuộc điện đàm hôm thứ Hai với người đồng cấp Nga Sergei Lavrov, theo một tuyên bố từ Bộ Ngoại giao Trung Quốc tại Bắc Kinh, trong đó không đề cập đến sự cố biên giới. Ông Vương nói thêm rằng Trung Quốc sẽ có lập trường “độc lập” đối với Ukraine.
Theo Henry Wang Huiyao, người sáng lập nhóm nghiên cứu Trung Quốc và Toàn cầu hóa có trụ sở tại Bắc Kinh, sự cố biên giới cho thế giới thấy rằng mối quan hệ giữa Trung Quốc và Nga có nhiều tầng lớp và sắc thái hơn so với nhiều người ở phương Tây hiểu.
Ông nói: “Trung Quốc cần duy trì mối quan hệ tốt đẹp với Nga. Điều đó không có nghĩa là họ ủng hộ mọi thứ mà Nga làm.”
Tập Cận Bình, người đã ký kết một tình bạn “không giới hạn” với Putin ngay trước cuộc xâm lược của ông ta, đã tìm cách miêu tả Trung Quốc như một nhà môi giới trung lập đối với Ukraine, đưa ra một kế hoạch chi tiết 12 điểm để mang lại hòa bình bao gồm các lời kêu gọi tôn trọng chủ quyền, tạo điều kiện thuận lợi cho xuất khẩu ngũ cốc và chấm dứt mọi hành động thù địch. Mặc dù lộ trình đã được Mỹ và các đồng minh chỉ trích rộng rãi, nhưng nó đã tạo được uy tín của Tập Cận Bình trong cái gọi là Nam bán cầu và giành được cho Trung Quốc một ghế tại các cuộc đàm phán về Ukraine do Ả Rập Xê Út tổ chức vào cuối tuần qua.
Trung Quốc đã cử một phái đoàn do nhà ngoại giao kỳ cựu Li Hui dẫn đầu đến Jeddah, Ả Rập Saudi, để tham gia cùng hơn 40 quốc gia bao gồm Mỹ và các quốc gia châu Âu – nhưng không có Nga. Trong khi các cuộc thảo luận mang lại rất ít các bước cụ thể để ngăn chặn chiến tranh hoặc đảo ngược lợi ích lãnh thổ của Nga, chúng cho thấy thành công của Tập Cận Bình trong việc chống lại các nỗ lực của Hoa Kỳ nhằm cô lập Bắc Kinh do mối quan hệ của nước này với Nga.
Tuy nhiên, Trung Quốc có một số lý do để khó chịu với Putin, bao gồm cả động thái chấm dứt thỏa thuận cho phép xuất khẩu ngũ cốc qua Biển Đen, dẫn đến các vấn đề về nguồn cung lương thực cũng ảnh hưởng đến Trung Quốc. Và đó chỉ là một phần của vấn đề, theo Raffaello Pantucci, thành viên cấp cao tại Trường Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam ở Singapore.
Ông nói: “Vấn đề chính vẫn là tính chất lâu dài của cuộc xung đột không thể đoán trước được. Chiến tranh làm mất ổn định thế giới, và điều này thật tồi tệ theo quan điểm của Bắc Kinh vì họ có thể thích tác động làm mất tập trung của nó đối với sự tập trung của phương Tây vào Trung Quốc.”
Trung Quốc cũng đã thực hiện một số thỏa thuận kinh tế với Ukraine, mặc dù không ở mức độ gần bằng quan hệ thương mại với Nga.
Tháng trước, Thứ trưởng Thương mại Trung Quốc đã gặp Thứ trưởng Kinh tế Ukraine tại Bắc Kinh, cam kết nhập khẩu nhiều sản phẩm hơn từ Ukraine và phát triển hợp tác kinh tế và thương mại cùng có lợi với nước này, theo thông báo của Trung Quốc từ cuộc họp. Xuất khẩu của Trung Quốc sang Ukraine đạt tổng cộng gần 233 triệu USD trong tháng 6, giảm từ mức cao 1,2 tỷ USD từ tháng 1 năm ngoái.
“Tuyên bố với lời lẽ mạnh mẽ không phải là một tín hiệu cho chính các nhà chức trách Nga, mà là một phản ứng và tín hiệu cho công chúng trực tuyến trong nước Trung Quốc nói rằng chính phủ của Tập Cận Bình và Bộ Ngoại giao đang tích cực bảo vệ quyền của người Trung Quốc bất kể những người vi phạm là ai.” Gabuev nói, đề cập đến Bộ Ngoại giao Trung Quốc. “Có thể là kẻ thù như phương Tây hay bạn bè như Nga.”
Việt Linh (Theo Yahoo News)