Mirna El Helbawi ngồi trên mái nhà ở Cairo, khuôn mặt được chiếu sáng bởi ánh trăng và chiếc điện thoại trên tay khi cô nhắn tin cho một người cha đang sợ hãi có vợ và các con đang bị mắc kẹt ở Gaza.
“Lúc này tôi không muốn bất cứ thứ gì từ thế giới này,” anh viết cho cô bằng tiếng Ả Rập, “ngoại trừ việc có thể nói chuyện với họ, ngay cả khi đó là lần cuối cùng, hãy để tôi nói lời tạm biệt với họ.”
El Helbawi, cách đó hơn 200 dặm, không thể che chắn cho gia đình mình khỏi cơn mưa hỏa tiễn lửa của Israel. Nhưng cô ấy có thể cho họ cơ hội để nói thêm một câu “Anh yêu em”.
Nhà văn và nhà hoạt động người Ai Cập này là người sáng lập Kết nối Gaza, một sáng kiến cấp cơ sở sử dụng eSIM – hoặc thẻ SIM ảo – để giúp người Palestine tránh tình trạng mất điện viễn thông trong bối cảnh các cuộc không kích của Israel trên khắp lãnh thổ.
El Helbawi, cùng với một nhóm nhỏ tình nguyện viên và một nhóm các nhà tài trợ quốc tế, cho biết họ đã khôi phục kết nối điện thoại và internet cho hơn 200.000 người Palestine ở Gaza và sẽ tiếp tục nỗ lực cho đến khi cuộc chiến tàn khốc giữa Israel và Hamas kết thúc.
El Helbawi, 31 tuổi, nói với CNN: “Quyền truy cập điện thoại và internet là quyền cơ bản của con người cũng quan trọng như thực phẩm và nước uống”. Không có khả năng liên lạc, thường dân Palestine bị vướng vào làn đạn không thể kiểm tra lẫn nhau hoặc kêu cứu; nhân viên cấp cứu và y tế không thể phối hợp ứng phó; và các nhà báo không thể ghi lại những hành động tàn bạo trên thực địa, bao gồm cả những tội ác chiến tranh có thể xảy ra, cô nói.
“Sau tất cả nỗi đau này, họ thậm chí không thể chia sẻ nỗi đau của mình với thế giới hay kêu gọi mọi người yêu cầu ngừng bắn. Họ phải chịu đựng sự bắn phá và tấn công trong sự im lặng tuyệt đối”, El Helbawi nói.
“Nó giống như bị sát hại trong khi ai đó đưa tay lên miệng bạn, khiến bạn thậm chí không thể kêu cứu.”
Gaza rơi vào im lặng
El Helbawi, giống như hàng triệu người khác, đã hồi hộp theo dõi cuộc chiến diễn ra kể từ ngày 7 tháng 10, khi Hamas phát động một cuộc tấn công trắng trợn ở Israel, giết chết 1.200 người và bắt hơn 240 người khác làm con tin.
Israel đáp trả bằng cách bao vây và tiến hành các cuộc không kích chết người trên khắp Gaza, phá hủy nhà cửa, trường học và bệnh viện ở vùng lãnh thổ đông dân cư. Ước tính có khoảng 15.200 người Palestine, 70% trong số đó là phụ nữ và trẻ em, cho đến nay đã thiệt mạng trong các cuộc tấn công và 40.000 người khác bị thương, theo Bộ Y tế Palestine, cơ quan rút ra số liệu từ các nguồn ở Gaza do Hamas điều hành.
Gần như ngay lập tức, các dịch vụ viễn thông bị gián đoạn. Israel cắt điện trên lãnh thổ và các nhà cung cấp dịch vụ cho biết vụ bắn phá đã phá hủy cơ sở hạ tầng mạng quan trọng. Một số người Palestine vẫn có thể gọi điện thoại và truy cập Internet, nhưng kết nối không ổn định.
Trong nhiều tuần, El Helbawi đã theo dõi tin tức một cách chặt chẽ. Những hình ảnh và video đăng trên mạng xã hội khiến trái tim cô tan nát – toàn bộ khu phố biến thành đống đổ nát; bác sĩ chật vật chữa trị cho bệnh nhân không có thuốc; cha mẹ thương tiếc cái chết của con cái họ.
Sau đó vào ngày 27 tháng 10, khi Israel chuẩn bị mở rộng hoạt động trên bộ, Gaza rơi vào im lặng.
Paltel, công ty viễn thông hàng đầu ở vùng lãnh thổ Palestine, cho biết trong một tuyên bố: “Chúng tôi rất tiếc phải thông báo về sự gián đoạn hoàn toàn tất cả các dịch vụ liên lạc và internet với Dải Gaza trước tình trạng gây hấn đang diễn ra”. Đây là lần mất điện đầu tiên xảy ra ở Gaza.
Lo sợ rằng việc mất điện có thể tạo vỏ bọc cho “tội ác chiến tranh”, El Helbawi tập trung vào việc tìm ra giải pháp.
Lúc đầu, cô tham gia cùng những người khác trên nền tảng truyền thông xã hội X, kêu gọi Elon Musk cung cấp dịch vụ internet vệ tinh Starlink của mình tới Gaza – và rất phấn khởi khi Musk nói rằng anh ấy sẽ làm như vậy. Nhưng khi các cuộc đàm phán về kế hoạch đó bị đình trệ , El Helbawi quyết định thử một kế hoạch khác.
Theo gợi ý của một người theo dõi trên mạng xã hội, cô đã mua một eSIM có dịch vụ chuyển vùng và nhờ một người bạn thử kết nối với mạng nước ngoài. Trước sự ngạc nhiên của cô, nó đã có tác dụng.
El Helbawi nói: “Tôi cảm nhận được điều đó trong toàn bộ cơ thể mình vào thời điểm chúng tôi nhận ra rằng vẫn còn hy vọng – dù chỉ là hy vọng rất nhỏ – rằng chúng tôi đã tìm ra giải pháp. Đó là ánh sáng ở cuối một đường hầm rất tối.”
Trong vòng 24 giờ, cô đăng lên X và Instagram yêu cầu những người theo dõi muốn giúp khôi phục điện thoại và Internet cho người Palestine quyên góp eSIM bằng cách mua chúng trực tuyến và gửi cho cô mã QR. El Helbawi cảm thấy tự tin rằng cô có thể tìm được những người ở Gaza có dịch vụ phân phối eSIM trên toàn lãnh thổ.
Lên tiếng cho nạn nhân
Khi El Helbawi bắt đầu thực hiện kế hoạch của mình, Ahmed Elmadhoun đang ở Gaza chật vật tìm cách đưa tin về cuộc chiến mà không có điện thoại hoặc dịch vụ internet.
Là một trong số ít nhà báo tại hiện trường, Elmadhoun cảm thấy có nghĩa vụ phải cập nhật cho thế giới những tin tức mới nhất, chia sẻ ảnh và video về hậu quả trên mạng xã hội.
“Đó là một trách nhiệm quan trọng,” Elmadhoun, 27 tuổi, nói rằng: “Mọi người ở đây đang chết trong im lặng và không ai có thể nghe thấy họ. Chúng tôi là tiếng nói của tất cả những nạn nhân này.”
Anh cũng lo lắng cho gia đình mình, những người đã phải di tản khắp Gaza và không thể liên lạc được. Elmadhoun cho biết hơn 40 người thân của ông đã thiệt mạng trong các cuộc không kích.
“Gaza bị cô lập một cách đáng kinh ngạc, chỉ có nỗi sợ hãi hiện diện. Chúng tôi chỉ có một mình, rất cô đơn,” anh nói. “Chúng tôi không thể liên lạc với gia đình mình hoặc hỏi thăm về họ, và các cuộc không kích diễn ra vô cùng khốc liệt. Ngay cả đội cứu thương và cấp cứu cũng không thể xác định được vị trí xảy ra vụ đánh bom hoặc tiếp cận những người bị thương.”
El Helbawi đã nhanh chóng đưa cho Elmadhoun một mã QR eSIM và giúp anh kết nối lại với Internet, khiến anh trở thành người đầu tiên ở Gaza có được mã này.
Vào thời điểm đó, Kết nối Gaza đã ra đời.
Giải pháp được lan truyền rộng rãi
Tin tức về sáng kiến này nhanh chóng lan truyền trên mạng xã hội, thu hút những người quan tâm từ khắp nơi trên thế giới mua và tặng eSIM.
El Helbawi cho biết các nhà tài trợ đã gửi mã QR từ những nơi xa như Hoa Kỳ, Thụy Sĩ, Pakistan và Hà Lan. Hầu hết mua chúng trên các ứng dụng di động như Simly và Airalo, cho phép các nhà tài trợ biết khi nào eSIM được kích hoạt và nạp tiền khi sắp hết tiền.
Graeme Bradley, một nhà tài trợ từ Scotland, nói rằng ông bị thu hút bởi sáng kiến này vì đây là cách dễ dàng để tạo ra tác động lớn đến một cuộc xung đột nơi có rất nhiều mạng sống đang bị đe dọa.
Bằng cách giúp người Palestine kể câu chuyện của họ, ông hy vọng họ sẽ có thể “xoay chuyển dư luận và gây áp lực buộc các nhà lãnh đạo thế giới kêu gọi ngừng bắn”.
Nhưng không phải ai nhận được eSIM cũng sống đủ lâu để kể câu chuyện của mình.
Noha Elkomi, một nhà tài trợ 25 tuổi đến từ Ai Cập, cho biết cô rất hào hứng theo dõi trên ứng dụng của mình khi một người Palestine kích hoạt eSIM mà cô quyên góp. Nhưng khi nó ngừng hoạt động, trái tim cô lại chùng xuống.
Cô chia sẻ mối lo ngại của mình với El Helbawi, người đã nói với cô rằng: “Bạn không bao giờ biết chuyện gì sẽ xảy ra,” Elkomi nhớ lại.
eSIM chỉ có thể được kích hoạt một lần và nó có thể không hoạt động tùy thuộc vào nơi người đó đang cố gắng kết nối ở Gaza. Nếu họ di chuyển đến khu vực có tín hiệu yếu hơn, eSIM có thể không hoạt động.
Elkomi cho biết eSIM đầu tiên mà cô tặng cuối cùng đã mất tín hiệu hoàn toàn, nhưng cô sẽ không ngừng tặng thêm. Nhiều ngày sau, nước mắt Elkomi tuôn rơi khi cô nhìn thấy eSIM thứ hai của mình trực tuyến và kết nối với một người khác ở Gaza.
El Helbawi thừa nhận cô bị ám ảnh bởi Kết nối Gaza. Đó là điều đầu tiên cô nghĩ đến vào buổi sáng và là điều cuối cùng vào buổi tối.
Cô nói: “Chúng tôi hầu như không ngủ, kết nối eSIM là ưu tiên hàng đầu trong cuộc sống của chúng tôi. Mặc dù tôi cảm thấy mình đang làm điều gì đó to lớn cho Gaza, nhưng tôi không bao giờ có thể ngừng cảm thấy rằng chúng tôi vẫn chưa làm đủ.”
Theo El Helbawi, cho đến nay, eSIM trị giá khoảng 1,3 triệu USD đã được quyên góp cho Connecting Gaza để phân phối. Cô cho biết , sáng kiến này hợp tác với Simly một thời gian, kết nối hơn 1.000 người Palestine mỗi ngày và mỗi người có thể biến điện thoại thành điểm phát sóng cho 5 người khác.
Kết nối Gaza thành công đến mức El Helbawi gần đây đã tận dụng phương tiện truyền thông xã hội đang phát triển của mình để thành lập một tổ chức phi lợi nhuận có tên Kết nối nhân loại, qua đó cô hy vọng sẽ kết nối lại những người dễ bị tổn thương ở các khu vực xung đột khác.
“ESIM không hề rẻ. Biết rằng có rất nhiều người đang dành thời gian và tiền bạc để giúp đỡ nói lên rất nhiều điều về tình đoàn kết mà thế giới có với Palestine”, El Helbawi nói. “Một số người quyên góp eSIM và sau đó đợi đến lần nhận lương tiếp theo để gửi một khoản khác. Họ làm điều này để cứu mạng sống của ai đó. Đây là tình nhân loại.”
Cuộc chiến đã thay đổi đáng kể kể từ lần mất điện đầu tiên. Có một thỏa thuận ngừng bắn ngắn ngủi, một số con tin được thả và nhiều viện trợ hơn được phép vào Gaza. Nhưng bạo lực đã tái diễn và hơn một triệu người Palestine vẫn phải di tản, nhà cửa của họ bị phá hủy, ít được tiếp cận với dịch vụ chăm sóc sức khỏe, thực phẩm, nước sạch hoặc điện – và không có phương tiện trốn thoát.
Elmadhoun nói: “Những gì đang xảy ra ở Gaza là một vụ thảm sát. Không có nơi nào an toàn…và chúng tôi cảm thấy như chỉ có một mình.”
Nhưng El Helbawi, cùng với hàng ngàn nhà tài trợ trên khắp thế giới, nói rằng bà từ chối để người Palestine đau khổ trong im lặng.
Bà nói: “Chúng tôi đang gửi một thông điệp tới người Palestine. Chúng tôi sẽ không để bạn mất kết nối với thế giới.”
Việt Linh (Theo Al Jazeera)