Hàng chục ngàn người kiệt sức đang trên đường trở về quốc gia non trẻ nhất thế giới khi họ chạy trốn khỏi cuộc xung đột tàn bạo ở nước láng giềng Sudan.
Đàn ông, phụ nữ và trẻ em cắm trại gần biên giới bụi bặm của Sudan và Nam Sudan và cộng đồng quốc tế và chính phủ đang lo lắng về một cuộc xung đột kéo dài.
Giao tranh giữa quân đội Sudan và một lực lượng dân quân đối thủ đã giết chết ít nhất 863 dân thường ở Sudan trước khi lệnh ngừng bắn kéo dài 7 ngày bắt đầu vào tối thứ Hai. Nhiều người ở Nam Sudan lo ngại về những gì có thể xảy ra nếu giao tranh tiếp diễn.
“Sau khi thoát khỏi nguy hiểm, lại có thêm bạo lực,” Alwel Ngok, người Nam Sudan, ngồi trên mặt đất bên ngoài một nhà thờ cho biết. “Không thức ăn, không nơi trú ẩn, chúng tôi hoàn toàn mắc kẹt, tôi rất mệt mỏi và cần phải rời đi,” cô nói.
Ngok nghĩ rằng cô sẽ an toàn trở về nhà sau khi chạy trốn khỏi các cuộc đụng độ ở thủ đô Khartoum của Sudan, nơi cô chứng kiến ba người thân của mình bị giết. Cô và năm đứa con của mình đến Renk, Nam Sudan, nơi mọi người đang trú ẩn trên mặt đất, một số ngủ với hành lý chất đống gần những tấm chiếu mỏng. Phụ nữ chuẩn bị thức ăn trong những chiếc nồi lớn khi thanh thiếu niên lang thang không mục đích. Cô kể, vài ngày sau khi Ngok và gia đình cô đến, một người đàn ông đã bị đánh chết bằng gậy trong một cuộc ẩu đả bắt đầu từ việc tranh chấp nguồn nước.
Nhiều năm giao tranh giữa chính phủ và các lực lượng đối lập ở Nam Sudan đã giết chết gần 400.000 người và khiến hàng triệu người phải di tản cho đến khi một thỏa thuận hòa bình được ký kết cách đây gần 5 năm. Việc thiết lập một nền hòa bình vững chắc diễn ra chậm chạp: Đất nước này vẫn chưa triển khai một quân đội thống nhất và tạo ra một hiến pháp lâu dài.
Các cuộc đụng độ quy mô lớn giữa các đảng chính đã lắng xuống, nhưng vẫn còn giao tranh ở các vùng của đất nước.
Nam Sudan có trữ lượng dầu hàng tỷ đô la mà nước này chuyển đến các thị trường quốc tế thông qua một đường ống chạy qua Sudan trong các vùng lãnh thổ do các bên tham chiến kiểm soát. Ferenc David Marko, nhà nghiên cứu tại International Crisis Group, cho biết nếu đường ống đó bị hư hại, nền kinh tế Nam Sudan có thể sụp đổ trong vòng vài tháng.
Tuy nhiên, mối quan tâm trước mắt nhất là hàng chục ngàn người Nam Sudan đang trở về mà không biết làm thế nào họ có thể về nhà ở các thị trấn và làng mạc của họ. Nhiều người không đủ khả năng chi trả cho chuyến đi. Các nhóm viện trợ và chính phủ đang tìm kiếm các nguồn lực mà họ có thể sử dụng để giúp đỡ.
Khoảng 50.000 người đã tới thị trấn biên giới Renk, nhiều người trú ẩn trong những túp lều bằng gỗ dọc đường và trong các tòa nhà chính phủ khắp thành phố. Một số lang thang không mục đích trong chợ, tuyệt vọng hỏi người nước ngoài làm thế nào để về nhà.
Cuộc tranh giành quyền lực ở Nam Sudan giữa Tổng thống Salva Kiir, người Dinka, và Phó Tổng thống Riek Machar, người Nuer, mang khía cạnh sắc tộc trong cuộc nội chiến. Các cộng đồng ở Renk nói rằng cuộc xung đột nổ ra trên mặt nước vào tháng 5 và dẫn đến việc người đàn ông bị giết bằng gậy đã nhanh chóng trở thành một cuộc tranh chấp rộng lớn hơn giữa các nhóm sắc tộc, buộc mọi người phải chạy trốn một lần nữa.
Lúc đầu, chính quyền địa phương muốn phân chia những người Nam Sudan trở về qua Renk, dựa trên nơi xuất xứ của họ. Tuy nhiên, các nhóm viện trợ đã bị đẩy lùi. Cùng với chính phủ và các nhà lãnh đạo cộng đồng, các nhóm viện trợ đang tham gia vào các cuộc đối thoại hòa bình.
Yohannes William, chủ tịch tổ chức nhân đạo của chính phủ ở bang Thượng sông Nile cho biết: “Chúng tôi lo lắng (về việc bạo lực sẽ gia tăng). “Các dịch vụ (đang) được cung cấp ở đây, chúng bị hạn chế. Chúng tôi được biết đây là trung tâm trung chuyển, ai đến thì phải ở đó hai ngày, ba ngày rồi quá cảnh”.
“Nhưng bây giờ, thật không may, do sự chậm trễ của việc vận chuyển, họ đã ở đó hơn hai tuần, ba tuần,” William nói.
Nằm ở cực bắc của Nam Sudan, Renk được kết nối với các vùng khác của đất nước bằng một vài con đường. Các tuyến đường chính là các chuyến bay hoặc các chuyến đi thuyền dọc theo sông Nile và nhiều người không đủ khả năng chi trả.
Tổ chức Di cư Quốc tế của Liên Hợp Quốc đang cố gắng đưa những người Nam Sudan dễ bị tổn thương nhất đã trở về – khoảng 8.000 người – về nhà bằng thuyền, với mục tiêu vận chuyển gần 1.000 người mỗi ngày dọc theo sông Nile đến thủ phủ Malakal của bang. Tuy nhiên, các chuyến đi chỉ mới bắt đầu và các vấn đề trong sự phối hợp giữa các nhóm cứu trợ và chính phủ tại cảng trong tháng này đã khiến mọi người không thể rời đi, cùng với trẻ em, trẻ sơ sinh và người bệnh phải cắm trại trên những chiếc thuyền trống trong nhiều ngày dưới cái nắng như thiêu đốt.
Các nhân viên cứu trợ cho biết có thể mất tới hai tháng để thông thoáng thành phố, nơi đã tăng gần gấp đôi diện tích. Nhưng Malakal đã tiếp nhận khoảng 44.000 người tản cư trong một trại bảo vệ của Liên Hợp Quốc, nhiều người vẫn còn quá sợ hãi để rời đi vì lý do an ninh.
Nicholas Haysom, người đứng đầu Liên Hợp Quốc tại Nam Sudan, nói với Associated Press: “Vấn đề là câu hỏi hóc búa ‘ra khỏi chảo rán, vào lửa’, bởi vì chúng tôi đang chuyển họ đến Malakal, và bản thân Malakal cũng bị tắc nghẽn.”
Một số người đã trở về Malakal từ Sudan nói rằng họ không chắc liệu có nhà để quay về hay không, vì không có liên lạc với gia đình trong cuộc nội chiến.
“Tôi không biết người thân của mình còn sống hay đã chết,” William Deng nói. Người đàn ông 33 tuổi này đã không thể nói chuyện với gia đình ở bang Jonglei lân cận, nơi có rất ít dịch vụ điện thoại, kể từ khi trở về vào đầu tháng Năm.
Chính phủ nói rằng họ có tài trợ cho 10 máy bay thuê bao để đưa người dân từ Renk đến các vùng của đất nước khó tiếp cận hơn bằng thuyền. Nhưng sân bay nhỏ bé của Renk không thể chứa những chiếc máy bay lớn nên mỗi chuyến bay chỉ có thể chứa 80 người.
“Tình hình rất nghiêm trọng… (Nam Sudan) hiện đang buộc phải tiếp nhận thêm người tị nạn và người hồi hương. Do đó, nhu cầu nhân đạo trong nước sẽ tiếp tục tăng lên,” Michael Dunford, giám đốc khu vực Đông Phi của Chương trình Lương thực Thế giới cho biết.
Ông nói, ngay cả trước cuộc khủng hoảng này, 70% dân số cần hỗ trợ nhân đạo và Chương trình Lương thực Thế giới không thể đáp ứng nhu cầu của họ.
Các thương nhân ở Renk, những người nhập phần lớn hàng hóa của họ từ Sudan, cho biết họ đã cảm thấy khó khăn về kinh tế, với giá cả tăng vọt 70%.
Những người trở về nói rằng họ nhận được rất ít thông tin về địa điểm và cách thức họ phải về nhà, và lo lắng rằng họ sẽ không về kịp trước khi trời mưa, vốn bắt đầu sớm, làm ngập đường và khiến việc đi lại trở nên khó khăn hơn.
“Nhà là nhà. Ngay cả khi có chiến tranh, ngay cả khi bạn di chuyển khắp thế giới, ngay cả khi đó là lựa chọn tồi tệ nhất, thì đó vẫn là nhà,” những người muốn trở về nhà cho biết.
Việt Linh (Theo CNN)