Giá đường tăng vọt khiến Ishaq Abdulraheem có rất ít sự lựa chọn. Giá bánh mì tăng đồng nghĩa với việc doanh số bán hàng giảm, vì vậy người thợ làm bánh người Nigeria đã quyết định cắt giảm một nửa sản lượng.
Đối với rất nhiều thợ làm bánh khác đang vật lộn để tồn tại trong khi phải chịu chi phí nhiên liệu và bột mì cao hơn, giá đường đã chứng tỏ là cọng rơm cuối cùng và họ đã đóng cửa vĩnh viễn.
Đường cần thiết để làm bánh mì, mặt hàng thiết yếu cho 210 triệu người dân Nigeria, và đối với nhiều người đang gặp khó khăn để có đủ thức ăn trên bàn, nó cung cấp một nguồn calo rẻ tiền. Giá đường tăng cao – tăng 55% trong hai tháng – đồng nghĩa với việc có ít thợ làm bánh và ít bánh mì hơn.
Đường trên toàn thế giới đang giao dịch ở mức giá cao nhất kể từ năm 2011, chủ yếu do nguồn cung toàn cầu giảm sau khi thời tiết khô hạn bất thường gây thiệt hại cho vụ thu hoạch ở Ấn Độ và Thái Lan, hai nước xuất khẩu đường lớn thứ hai và thứ ba thế giới.
Đây chỉ là đòn giáng mới nhất đối với các quốc gia đang phát triển vốn đang phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt các mặt hàng chủ lực như gạo và lệnh cấm buôn bán lương thực đã làm tăng thêm lạm phát lương thực. Tất cả những điều đó góp phần gây ra tình trạng mất an ninh lương thực do tác động tổng hợp của hiện tượng khí hậu tự nhiên El Nino , cuộc chiến ở Ukraine và đồng tiền yếu hơn. Các quốc gia phương Tây giàu có hơn có thể chịu chi phí cao hơn, nhưng các quốc gia nghèo hơn đang gặp khó khăn.
Fabio Palmeri cho biết, Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc dự đoán sản lượng đường toàn cầu sẽ giảm 2% trong niên vụ 2023-24 so với năm trước, dẫn đến thiệt hại khoảng 3,5 triệu tấn (3,8 triệu tấn Mỹ), nhà nghiên cứu thị trường hàng hóa toàn cầu của FAO. Đường được sử dụng ngày càng nhiều để sản xuất nhiên liệu sinh học như ethanol , do đó trữ lượng đường toàn cầu đang ở mức thấp nhất kể từ năm 2009.
Brazil là nước xuất khẩu đường lớn nhất, nhưng vụ thu hoạch đường của nước này sẽ chỉ giúp thu hẹp khoảng cách vào cuối năm 2024. Cho đến lúc đó, các nước phụ thuộc vào nhập khẩu – giống như hầu hết các nước ở châu Phi cận Sahara – vẫn dễ bị tổn thương.
Ví dụ, Nigeria mua 98% lượng đường thô từ các nước khác. Vào năm 2021, nước này đã cấm nhập khẩu đường tinh luyện, đi ngược lại kế hoạch xây dựng cơ sở chế biến đường trong nước và công bố một dự án trị giá 73 triệu USD để mở rộng cơ sở hạ tầng ngành đường. Nhưng đó là những chiến lược dài hạn hơn. Những thương nhân ở Abuja như Abba Usman hiện đang phải đối mặt với nhiều vấn đề.
Túi đường nặng 50 kg (110 pound) mà Usman mua cách đây một tuần với giá 66 USD giờ có giá 81 USD. Khi giá tăng, khách hàng của anh ngày càng ít đi.
Usman nói: “Giá tiếp tục tăng mỗi ngày và chúng tôi không biết tại sao.”
Nguyên nhân một phần là do El Nino, một hiện tượng tự nhiên làm thay đổi mô hình thời tiết toàn cầu và có thể gây ra các điều kiện thời tiết khắc nghiệt, từ hạn hán đến lũ lụt. Các nhà khoa học tin rằng biến đổi khí hậu đang làm El Nino mạnh hơn.
Ấn Độ đã trải qua tháng 8 khô hạn nhất trong hơn một thế kỷ và mùa màng ở bang Maharashtra phía tây, nơi chiếm hơn 1/3 sản lượng mía của nước này, đã bị còi cọc trong giai đoạn phát triển quan trọng.
Theo Hiệp hội các nhà máy đường Ấn Độ, sản lượng đường của Ấn Độ có thể giảm 8% trong năm nay. Quốc gia đông dân nhất thế giới cũng là nước tiêu thụ đường lớn nhất và hiện đang hạn chế xuất khẩu đường.
Naradhip Anantasuk, lãnh đạo Hiệp hội những người trồng mía Thái Lan cho biết, tại Thái Lan, ảnh hưởng của El Nino vào đầu mùa trồng trọt đã làm thay đổi không chỉ số lượng mà còn cả chất lượng vụ thu hoạch. Ông dự kiến chỉ có 76 triệu tấn (84 triệu tấn Mỹ) mía được xay trong vụ thu hoạch năm 2024, so với 93 triệu tấn (103 triệu tấn Mỹ) trong năm nay.
Một báo cáo của Bộ Nông nghiệp Mỹ dự đoán sản lượng ở Thái Lan sẽ giảm 15% trong tháng 10.
Thái Lan đã đảo ngược tình trạng tăng giá đường trong vài ngày, áp dụng các biện pháp kiểm soát giá lần đầu tiên kể từ năm 2018. Anantasuk cho biết điều này sẽ ngăn cản nông dân trồng đường bằng cách hạn chế thu nhập của họ.
Ông nói: “Nó giống như ngăn cản ngành này phát triển, ngăn cản sự cạnh tranh cởi mở.”
Giá bán buôn được phép tăng để giúp nông dân đối phó với chi phí cao hơn – một phần do chính phủ yêu cầu họ không đốt ruộng, khiến việc thu hoạch rẻ hơn nhưng lại bao phủ phần lớn Thái Lan trong sương mù dày đặc.
Kelly Goughary, nhà phân tích nghiên cứu cấp cao tại công ty phân tích và dữ liệu nông nghiệp Gro Intelligence, cho biết trong thời gian tới, vụ thu hoạch của Brazil được dự báo sẽ tăng 20% so với năm ngoái. Nhưng vì quốc gia này nằm ở Nam bán cầu nên nguồn cung toàn cầu sẽ phải chờ đến tháng 3 mới tăng được.
Theo USDA, điều này là do thời tiết thuận lợi vào đầu năm nay ở Brazil cùng với sự gia tăng diện tích trồng mía.
Palmeri của FAO cho biết vài tháng tới là mối quan tâm lớn nhất. Ông cho biết, sự gia tăng dân số và mức tiêu thụ đường ngày càng tăng sẽ làm căng thẳng thêm lượng đường dự trữ.
Theo dữ liệu từ USDA, thế giới hiện có ít hơn 68 ngày dự trữ đường để đáp ứng nhu cầu, so với 106 ngày khi lượng đường này bắt đầu giảm vào năm 2020.
Joseph Glauber, nhà nghiên cứu cao cấp tại Viện Nghiên cứu Chính sách Lương thực Quốc tế cho biết: “Nó ở mức thấp nhất kể từ năm 2010”.
Indonesia – nhà nhập khẩu đường lớn nhất năm ngoái, theo USDA – đã cắt giảm nhập khẩu và Trung Quốc, nhà nhập khẩu số 2, buộc phải giải phóng đường khỏi kho dự trữ của mình để bù đắp giá cao trong nước lần đầu tiên sau 6 năm, Palmeri nói.
El Mamoun Amrouk, nhà kinh tế của FAO, cho biết đối với một số quốc gia, việc nhập khẩu đường đắt hơn sẽ sử dụng lượng ngoại tệ dự trữ như đô la và euro vốn cần thiết để thanh toán cho dầu và các mặt hàng quan trọng khác.
Trong đó có Kenya. Từng tự túc về đường, giờ đây nước này nhập khẩu 200.000 tấn (110.000 tấn Mỹ) mỗi năm từ khối thương mại khu vực. Vào năm 2021, chính phủ hạn chế nhập khẩu để bảo vệ nông dân địa phương khỏi sự cạnh tranh từ nước ngoài, nhưng đã đảo ngược quyết định đó do sản lượng thu hoạch giảm do không đủ mưa và quản lý yếu kém.
Lượng đường xay ở Kenya giảm đều đặn từ tháng 6 đến tháng 8. Để bù đắp, nhập khẩu hàng tháng đã tăng gấp đôi từ tháng 9 đến tháng 10. Trong khi đó, một bao đường địa phương nặng 50 kg (110 pound) tăng gấp đôi giá lên 60 USD, chủ cửa hàng Joseph Kuraru cho biết.
Trở lại nền kinh tế lớn nhất châu Phi, cuộc đấu tranh của các thợ làm bánh Nigeria là một mô hình thu nhỏ của tác động của việc giá lương thực và nhiên liệu tăng cao cũng như tác động quá lớn của giá đường cao vì nó quá phổ biến. Nhiều tiệm bánh ở Abuja sử dụng đường vừa để làm ngọt bánh vừa để nuôi men làm bánh nở.
Bánh mì thường là thực phẩm duy nhất mà các hộ nghèo có thể mua được. Khi các thợ làm bánh tăng giá bánh mì lên 15% vào đầu năm nay, một số người sẽ đói.
Mansur Umar, chủ tịch Hiệp hội thợ làm bánh Nigeria cho biết, không tính đến chi phí cao hơn không phải là một lựa chọn.
“Không có cách nào bạn có thể mua cao và bán thấp,” ông nói.
Việt Linh (Theo Reuters)