Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan sẽ gặp Vladimir Putin vào thứ Hai, với hy vọng thuyết phục nhà lãnh đạo Nga tham gia lại thỏa thuận ngũ cốc ở Biển Đen mà Moscow đã phá bỏ từ tháng 7.
Dưới đây là một số điều quan trọng cần biết và những gì đang bị đe dọa:
Cuộc gặp ở Sochi trên bờ biển phía nam nước Nga diễn ra sau nhiều tuần đồn đoán về thời gian và địa điểm hai nhà lãnh đạo có thể gặp nhau.
Điện Kremlin đã từ chối gia hạn thỏa thuận ngũ cốc sáu tuần trước. Thỏa thuận – do Liên Hợp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ làm trung gian vào tháng 7 năm 2022 – đã cho phép gần 33 triệu tấn (36 triệu tấn) ngũ cốc và các hàng hóa khác rời ba cảng Ukraine một cách an toàn bất chấp chiến tranh của Nga.
Tuy nhiên, Nga đã rút lui sau khi tuyên bố rằng một thỏa thuận song song hứa hẹn loại bỏ những trở ngại đối với việc xuất khẩu thực phẩm và phân bón của Nga đã không được tôn trọng.
Moscow phàn nàn rằng những hạn chế về vận chuyển và bảo hiểm đã cản trở hoạt động thương mại nông nghiệp của nước này, mặc dù nước này đã vận chuyển số lượng lúa mì kỷ lục kể từ năm ngoái.
Kể từ khi ông Putin rút khỏi sáng kiến này, ông Erdogan đã nhiều lần cam kết gia hạn các thỏa thuận giúp tránh khủng hoảng lương thực ở các khu vực châu Phi, Trung Đông và châu Á. Ukraine và Nga là những nhà cung cấp chính lúa mì, lúa mạch, dầu hướng dương và các hàng hóa khác mà các nước đang phát triển dựa vào.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ vẫn duy trì mối quan hệ chặt chẽ với Putin trong cuộc chiến kéo dài 18 tháng ở Ukraine. Thổ Nhĩ Kỳ chưa tham gia các biện pháp trừng phạt của phương Tây chống lại Nga sau cuộc xâm lược của nước này, Thổ Nhĩ Kỳ đang nổi lên như một đối tác thương mại và trung tâm hậu cần chính cho hoạt động thương mại ở nước ngoài của Nga.
Tuy nhiên, thành viên NATO, Thổ Nhĩ Kỳ, cũng ủng hộ Ukraine, gửi vũ khí, gặp Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskyy và ủng hộ nỗ lực gia nhập NATO của Kiev.
Erdogan khiến Moscow tức giận hồi tháng 7 khi cho phép 5 chỉ huy Ukraine về nước. Những người lính đã bị Nga bắt giữ và giao cho Thổ Nhĩ Kỳ với điều kiện họ phải ở đó trong suốt thời gian chiến tranh.
Putin và Erdogan – cả hai nhà lãnh đạo độc tài đã nắm quyền trong hơn hai thập niên – được cho là có mối quan hệ chặt chẽ sau cuộc đảo chính thất bại chống lại Erdogan vào năm 2016 khi Putin là nhà lãnh đạo lớn đầu tiên đề nghị ủng hộ.
Các đối thủ truyền thống Thổ Nhĩ Kỳ và Nga ngày càng thân thiết hơn trong những năm tiếp theo khi mức độ thương mại tăng lên và họ bắt tay vào các dự án chung như đường ống dẫn khí đốt Turkstream và nhà máy điện hạt nhân đầu tiên của Thổ Nhĩ Kỳ. Mối quan hệ của Ankara với Moscow thường xuyên khiến các đồng minh phương Tây lo ngại. Việc mua hỏa tiễn phòng không do Nga sản xuất vào năm 2019 đã dẫn đến việc Washington loại Thổ Nhĩ Kỳ khỏi chương trình máy bay chiến đấu tàng hình F-35 do Mỹ dẫn đầu.
Quan hệ Nga-Thổ Nhĩ Kỳ trong các lĩnh vực như năng lượng, quốc phòng, ngoại giao, du lịch, thương mại vẫn khởi sắc dù hai nước ở hai phe đối lập trong các cuộc xung đột ở Syria, Libya và Nagorno-Karabakh. Kể từ khi Erdogan tái đắc cử vào tháng 5, Putin đã phải đối mặt với những thách thức trong nước có thể khiến ông trở thành một đối tác kém tin cậy hơn, đáng chú ý nhất là cuộc nổi dậy vũ trang ngắn ngủi do cố thủ lĩnh lính đánh thuê Yevgeny Prigozhin tuyên bố vào tháng 6.
Hội nghị thượng đỉnh Sochi diễn ra sau cuộc hội đàm giữa ngoại trưởng Nga và Thổ Nhĩ Kỳ hôm thứ Năm, trong đó Nga đã bàn giao một danh sách các hành động mà phương Tây sẽ phải thực hiện để xuất khẩu từ Biển Đen của Ukraine được tiếp tục.
Erdogan đã bày tỏ sự thông cảm với quan điểm của Putin. Vào tháng 7, ông cho biết Putin có “những kỳ vọng nhất định từ các nước phương Tây” về thỏa thuận Biển Đen và rằng “điều quan trọng là các nước này phải hành động về vấn đề này”.
Tổng thư ký LHQ António Guterres gần đây đã gửi cho Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov “những đề xuất cụ thể” nhằm đưa hàng xuất khẩu của Nga sang thị trường toàn cầu và cho phép nối lại sáng kiến Biển Đen. Tuy nhiên, ông Lavrov cho biết Moscow không hài lòng với bức thư.
Mô tả những nỗ lực “mạnh mẽ” của Thổ Nhĩ Kỳ nhằm khôi phục thỏa thuận, Ngoại trưởng Thổ Nhĩ Kỳ Hakan Fidan cho biết đây là một “quá trình cố gắng hiểu rõ hơn về lập trường và yêu cầu của Nga và đáp ứng chúng”.
Việt Linh (Theo CBS News)