Công tố viên trưởng của Tòa án Hình sự Quốc tế nói rằng những nỗ lực mang lại công lý cho người Rohingya phải được đẩy nhanh và thế giới không thể rời mắt khỏi cuộc khủng hoảng đang diễn ra.
Công tố viên trưởng Karim Khan đã đến thăm Cox’s Bazar, Bangladesh, trong bốn ngày trong tuần này để nghe lời khai của những người sống sót sau cuộc diệt chủng bị cáo buộc của quân đội Myanmar đối với người Rohingya.
Khan nói: “Có một sự đau lòng trong những trại này. Họ cảm thấy thế giới đang nhìn vào nơi khác, đang nhìn vào Ukraine và các tâm chấn khác. Thế giới đã bỏ quên họ”.
Hơn 700.000 người đã sống trong các trại tị nạn tồi tàn và đông đúc ở Bangladesh kể từ khi chạy trốn các cuộc tấn công ở bang Rakhine của Myanmar bắt đầu vào tháng 8/2017.
Vào năm 2019, các thẩm phán tại ICC đã phê chuẩn một cuộc điều tra đầy đủ về cáo buộc tội ác chống lại loài người nhắm vào người Rohingya đa số theo đạo Hồi, bao gồm các hành vi bạo lực có hệ thống, cưỡng bức trục xuất và đàn áp sắc tộc và tôn giáo.
Những người chạy trốn khỏi cuộc đàn áp đẫm máu đã kể chi tiết về các vụ giết người, hãm hiếp, tra tấn và đốt phá, cùng nhiều tội ác khác.
Công tố viên trưởng thừa nhận sự thất vọng cảm thấy trước tốc độ mà tòa án đã ban hành lệnh bắt giữ Tổng thống Nga Vladimir Putin vì cáo buộc âm mưu trục xuất trẻ em Ukraine sang Nga. Trong khi đó, người Rohingya đã chờ đợi sáu năm và không có hành động nào như vậy được thực hiện đối với các nhà lãnh đạo quân sự Myanmar, những người đã ra lệnh tấn công.
“Sự khác biệt lớn là chúng tôi có quyền truy cập vào Ukraine, chúng tôi không có quyền truy cập vào Myanmar,” Khan nói. “Sự hiện diện của tôi ở đây, sự hiện diện của tôi năm ngoái và sự hiện diện gần như liên tục của nhóm ở đây trong năm qua… là bằng chứng cho thấy họ không bị lãng quên.”
Ziabul Hossain, một giáo viên dạy cộng đồng cho học sinh trung học trong các trại, cho biết ông công nhận công việc mà ICC đang làm nhưng cho biết quá trình này mất quá nhiều thời gian trong khi họ sống trong điều kiện tồi tệ.
“Lần đầu tiên khi tôi gặp luật sư của ICC trong trại, tôi đã nói với họ rằng chúng tôi đã phải chịu đựng trong một thời gian dài, điều mà thế giới đã biết [tốt hơn]. Nhưng bạn vẫn đang nghiên cứu. Sẽ mất thêm bao nhiêu thời gian nữa cho công lý của chúng ta?” ông ấy nói.
Khan của ICC cho biết văn phòng của ông đang cố gắng đảm bảo các nguồn lực bổ sung và đã chỉ định một luật sư cấp cao để lãnh đạo nhóm Myanmar.
Hôm thứ Năm, Cao ủy Nhân quyền Liên Hợp Quốc Volker Türk cho biết Myanmar tiếp tục “rơi tự do chết người vào tình trạng bạo lực và đau lòng thậm chí còn sâu sắc hơn” và chính quyền quân sự, nắm quyền trong cuộc đảo chính năm 2021, dựa vào “chiến thuật kiểm soát có hệ thống, sự sợ hãi và khủng bố.”
Khi được hỏi liệu các tội ác đang diễn ra của quân đội đối với thường dân Myanmar có thể được sử dụng như một phần của bất kỳ vụ truy tố pháp lý nào hay không, Khan nói “chúng tôi chỉ có quyền tài phán vì Bangladesh là một quốc gia thành viên.”
Được biết đến như là “tòa án cuối cùng” của thế giới, ICC có nhiệm vụ xét xử tội ác diệt chủng, tội ác chống lại loài người, tội ác xâm lược và tội ác chiến tranh. Mặc dù 123 quốc gia là các bên tham gia hiệp ước đưa tòa án ra đời, Myanmar không phải là một quốc gia thành viên, nhưng Bangladesh thì có.
Trong khi “chúng tôi cần nhiều bằng chứng nhất,” Khan nói, “các thẩm phán đã cho rằng chúng tôi có thể xem xét các vấn đề mà ít nhất một trong các yếu tố của hành vi phạm tội được thực hiện trên lãnh thổ này.”
Cuộc điều tra của ICC đang diễn ra song song nhưng tách biệt với một vụ án diệt chủng do Gambia đệ trình lên Tòa án Công lý Quốc tế và một vụ án khác do cơ quan tư pháp Argentina tiến hành điều tra các tội ác chiến tranh bị cáo buộc theo các nguyên tắc của “công lý phổ quát”.
Công tố viên của ICC cho biết điều quan trọng là phải chỉ ra rằng có “những ranh giới đỏ không thể vượt qua” và rằng “chính trị, lợi ích quốc gia, mục tiêu duy trì quyền lực là không đủ tốt để chà đạp lên các quyền của dân thường.”
Khan nói: “Tôi nghĩ về tổng thể chúng ta đang thất bại và tôi nghĩ những gì chúng ta đang cố gắng thực hiện trong văn phòng do tôi lãnh đạo là hành động tập trung hơn và đạt được kết quả bằng cách tách biệt sự thật khỏi hư cấu.”
Khẩu phần lương thực bị cắt giảm, nguy cơ từ những kẻ buôn người
Khan cho biết các gia đình trong các trại hoàn toàn phụ thuộc vào viện trợ và chứng kiến các khoản trợ cấp lương thực của họ liên tục bị cắt giảm, trẻ em không được đến trường và những người trẻ tuổi có rất ít cơ hội.
“Bây giờ các gia đình được cấp 9 taka (8 xu) mỗi ngày cho một bữa ăn. Và giá của một quả trứng là 12 taka (11 xu). Vì vậy, không nên lấy thức ăn ra khỏi đĩa của trẻ em và chuyển đi nơi khác,” ông nói.
Tháng trước, Chương trình Lương thực Thế giới đã buộc phải cắt giảm khẩu phần lương thực cho người tị nạn Rohingya ở Bangladesh sau khi bị thiếu hụt 56 triệu USD.
Theo cơ quan nhân quyền Liên Hợp Quốc, việc cắt giảm đã làm giảm giá trị của khẩu phần ăn xuống còn khoảng 27 xu mỗi ngày.
Mohamed Rofique, 35 tuổi, đã sống trong trại cùng gia đình 4 người kể từ khi chạy trốn bạo lực ở quê nhà Maungdaw, thuộc bang Rakhine cho biết rằng tình trạng thiếu khẩu phần lương thực đang ảnh hưởng nặng nề đến cộng đồng của anh ấy.
“Tám đô la khẩu phần ăn trong một tháng cho mỗi người là không đủ. Không có hoạt động thu nhập nào cho người Rohingya sống trong trại,” ông nói.
Mohammad, 26 tuổi, một lãnh đạo cộng đồng Rohingya, người chỉ nêu tên vì lý do an ninh, cho biết các nhóm tội phạm hoạt động trong các trại và cuộc sống ở đó “như người sống trong chảo sôi vì trại không an toàn”.
Khẩu phần lương thực bị cắt giảm đã buộc “nhiều thanh niên phải mạo hiểm trên thuyền để tìm kiếm cuộc sống tốt hơn. Nó buộc nhiều người tị nạn phải làm việc cho những kẻ buôn lậu để hỗ trợ gia đình họ, nó cho phép những kẻ ma cô bóc lột họ vào hoạt động mại dâm, nó làm gia tăng nạn tảo hôn và lao động trẻ em trong các trại,” Mohammad, người ủng hộ quyền của người Rohingya, nói.
Vào thứ Năm, một người đàn ông đã chết sau khi bị đâm trong trại tị nạn rộng lớn vào cùng ngày với chuyến thăm của Khan, theo các nhà lãnh đạo trại và phương tiện truyền thông địa phương, mặc dù hai sự kiện dường như không liên quan.
Bất chấp những điều kiện nghiệt ngã ở Cox’s Bazar và những lo ngại về việc liệu một ngày nào đó cộng đồng của anh có bị hồi hương về Myanmar hay không, Rofique vẫn lạc quan về cuộc điều tra của ICC.
“ICC và ICJ đang tiến hành vụ việc theo luật pháp. Chúng tôi tin rằng họ sẽ đưa ra hình phạt thích đáng cho những thủ phạm đó”, ông nói.
Mohammad cho biết người Rohingya “tìm kiếm công lý cho những tội ác và tội diệt chủng đã gây ra đối với cộng đồng của chúng tôi và muốn thấy những thủ phạm thực sự bị đưa ra xét xử.”
Ông nói thêm: “Chúng tôi cũng hy vọng rằng cuộc điều tra của ICC sẽ dẫn đến sự thừa nhận chính thức về những tội ác mà chính quyền quân sự Myanmar đã gây ra”.
Trưởng công tố Khan tin rằng các nhà lãnh đạo quân sự của Myanmar, bao gồm cả lãnh đạo chính quyền Min Aung Hlaing có thể phải chịu trách nhiệm.
Khan chỉ ra các phiên tòa lịch sử đối với cựu Tổng thống Nam Tư Slobodan Milošević, cựu lãnh đạo Liberia Charles Taylor và cựu Thủ tướng Rwanda Jean Kambanda.
“Có một điều chắc chắn,” anh nói. “Trừ khi chúng tôi thu thập bằng chứng, phân tích bằng chứng, trừ khi chúng tôi kiểm tra xem đâu là buộc tội và đâu là minh oan, nếu không sẽ không có cơ hội cho công lý.”
Việt Linh (Theo Asia Times)