Việc Trung Quốc tăng cường thu thập thông tin tình báo và sự hiện diện quân sự mới ở Cuba cho thấy Bắc Kinh đơn giản là không còn quan tâm đến những gì Mỹ cảnh báo, không còn e dè nước Mỹ như trước đây nữa.
Phải chăng trung Quốc cho rằng, thực lực của họ giờ đây đã đủ mạnh ngang tầm với Hoa Kỳ và không còn ngần ngại chuyện đối đầu trực tiếp?
Giới truyền thông tại Mỹ đưa tin trong tháng này rằng Trung Quốc đã đầu tư rất nhiều vào một Cuba đang thiếu tiền mặt để đổi lấy quyền tiếp cận cơ sở thu thập thông tin tình báo điện tử (ELINT), và đàm phán một thỏa thuận huấn luyện binh lính Trung Quốc ở phía bắc của Cuba.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Những diễn biến này đã gây ra mối lo ngại lớn ở Washington, đặc biệt là do mối đe dọa chiến lược mà sự hiện diện của Trung Quốc trong khu vực đặt ra.
Lịch sử thu thập thông tin tình báo Hoa Kỳ của Trung Quốc thông qua Cuba có thể bắt nguồn từ năm 1999 khi Cuba cấp cho Trung Quốc quyền tiếp cận các cơ sở tại Bejucal, một thành phố nằm ngay phía nam thủ đô, trước đây do Liên Xô điều hành, để thu thập thông tin tình báo về Hoa Kỳ.
Gần đây hơn, chính quyền Biden đã xác nhận rằng người Trung Quốc thực sự đã vận hành một cơ sở tình báo ở Cuba trong một thời gian dài và mới vừa nâng cấp nó vào năm 2019. Điều này đi ngược lại với đặc điểm của phát ngôn viên tổng thống John Kirby với báo cáo về việc “xây dựng” căn cứ của Trung Quốc.
Tuy nhiên, cuộc đối thoại vẫn chưa rõ chính xác Trung Quốc đã đầu tư bao nhiêu tiền cho việc nâng cấp năm 2019 và liệu số tiền này có được đưa vào như một phần của tái cơ cấu nợ và các khoản tín dụng đầu tư mà Trung Quốc trao cho Cuba vào tháng 11 vừa qua hay không.
Ngược lại, khả năng luân chuyển nhân viên quân sự của Quân đội Trung Quốc (PLA) qua đảo để huấn luyện vượt qua một một lằn ranh khó chịu một khi sự hiện diện quân sự lâu dài của Trung Quốc đặt gần đất liền Hoa Kỳ.
Cả hai diễn biến đều cho thấy cả Cuba và Trung Quốc ngày càng sẵn sàng chấp nhận rủi ro thông qua các hợp tác quân sự.
Điều này có ý nghĩa quan trọng đối với Hoa Kỳ, đòi hỏi Washington phải có phản ứng phù hợp và được xây dựng cẩn thận đối với các sự kiện hiện tại và tương lai liên quan đến cả hai bên.
Trong trường hợp của Cuba, việc chính phủ hiện tại sẵn sàng đương đầu với mối đe dọa quân sự từ Hoa Kỳ vẫn không thay đổi kể từ sau cuộc khủng hoảng hỏa tiễn năm 1962.
Với việc chế độ Cuba sẵn sàng cho phép các hoạt động quân sự của Trung Quốc trên hòn đảo, càng làm nổi bật thêm tình trạng tuyệt vọng về nguồn lực hiện tại của chế độ này trong bối cảnh tình trạng thiếu lương thực, nhiên liệu và thuốc men ngày càng trầm trọng – điều này đã thúc đẩy làn sóng di cư ngày càng tăng của những người tị nạn khỏi hòn đảo và truyền cảm hứng cho các cuộc biểu tình rải rác khiến chính phủ phải tạm thời đóng cửa internet.
Sự tuyệt vọng như vậy phù hợp với hành vi của chính phủ Cuba xung quanh tình trạng thiếu hụt, chẳng hạn như cung cấp cho các nhà đầu tư Nga các khoản giảm thuế đáng chú ý, cho thuê đất dài hạn và các lựa chọn để chuyển lợi nhuận về nước, để đổi lấy các khoản đầu tư nhằm giải quyết sự thiếu hụt trong nguồn cung dầu mỏ, rượu rum và sản xuất lương thực của đất nước.
Đối với Trung Quốc, việc sẵn sàng tổ chức các khả năng quân sự tập trung vào chống Mỹ để thu thập thông tin tình báo và huấn luyện ở gần lục địa Hoa Kỳ là một sự khởi đầu rõ ràng so với các cam kết quân sự bị hạn chế của Trung Quốc trong khu vực.
Các cam kết quân sự trước đây của Trung Quốc trong khu vực luôn tập trung vào các chuyến thăm của tàu bệnh viện, tham gia Lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc tại Haiti, huấn luyện và trao đổi quân sự chuyên nghiệp.
Ngay cả khi sự hiện diện của tình báo điện tử của quân đội Trung Quốc ở Cuba không phải là mới, thì việc nâng cấp năm 2019 cho thấy mối lo ngại giảm bớt về việc báo động hoặc làm Hoa Kỳ khó chịu, một phần có thể là được khuyến khích bởi sự tự tin và sức mạnh quân sự ngày càng tăng của chính phủ Tập Cận Bình cũng như gia tăng căng thẳng quân sự với Hoa Kỳ.
Điều này cho thấy quân đội Trung Quốc ngày càng sẵn sàng xây dựng các hoạt động quân sự chống lại Hoa Kỳ ở Tây Bán cầu, điều này chắc chắn sẽ thúc đẩy Hoa Kỳ cần đánh giá lại cách giải thích về an ninh, hoạt động ngoại giao và các hoạt động thương mại trong khu vực.
Sự hiện diện của PLA ngày càng mở rộng. Các hoạt động tình báo tại Bejucal có lẽ không phải là yếu tố thay đổi cuộc chơi xét về mặt năng lực. Tuy nhiên, chúng đặt ra một sự bổ sung nguy hiểm cho hàng loạt các hoạt động khác của Trung Quốc được mở rộng để hành động và sử dụng chống lại Hoa Kỳ trong cả thời bình và thời chiến.
Chúng bao gồm nhiều cơ sở thương mại của Trung Quốc gần bờ biển Hoa Kỳ, từ các bến cảng ở Mexico, Bahamas và Panama đến hàng trăm cơ sở kinh doanh do Trung Quốc sở hữu ở Mexico, Trung Mỹ và Caribe.
Các lựa chọn của Trung Quốc để sử dụng chống lại Hoa Kỳ cũng bao gồm nhiều quân đội, cảnh sát và các quan chức chính phủ khác của các nước ở khu vực Mỹ Latinh, những người thường xuyên đến Trung Quốc đại lục để nhận bỗng lộc từ Tập Cận Bình.
Ngoài cơ sở vật chất và khả năng cũng như các lựa chọn về tình báo, Trung Quốc còn có khả năng thu thập dữ liệu liên quan đến an ninh của Hoa Kỳ trong khu vực thông qua công nghệ kỹ thuật số tiên tiến. Điều này là do bất kỳ công ty Trung Quốc nào đang hoạt động tại Hoa Kỳ, theo Luật Tình báo Quốc gia năm 2017 của Trung Quốc, họ đều phải chuyển giao bất kỳ dữ liệu nào có thể liên quan đến bảo mật cho chính phủ.
Một số kiến trúc này, chẳng hạn như Huawei, ZTE, Xiaomi, Oppo và các công ty khác trong cơ sở hạ tầng viễn thông của khu vực, có thể sử dụng dữ liệu nhạy cảm có thể khai thác để chống lại các quan chức chính phủ và tổ chức chính trị Mỹ Latinh. Đây chỉ là một vài ví dụ về các công ty Trung Quốc hoạt động trong khu vực tồn trữ dữ liệu nhạy cảm có thể bị khai thác.
Trong trường hợp xảy ra chiến tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc vì Đài Loan, các quốc gia chống Hoa Kỳ nhưng thân cận với Trung Quốc như Cuba, Venezuela và Nicaragua có thể sẽ dễ bị tổn thương vì để PLA đặt căn cứ tại quốc gia của họ với máy bay và tàu chiến, là những địa điểm sẽ bị Hoa Kỳ tấn công.
Tuy nhiên, Cuba và các quốc gia tương tự khác có thể đóng vai trò là những khu vực dàn dựng quan trọng mà từ đó Trung Quốc có thể quan sát và làm gián đoạn sự hoạt động của Hải quân Hoa Kỳ, cùng với các hoạt động chiến tranh quan trọng khác, vốn sẽ đặt Hoa Kỳ và các đồng minh vào tình thế nguy hiểm.
Sự hiện diện của cơ sở tình báo điện tử do Trung Quốc vận hành và việc phát triển hoạt động huấn luyện của PLA trên đảo Cuba chắc chắn sẽ giúp Trung Quốc tạo điều kiện thuận lợi để chống lại Hoa Kỳ.
Lời kết:
Mặc dù đúng là Hoa Kỳ và các quốc gia dân chủ khác tiến hành các hoạt động trên vùng biển và không phận quốc tế theo nguyên tắc tự do hàng hải (FONOP), nhưng Hoa Kỳ không thể đơn giản bỏ qua cho một cơ sở thu thập thông tin tình báo cách bờ biển của mình 100 dặm do đối thủ địa chính trị chính điều hành cũng như việc luân chuyển quân nhân PLA qua đảo. Những hành động gián điệp như vậy cần phải nhận được phản hồi thẳng thắn từ phía Hoa Kỳ.
Hoa Kỳ rất có thể sẽ không thể thuyết phục hay ép buộc Cuba và Trung Quốc từ bỏ hợp tác quân sự với căn cứ nằm gần đất liền Hoa Kỳ ngoại trừ bắt buộc phải tiến hành các cuộc tấn công quân sự hoặc các biện pháp cực đoan khác để duy trì áp lực và cô lập chế độ Cuba và Trung Quốc.
Hành động đáp trả mạnh tay của Hoa Kỳ cũng báo hiệu mạnh mẽ cho những quốc gia khác hiểu rằng Hoa Kỳ đã vạch ra ranh giới và họ sẽ phải trả giá đắt cho việc hợp tác rõ ràng với các đối thủ lớn nhằm đe dọa an ninh của Hoa Kỳ.
Việt Linh, 07.07.2023