Tại hải cảng rực rỡ sắc màu ở Ca-ri-bê này, nơi các hành khách trên tàu du lịch được đưa vào các cuộc phiêu lưu trong rừng rậm ở nội địa của Costa Rica, người dân địa phương cố gắng về nhà lúc trời tối và cảnh sát tuần tra bằng súng hạng nặng khi đối mặt với bạo lực ma túy gia tăng.
Costa Rica đã ghi nhận kỷ lục 657 vụ giết người vào năm ngoái và Limon – với tỷ lệ giết người cao gấp năm lần mức trung bình quốc gia – là tâm chấn.
Cuộc đổ máu ở một quốc gia nổi tiếng với quan điểm thoải mái, thiếu quân đội thường trực đã gây ra làn sóng phản đối kịch liệt trong khi chính quyền của Tổng thống Rodrigo Chaves loay hoay tìm câu trả lời.
Nơi mà Costa Rica trước đây chỉ là điểm trung chuyển cocaine hướng bắc từ các băng đảng Colombia và Mexico, các nhà chức trách cho biết nơi đây hiện là kho bãi và điểm trung chuyển ma túy được gửi đến châu Âu bởi các băng đảng người Costa Rica trong nước.
Ở Limon, động lực tội phạm đang thay đổi đó đã trộn lẫn với hàng ngũ ngày càng đông của những thanh niên thất nghiệp, những người chiếm phần lớn thương vong trong các trận chiến tranh giành lãnh thổ khốc liệt.
Martín Arias, thứ trưởng an ninh kiêm người đứng đầu Lực lượng bảo vệ bờ biển của Costa Rica, cho biết bạo lực ở Limon bắt nguồn từ những tranh chấp về cả việc kiểm soát cocaine được vận chuyển đến châu Âu và cần sa được bán tại địa phương.
Hồi tháng 1, nhà chức trách triệt phá một đường dây buôn lậu ma túy qua cảng container. Cocaine đã được tiết vào thành của các thùng chứa bằng thép và thậm chí còn được đóng gói giữa dứa và yucca để hướng đến Tây Ban Nha và Hà Lan.
Những kẻ buôn bán ma túy nước ngoài từng trả tiền cho ngư dân Costa Rica để mang xăng lên thuyền buôn lậu của chúng.
Sau đó, bọn ma túy Mexico nói, ‘Chúng tôi sẽ không sử dụng tiền; chúng ta sẽ không để lại dấu vết mà tiền để lại trong ngân hàng, trong hệ thống; chúng tôi sẽ trả bằng cocaine’,” Arias nói.
Lúc đầu, các ngư dân và cộng sự của họ không có mối liên hệ để bán cocain ra nước ngoài, vì vậy họ bán ma túy tại địa phương dưới dạng crack. Nhưng một khi họ nhận ra cocaine đáng giá bao nhiêu ở châu Âu, họ bắt đầu buôn lậu ra khỏi cảng, ông nói.
Trong khi đó, cần sa đến từ Jamaica và Colombia, và các băng đảng tranh giành thị trường địa phương. Arias cho biết nạn nhân của bạo lực đó chủ yếu ở những khu dân cư bị thiệt thòi.
Các nhà chức trách Costa Rica đã phân loại 421 trong số 657 vụ giết người của năm ngoái là “dàn xếp tỷ số”.
Cựu Bộ trưởng An ninh Gustavo Mata ước tính rằng 80% vụ giết người ở Costa Rica có liên quan đến sự gia tăng buôn bán ma túy.
“Chúng tôi từng nói về các băng đảng Colombia, các băng đảng Mexico,” Mata nói. Nhưng bây giờ các nhà điều tra đã tìm thấy các băng đảng do người Costa Rica cầm đầu, ông nói.
Mata, người từng giữ chức bộ trưởng an ninh từ năm 2015 đến 2018, nói rằng Costa Rica đã trở thành một “kho chứa khổng lồ” ma túy và là trung tâm hoạt động xuất khẩu sang châu Âu.
Hoạt động kinh doanh vận chuyển của cảng Limon – cả hợp pháp và bất hợp pháp – đã đặt nó vào tâm điểm của bạo lực.
Randall Zúñiga, Giám đốc Cục Điều tra Tư pháp của Costa Rica cho biết: “Ở Limon, có bốn nhóm tội phạm mạnh đang cạnh tranh thị trường ma túy. Các nhóm này đụng độ nhau và thường những người thiệt mạng là những người bán hàng hoặc thành viên của các nhóm tội phạm”.
Nhưng bạo lực không chỉ giới hạn ở Limon hay những người tham gia buôn bán ma túy.
Vụ bắn chết cậu bé Samuel Arroyo, 8 tuổi vào ngày 28 tháng 2 do trúng đạn lạc khi cậu đang ngủ ở thủ đô San Jose, đã gây ra sự phẫn nộ trong dân chúng. Những người Costa Rica không có mối liên hệ nào với gia đình cậu bé đã mang theo những quả bóng bay màu trắng đến dự đám tang của cậu.
Tổng thống Chaves cho biết Samuel đã chết theo cách “thái quá, không thể giải thích được và không thể chấp nhận được.” Tổng thống cho biết vụ nổ súng dường như bắt nguồn từ một cuộc chiến băng đảng. Một thiếu niên 15 tuổi đã bị bắt vì liên quan đến cái chết.
Một tháng trước đó, Ingrid Muñoz đã tổ chức một cuộc biểu tình bên ngoài các tòa án liên bang ở San Jose để yêu cầu hành động sau khi cậu con trai 19 tuổi Keylor Gambia của cô bị giết khi bảo vệ bạn gái của mình khỏi một vụ hành hung.
Muñoz nói: “Những gì chúng tôi đang tìm kiếm là tạo ra ý thức để không bị trừng phạt. “Điều chúng tôi muốn là công lý, để các thẩm phán cũng như các công tố viên hiểu được tình hình nghiêm trọng mà không chỉ giới trẻ mà tất cả mọi người trên đất nước đang phải sống.”
Bộ trưởng An ninh Jorge Torres, trong các bình luận trước quốc hội vào tháng 1, đã xin lỗi với hệ thống tư pháp trong đó ông nói rằng những người bị kết án về tội vi phạm ma túy chỉ chấp hành một phần nhỏ án tù của họ. “Có những tội mà bạn phải chấp hành toàn bộ bản án,” Torres nói.
Torres cho biết ông sẽ có một chiến lược an ninh mới sẵn sàng vào tháng 6, nhưng trong khi đó cần có thêm nguồn lực cho cảnh sát. “Nếu chúng ta muốn giải quyết vấn đề này trong thời gian ngắn, chúng ta cần có thêm cảnh sát trên đường phố,” ông nói.
Limon cách San Jose 100 dặm (160 km) về phía đông. Đây là cảng quan trọng nhất của Costa Rica, xử lý phần lớn hàng xuất khẩu của đất nước sang Hoa Kỳ và Châu Âu.
Năm 2018, chính phủ đã tư nhân hóa cảng container của mình, nhượng quyền cho một công ty Hà Lan.
Antonio Wells, tổng thư ký của hiệp hội công nhân bến cảng tại các cảng Đại Tây Dương của Costa Rica, cho biết khoảng 7.000 việc làm đã bị mất trong quá trình tư nhân hóa cảng, mà ông đổ lỗi cho các vấn đề xã hội của Limon.
Năm ngoái, Limon là bang có tỷ lệ giết người cao thứ hai với hơn 62 vụ giết người trên 100.000 cư dân.
Wells nói: “Nói rằng không có việc làm thì nghe có vẻ khủng khiếp, nhưng đối với nhiều người, điều gần gũi nhất với công việc là trở thành sát thủ.”
Tỷ lệ giết người của Costa Rica đã tăng lên trong bốn năm qua. Tỷ lệ năm ngoái là 12,6 trên 100.000 cư dân, vẫn chỉ bằng khoảng một phần ba của Honduras, nhưng cao nhất đối với Costa Rica kể từ ít nhất là năm 1990.
Hiệp hội các chuyên gia về khoa học kinh tế của Costa Rica vào tháng 1 đã tìm thấy mối tương quan chặt chẽ giữa mức độ phát triển thấp và tỷ lệ giết người cao ở các bang bạo lực nhất như Limon.
“Đây không phải là Limon mà tôi đã lớn lên,” một người về hưu tự nhận mình là David nói vào một ngày gần đây khi trò chuyện với những người khác ở quảng trường trung tâm của thành phố. “Sau 9 giờ tối, bạn không thể đi bộ và điều đó thực sự rất buồn.”
Việt Linh (Theo CNBC)