Khi Donald Trump phải đối mặt với một bản cáo trạng của đại bồi thẩm đoàn ở Manhattan, một số người đã đặt câu hỏi liệu điều đó có ảnh hưởng đến nỗ lực tranh cử tổng thống năm 2024 của ông ta hay không.
Trump đã công bố kế hoạch tranh cử tổng thống một lần nữa vào năm 2024 và bản cáo trạng gần đây đã làm dấy lên những câu hỏi có thể xảy ra xung quanh thủ tục tố tụng hình sự sẽ diễn ra như thế nào nếu ông ta tiếp tục tái tranh cử, thắng cử và trở thành tổng thống một lần nữa.
Nếu Trump bị kết tội trước cuộc bầu cử, và thậm chí nếu Trump bị bỏ tù, ông ta vẫn có thể làm tổng thống. Việc bị kết án trọng tội và bị ở tù bởi vụ ở Manhattan sẽ không khiến ông ta mất tư cách giữ chức vụ công.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Tuy nhiên, một số chuyên gia pháp lý cho rằng vì đây là lần đầu tiên một cựu tổng thống bị buộc tội hình sự nên không biết vụ việc sẽ diễn ra như thế nào nếu ông ta có cơ may trở thành tổng thống một lần nữa. Chưa có tiền lệ nào có thể trả lời câu hỏi liệu một kẻ phạm trọng tội có thể vừa thụ án tù vừa với tư cách là tổng thống của quốc gia hay không.
Neama Rahmani, một cựu công tố viên liên bang, nói rằng nếu Trump chiến thắng trong cuộc bầu cử năm 2024, vụ án Manhattan đã có truy tố được đưa ra và tất cả các cuộc điều tra dang dở, các truy tố tiềm năng đều “sẽ tự động biến mất” nếu hiểu theo đúng nghĩa đen.
Theo Hiến pháp Hoa Kỳ mà tôi đã tìm hiểu kỹ, xin gửi đến quý vị thính giả một góc nhìn chi tiết hơn về vấn đề này.
Hiến pháp có ghi rất rõ ràng: “Bản cáo trạng hoặc truy tố hình sự đối với một Tổng thống đương nhiệm sẽ làm suy yếu một cách vi hiến năng lực của nhánh hành pháp trong việc thực hiện các chức năng hiến định được giao.”
Hiến pháp Hoa Kỳ giải thích cách thức một tổng thống chỉ có thể bị Quốc hội cách chức vì “tội ác nghiêm trọng” thông qua quy trình luận tội. Nhưng Hiến pháp không đề cập đến việc liệu một tổng thống có thể bị truy tố hình sự trước tòa hay không và Tòa án Tối cao Hoa Kỳ đã không trực tiếp giải quyết câu hỏi này.
Quay ngược lại lịch sử cách đây không lâu, khi Công tố viên đặc biệt Robert Mueller chuẩn bị báo cáo về cuộc điều tra của ông về vai trò của Nga trong cuộc bầu cử Mỹ năm 2016, rằng liệu chiến dịch tranh cử của Tổng thống Donald Trump khi đó có thông đồng với Moscow hay không và liệu Trump có tìm cách cản trở cuộc điều tra một cách bất hợp pháp hay không.
Theo các chuyên gia pháp lý, Bộ Tư pháp Hoa Kỳ có một chính sách đã tồn tại nhiều thập niên rằng một tổng thống đương nhiệm không thể bị truy tố, cho thấy rằng các cáo buộc hình sự chống lại Trump sẽ khó xảy ra. Đây là lời giải thích về cơ sở lý luận phía sau chính sách của Bộ Tư pháp và áp dụng cho cả công tố viên đặc biệt Robert Mueller.
CHÍNH SÁCH CỦA BỘ TƯ PHÁP LÀ GÌ?
Năm 1973, giữa vụ bê bối Watergate đang nhấn chìm Tổng thống Richard Nixon, Văn phòng Luật sư Pháp lý của Bộ Tư pháp đã thông qua một bản ghi nhớ nội bộ một quan điểm rằng một tổng thống đương nhiệm không thể bị truy tố. Nixon từ chức vào năm 1974, khi Hạ viện tiến tới việc luận tội ông.
Bộ Tư pháp đã khẳng định lại chính sách này trong một bản ghi nhớ năm 2000, nói rằng các quyết định của tòa án trong những năm qua đã không thay đổi kết luận của họ rằng một tổng thống đương nhiệm được “miễn nhiễm theo hiến pháp” khỏi cáo trạng và truy tố hình sự. Và Bộ Tư pháp đã kết luận rằng các cáo buộc hình sự đối với một tổng thống sẽ “vi phạm sự phân chia quyền lực theo hiến pháp” phân định thẩm quyền của các nhánh hành pháp, lập pháp và tư pháp của chính phủ Hoa Kỳ.
Theo nhiều chuyên gia pháp lý, các bản ghi nhớ năm 1973 và 2000 có giá trị ràng buộc đối với các nhân viên của Bộ Tư pháp, nhưng không bao gồm Robert Mueller. Ông Mueller được bổ nhiệm vào tháng 5 năm 2017 bởi quan chức số 2 của Bộ Tư pháp là Rod Rosenstein.
Nhưng một số luật sư đã lập luận rằng, những người sáng lập quốc gia đã không đưa một điều khoản rõ ràng vào trong Hiến pháp để bảo vệ tổng thống khỏi bị truy tố, như vậy cho thấy một bản cáo trạng vẫn sẽ được cho phép. Theo quan điểm này, quyền miễn trừ dành cho tổng thống vi phạm nguyên tắc cơ bản là không ai đứng trên luật pháp.
Bản thân ông Richard Nixon vào năm 1977 đã đưa ra một quan điểm ngược lại khi nói với người phỏng vấn David Frost rằng: “Khi tổng thống làm điều gì đó có nghĩa là điều đó không bất hợp pháp.”
Quay trở lại với Robert Mueller, câu hỏi là ông ta có thể đưa ra cáo buộc khi đó hay không?
Câu trả lời là, có, có khả năng. Các quy định của Bộ Tư pháp điều chỉnh việc bổ nhiệm Robert Mueller cho phép ông được đi chệch hướng khỏi chính sách của bộ trong “những trường hợp đặc biệt” với sự chấp thuận của Bộ trưởng Tư pháp Hoa Kỳ là quan chức thực thi pháp luật hàng đầu của quốc gia. Và khi đó, người đang nắm giữ chức vụ đó dưới thời Trump là William Barr, tay sai trung thành và bảo vệ Trump thì làm sao Bill Barr có thể says “Yes” khi Robert Mueller muốn đi chệch hướng khỏi quy định của Bộ Tư pháp đây.
Một số chuyên gia pháp lý đã gợi ý rằng ông Mueller có thể viện dẫn ngoại lệ này nếu ông đã phát hiện ra những hành vi sai trái nghiêm trọng và thiếu niềm tin vào khả năng của Quốc hội đang chia rẽ để buộc ông Trump phải chịu trách nhiệm. Một số luật sư cũng cho biết ông Mueller không bị ràng buộc bởi các bản ghi nhớ năm 1973 và 2000 vì ông không phải là nhân viên chính thức của Bộ Tư pháp.
Ken Starr, là người đã điều tra Tổng thống Bill Clinton vào những năm 1990 với vai trò luật sư độc lập, ông đã tiến hành phân tích về câu hỏi liệu một tổng thống đương nhiệm có thể bị truy tố hay không, cho thấy ông không coi bản ghi nhớ của Bộ Tư pháp năm 1973 có tính ràng buộc đối với ông. Tương tự như vậy đối với Robert Mueller, cả hai bản ghi nhớ năm 1973 và 2000 sẽ không thể ràng buộc được Robert Mueller.
Ken Starr đã không truy tố Tổng thống Bill Clinton trong cuộc điều tra liên quan đến mối quan hệ của tổng thống với một thực tập sinh Tòa Bạch Ốc tên là Monica Lewinsky, nhưng các luật sư trong văn phòng của ông kết luận rằng ông có thẩm quyền làm như vậy, theo một bản ghi nhớ nội bộ bí mật từng được New York Times công khai trong năm 2017.
Sau khi đạo luật luật sư độc lập ra đời theo đó ông Ken Starr được bổ nhiệm hết hạn vào năm 1999, Bộ Tư pháp đã đưa ra các thủ tục quản lý việc bổ nhiệm các luật sư đặc biệt để giải quyết một số cuộc điều tra. Và Robert Mueller được chỉ mặt đặt tên sau khi Trump sa thải Giám đốc FBI James Comey, người đã giám sát cuộc điều tra về Nga của cơ quan này.
TRUMP CÓ THỂ BỊ NGƯNG CHỨC VÀ SAU ĐÓ TRUY TỐ KHÔNG?
Đúng. Không có tranh luận về việc liệu một cựu tổng thống có thể bị truy tố về hành vi xảy ra khi đương chức hay không. Nhưng trên thực tế, Tổng thống Gerald Ford, người kế nhiệm Richard Nixon sau khi ông từ chức, đã lưu tâm đến điều này khi ông ban cho “sự ân xá hoàn toàn, miễn phí và tuyệt đối cho Richard Nixon vì tất cả các tội ác chống lại Hoa Kỳ mà ông, Richard Nixon đã phạm phải.”
Lời kết:
Thời gian hiệu lực để tiến hành các thủ tục pháp lý như truy tố – có thể có lợi cho Trump nếu ông ta tái đắc cử vào năm 2020 nhưng ông ta đã thất bại chỉ với một nhiệm kỳ, đúng ra nếu với một Robert Mueller chịu lên tiếng nói ra sự thật và một Bộ Tư pháp của Merrick Garland sẵn sàng hành động, làm đúng với chức trách và nhiệm vụ thì Trump đã có thể bị truy tố thành công ngay sau khi mãn nhiệm chỉ với một vụ án thông đồng với Nga trong cuộc bầu cử năm 2016 là đã đủ đưa Trump vào ăn cơm tù, đất nước đã không phải nhận thêm những sai phạm và thảm họa chia rẽ khác do Trump tạo ra.
Cuộc điều tra đó không phải Merrick Garland bắt đầu nên ông ta không thể bị cho là đảng phái, chính trị gì cả, cũng không quá khó để hiểu chân tướng sự việc với Merrick Garland đã bảo vệ người tiền nhiệm và danh tiếng của Bộ Tư pháp, cũng là bảo vệ Trump khỏi nguy cơ đối diện với một cáo trạng trọng tội, còn tại sao Robert Mueller vẫn kín tiếng không cãi chính về bản kết luận bị bôi đen mà Bill Barr đã tuyên bố và cho rằng không có lý do để kết tội Trump, cũng không khó để có được câu trả lời.
Một phần với một tội phạm liên bang có thời hiệu 5 năm, có nghĩa là các công tố viên có 5 năm kể từ ngày xảy ra hành vi có vấn đề để đưa ra cáo trạng, Robert Mueller biết thời điểm hiện tại không còn ủng hộ ông ta nên thôi, ôm giữ bí mật về thế giới bên kia, Bill Barr giữ được thể diện, Donald Trump thoát tội và Merrick Garland cũng không lâm vào cảnh khó xử.
Vì đó là một vở kịch chính trị được giới tinh hoa dàn dựng để giữ gìn thể diện quốc gia, không hơn không kém.
Việt Linh 02.04.2023