Có thể nói rằng, Tổng chưởng lý Merrick Garland cuối cùng có thể phải đối mặt với một quyết định rất khó khăn về việc liệu việc truy tố một cựu tổng thống có vì lợi ích quốc gia hay không và quan trọng hơn nữa, lả xác suất thành công cao bao nhiêu để có thể tiến hành.
Tôi chỉ nói ở đây đến hai chữ “truy tố” chứ không phải “kết án”.
Như tôi đã từng nói nhiều lần trong những bài bình luận trước đây rằng, việc tiểu bang hay liên bang đưa ra những cáo trạng, truy tố, không phải là những chuyện khó, và kể cả khi có một hay nhiều cáo trạng đưa ra, những vụ truy tố đến liền nhau đi chăng nữa, đó vẫn không phải là cách để giải quyết vấn đề Trump một cách dứt điểm.
Barbara McQuade, một nhà phân tích pháp lý của NBC và là cựu luật sư Hoa Kỳ, cho biết việc truy tố hình sự chống lại Trump liên quan đến những nỗ lực lật ngược cuộc bầu cử của ông ta “rất có thể sẽ châm ngòi cho tình trạng bất ổn dân sự, và thậm chí có thể là nội chiến”.
Tuy nhiên, bà cho rằng: “Việc không truy tố thậm chí còn tồi tệ hơn, bởi vì không truy tố có nghĩa là luật pháp không thể truy cứu trách nhiệm hình sự đối với một người nào đó đã cố gắng lật đổ nền dân chủ của chúng ta.”
Nhiều chuyên gia pháp lý cho rằng sẽ không cần thiết phải liên kết Trump với đám đông đã xông vào Điện Capitol để buộc tội ông ta. Vì Bộ Tư pháp đã có nhiều bằng chứng cho thấy Trump đã tham gia vào một âm mưu tham nhũng nhằm lật ngược cuộc bầu cử. Chỉ một tội này thôi là đủ để đưa Trump vào tù và không còn đường tái tranh cử nào nữa.
Như trong hầu hết các trường hợp tội phạm cổ cồn trắng, các chuyên gia cho biết thách thức lớn nhất đối với các công tố viên là chứng minh rằng Trump có ý định phạm tội – rằng ông ấy biết mình đã thua cuộc bầu cử nhưng vẫn theo đuổi các cáo buộc gian lận của mình.
Dĩ nhiên, chỉ có ông Merrick Garland là người duy nhất sẽ phải quyết định liệu việc truy tố Trump có mang lại lợi ích tốt nhất cho đất nước hay không. Trái banh đang trong chân của ông ta. Đúng, nhưng điều này chỉ thực sự có ích nếu Merrick Garland tiến hành truy tố Trump vào khoảng đầu năm 2022.
Ngay chính người thầy dạy về luật của ông Merrick Garland, Giáo sư luật tại đại học Harvard, ông Laurence Tribe đã thẳng thắn chỉ trích người học trò của ông từ mùa thu năm 2022 khi ông Garland vừa bổ nhiệm cố vấn đặc biệt Jack Smith và nói rằng: “Phải chi, việc bổ nhiệm này diễn ra vào cuối năm 2021 thì mới có hiệu quả, còn bây giờ, Garland không còn đủ thời gian nữa”.
Vì Merrick Garland từng là một công tố viên, một thẩm phán Tòa phúc thẩm liên bang, ông hiểu rõ hơn ai hết, đối với một người đặc biệt như Trump, thì để đến được bước cuối cùng là kết án và bỏ tù Trump sẽ cần thời gian cho thủ tục tố tụng nhiều hơn người bình thường, nên thời gian, theo lời Giáo sư Laurence Tribe, không còn nữa.
Trong năm 2023 này có thể sẽ có những truy tố liên bang xảy ra, nhưng truy tố để làm gì? Nếu chỉ để chứng tỏ là hệ thống hoạt động nhưng không buộc được Trump phải chịu trách nhiệm, thì tốt hơn hết là không cần phải truy tố để xã hội và con người không phải chia rẽ thêm, đất nước không bị xào xáo hơn, hóa ra không truy tố lại tốt hơn.
Chưa từng có cựu tổng thống nào bị truy tố. Và việc chính quyền tổng thống của một đảng buộc tội một cựu tổng thống của một đảng khác — bất kể các công tố viên khẳng định quyết định được đưa ra dựa trên sự thật và luật pháp như thế nào — vẫn sẽ tạo ra một tiền lệ khó chịu, đó là điều không ai có thể phủ nhận.
Barbara McQuade nói rằng: “Tôi tin rằng Garland sẽ phải quyết định xem liệu “việc truy tố Trump có gây bất ổn cho đất nước nhiều hơn là không truy tố hay không”.
Một vấn đề có thể xảy ra là liệu Merrick Garland có tự mình đưa ra quyết định cuối cùng về việc truy tố hay liệu ông sẽ tham khảo ý kiến của Tổng thống Joe Biden, người đã cam kết đứng ngoài các vấn đề của Bộ Tư pháp hay không.
Theo truyền thống, Bộ Tư pháp có quyền đưa ra các quyết định buộc tội hình sự độc lập với tổng thống, nhưng trong các trường hợp liên quan, chẳng hạn như ngoại giao hoặc an ninh quốc gia của Mỹ, ngành hành pháp có thể sẽ cân nhắc. Biden sẽ có thẩm quyền pháp lý để đưa ra quyết định cuối cùng về liệu có nên truy tố hay không, nhưng các chuyên gia còn chia rẽ về việc liệu Biden có nên tham gia hay không.
“Đó là một câu hỏi hấp dẫn,”
Barbara McQuade nói rằng: “Tôi cảm thấy rằng tổng thống sẽ phải cân nhắc. Chúng tôi đang nói về quyết định quan trọng này. Biden đã được bầu, không phải Garland. Tại một số điểm, điều này trở thành một câu hỏi chính sách, không hoàn toàn là một vấn đề pháp lý.”
Nếu việc truy tố được tiến hành, Biden có thể phải đối mặt với quyết định của riêng mình: liệu việc sử dụng quyền ân xá của mình có vì lợi ích quốc gia hay không, như Tổng thống Gerald Ford đã làm trong trường hợp của Tổng thống Richard Nixon.
Nixon từ chức tổng thống vào năm 1974 khi sắp bị luận tội, và một đại bồi thẩm đoàn liên bang đang chuẩn bị truy tố ông về tội hối lộ, âm mưu, cản trở công lý và cản trở một cuộc điều tra hình sự.
Việc ân xá của Gerald Ford đã bị chỉ trích gay gắt vào thời điểm đó và các nhà sử học tin rằng điều đó khiến ông phải trả giá bằng cuộc bầu cử tổng thống năm 1976.
Nhưng vào năm 2001, ở tuổi 87, Gerald Ford đã được trao Giải thưởng Lòng dũng cảm của John F. Kennedy.
Thượng nghị sĩ Edward Kennedy nói trong buổi lễ trao giải thưởng tại Thư viện John F. Kennedy rằng: “Khi đó tôi là một trong những người đã lên tiếng phản đối hành động của ông ấy. Nhưng thời gian có cách làm sáng tỏ những sự kiện trong quá khứ, và bây giờ chúng ta thấy rằng Tổng thống Gerald Ford đã làm đúng. Lòng dũng cảm và sự cống hiến của ông ấy cho đất nước của chúng ta, đã giúp chúng ta có thể bắt đầu quá trình chữa lành vết thương và đặt bi kịch Watergate lại phía sau để mọi người cùng tiến về phía trước”.
Lời kết:
Gerald Ford và Joe Biden là hai Tổng thống có thể có cùng suy nghĩ và lòng vị tha giống nhau, họ đều có mong muốn giống nhau là muốn đất nước đặt những điều đáng xấu hổ lại phía nhau để đoàn kết người dân và cùng đi tới xây dựng và phát triển hùng mạnh.
Richard Nixon và Donald Trump là hai con người xấu xí đã phạm những tội ác lớn nhỏ khác nhau. Nhưng nhân cách và lòng tự trọng giữa hai kẻ xấu xí này là không thể so sánh được, nên có lẽ sự ân xá mà Tổng thống Gerald Ford dành cho người tiền nhiệm đã phạm lỗi lầm còn có thể thông cảm được, nhưng với một tên trâng tráo, ngang ngược, bất xứng như Donald Trump thì thiết nghĩ Tổng thống Biden dù có cái tâm hiền lành như một ông tiên đi nữa cũng không thể nào đưa ra một lệnh ân xá không đáng và phí phạm.
Việt Linh 12.04.2023