(CNN) — Văn phòng Ngân sách Tòa Bạch Ốc (OMB) đã yêu cầu các cơ quan liên bang chuẩn bị kế hoạch sa thải hàng loạt trong trường hợp chính phủ bị đóng cửa, nhắm vào những chương trình không bắt buộc duy trì theo luật.
Chỉ thị được nêu trong một bản ghi nhớ gửi đến các cơ quan và do CNN thu thập được, đánh dấu sự thay đổi đáng kể so với cách xử lý các kịch bản đóng cửa trước đây — đồng thời phản ánh sự leo thang từ chính quyền Trump trong bế tắc với phe Dân chủ về ngân sách liên bang.
Theo bản ghi nhớ, OMB yêu cầu các cơ quan xác định những chương trình sẽ cạn kinh phí nếu Quốc hội không thông qua ngân sách trước hạn 30/9, và không có nguồn thay thế. Các chương trình này sẽ bị đưa vào diện cắt giảm nhân sự quy mô lớn, có thể loại bỏ vĩnh viễn những vị trí bị coi là “không phù hợp” với ưu tiên của Tổng thống Donald Trump.
“Chúng tôi vẫn hy vọng phe Dân chủ ở Quốc hội sẽ không kích hoạt tình trạng đóng cửa, và những bước nêu trên sẽ không cần thiết,” OMB viết trong bản ghi nhớ.
Tranh cãi chính trị gay gắt
Lãnh đạo phe thiểu số Thượng viện Chuck Schumer gọi đây là “một nỗ lực hăm dọa.” Ông chỉ trích: “Donald Trump sa thải công chức liên bang từ ngày đầu tiên, không phải để điều hành mà để gieo sợ hãi. Đây chẳng có gì mới và không liên quan đến việc cấp ngân sách.”
Đảng Dân chủ hiện yêu cầu gia hạn trợ cấp liên bang tăng cường cho chương trình bảo hiểm y tế Affordable Care Act, vốn sẽ hết hạn cuối năm, như điều kiện để duy trì hoạt động chính phủ đến tháng 11. Trong khi đó, chính quyền Trump khăng khăng đòi một gói gia hạn “sạch” không kèm điều kiện.
Trump tuần này hủy cuộc họp với các lãnh đạo Dân chủ, tuyên bố bác bỏ toàn bộ yêu sách của họ. OMB tiếp tục khẳng định quan điểm này, gọi yêu cầu của phe Dân chủ là “điên rồ” và nhấn mạnh ngân sách sẽ chỉ ưu tiên cho “các chính sách cốt lõi của chính quyền Trump.”
Nỗ lực thu hẹp bộ máy liên bang
Đây là bước đi mới nhất trong nỗ lực lâu dài của Trump nhằm tái cấu trúc và thu nhỏ bộ máy liên bang. Hồi tháng 2, ông ký sắc lệnh yêu cầu các cơ quan lập kế hoạch tinh giản quy mô lớn. Kết quả không đồng đều: một số cơ quan sa thải nhiều nhân viên, một số phải tuyển lại sau khi cắt giảm, số khác thì chỉ thực hiện một phần.
Lần này, OMB thậm chí chưa công bố kế hoạch ứng phó đóng cửa của các cơ quan trên trang web chính thức, dù chỉ còn chưa đầy một tuần nữa là ngân sách hết hạn. Theo OMB, nhiều cơ quan đã gửi kế hoạch, nhưng vẫn chưa đầy đủ.
Trong các lần đóng cửa trước, những dịch vụ cốt lõi như chi trả An sinh Xã hội, thực thi pháp luật, kiểm soát không lưu và tuần tra biên giới vẫn được duy trì. Tuy nhiên, công viên và bảo tàng quốc gia thường đóng cửa; thanh tra thực phẩm, xét xử nhập cư hay cho vay liên bang bị đình trệ.
Tác động đến hàng triệu công chức
Theo Trung tâm Chính sách Lưỡng đảng, nếu chính phủ đóng cửa hồi tháng 3 vừa qua (khi kịch bản này suýt xảy ra), hơn 1,4 triệu nhân viên liên bang vẫn phải làm việc vì được coi là “thiết yếu,” trong đó khoảng 750.000 người được trả lương từ nguồn khác. Gần 900.000 người khác sẽ bị buộc nghỉ không lương.
Các nghiệp đoàn lớn của công chức liên bang cho biết chưa nắm thông tin chính thức về bản ghi nhớ. Trong khi đó, giới phân tích cảnh báo động thái này có thể gây tổn hại nặng nề. Bobby Kogan, cựu quan chức OMB dưới thời Biden, nhận định:
“Đặt sang một bên yếu tố pháp lý, đây là hành động tự gây tổn hại cho quốc gia, khi vô cớ loại bỏ năng lực và nguồn nhân sự chuyên môn. Nó đồng thời mang tính ép buộc: ‘Hoặc chấp nhận các yêu sách ngân sách của chúng tôi, hoặc đất nước sẽ phải gánh chịu hậu quả.’”
