WASHINGTON (AP) — Tổng thống Donald Trump sẽ có cuộc hội đàm với Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan tại Tòa Bạch Ốc vào thứ Năm, trong bối cảnh lãnh đạo Cộng hòa cho thấy khả năng Washington sắp dỡ bỏ lệnh đình chỉ bán chiến đấu cơ F-35 cho Ankara.
Trong nhiệm kỳ đầu của Trump, Hoa Kỳ đã loại bỏ Thổ Nhĩ Kỳ — một đồng minh NATO — khỏi chương trình tiêm kích F-35 sau khi Ankara mua hệ thống phòng không S-400 từ Nga. Giới chức Mỹ lo ngại việc Thổ Nhĩ Kỳ triển khai S-400 có thể bị khai thác để thu thập dữ liệu về tính năng F-35 và cuối cùng rơi vào tay Moscow.
Tuy nhiên, tuần trước, Trump đã mở ra hy vọng cho Ankara khi công bố kế hoạch đón Erdogan. Ông viết trên mạng xã hội:
“Chúng tôi đang xúc tiến nhiều thỏa thuận Thương mại và Quân sự với Tổng thống, bao gồm hợp đồng lớn mua máy bay Boeing, thương vụ F-16 và tiếp tục đàm phán F-35, dự kiến sẽ kết thúc tích cực.”
Đây sẽ là chuyến thăm Tòa Bạch Ốc đầu tiên của Erdogan kể từ năm 2019. Hai nhà lãnh đạo từng duy trì mối quan hệ mà Trump mô tả là “rất tốt đẹp” dù quan hệ Mỹ–Thổ nhiều khi phức tạp.
Những khúc mắc và kỳ vọng
Washington lâu nay vẫn chỉ trích hồ sơ nhân quyền của Ankara cũng như quan hệ mật thiết với Moscow. Ngoài ra, căng thẳng Thổ Nhĩ Kỳ – Israel về vấn đề Gaza và Syria càng khiến quan hệ với Mỹ thêm rạn nứt. Dù vậy, Erdogan kiên quyết đòi gỡ bỏ lệnh cấm F-35, cho rằng hành động này “không phù hợp với tinh thần đối tác chiến lược.” Giới chức Thổ Nhĩ Kỳ nói họ đã thanh toán 1,4 tỷ USD cho hợp đồng F-35.
Chính quyền Joe Biden trước đây giữ khoảng cách với Erdogan vì lo ngại tình trạng thụt lùi dân chủ và quan hệ với Nga. Các tổ chức nhân quyền nhiều lần cáo buộc ông trấn áp đối lập, báo chí và xã hội dân sự.
Tính toán chiến lược
Ngược lại, Trump coi Erdogan là đối tác trọng yếu và kênh trung gian đáng tin trong nỗ lực tìm lối thoát cho chiến tranh ở Ukraine và Gaza. Chính quyền Trump hiện cũng đồng thuận với Ankara về Syria sau khi chế độ Bashar al-Assad sụp đổ cuối năm ngoái, mở đường cho phe nổi dậy do Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn nắm quyền.
Erdogan muốn khẳng định vai trò của Thổ Nhĩ Kỳ như một điểm tựa ổn định, có thể dung hòa lợi ích giữa châu Âu, Nga và Ukraine, đồng thời chứng tỏ năng lực làm trung gian tại Biển Đen.
Chiến tranh Gaza và căng thẳng với Israel
Trong phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc tuần này, Erdogan tiếp tục lên án Israel, cáo buộc quân đội nước này phạm tội “diệt chủng” tại Gaza — cáo buộc bị Israel và Mỹ bác bỏ. Ông nói:
“Đây không phải là cuộc chiến chống khủng bố. Đây là chính sách chiếm đóng, trục xuất, lưu đày, hủy diệt hàng loạt được ngụy biện bằng sự kiện ngày 7/10.”
Cuộc gặp Trump–Erdogan lần này vì thế được xem là phép thử quan trọng cho tương lai quan hệ Mỹ–Thổ, cũng như vai trò của Ankara trong cục diện Trung Đông và châu Âu đang biến động.
