Ngày 5/9 (Reuters) – Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump hôm thứ Sáu đã ký một sắc lệnh hành pháp, mở đường cho Washington có thể chỉ định các quốc gia trên thế giới là “nhà nước bảo trợ giam giữ sai trái” và áp đặt các biện pháp trừng phạt, bao gồm cấm vận, đối với những quốc gia mà Mỹ cho là đang giam giữ công dân Mỹ một cách bất công.
Các quan chức cấp cao trong chính quyền cho biết Hoa Kỳ sẽ nhắm đến những quốc gia hiện đang giam giữ công dân Mỹ sai trái cũng như những nước tham gia vào cái gọi là “ngoại giao con tin,” trong đó có Trung Quốc, Iran và Afghanistan – những nước sẽ được xem xét để đưa vào danh sách.
“Điều cốt lõi là: bất kỳ ai sử dụng một công dân Mỹ như một con bài mặc cả sẽ phải trả giá. Chính quyền này không chỉ đặt nước Mỹ lên trên hết mà còn đặt người dân Mỹ lên trên hết,” Ngoại trưởng Marco Rubio tuyên bố.
Một quan chức cấp cao khác cho biết các hình phạt áp đặt đối với các quốc gia sẽ tương tự như cách Hoa Kỳ triển khai các biện pháp dành cho “tổ chức khủng bố nước ngoài”, bao gồm trừng phạt, kiểm soát xuất khẩu và cấm nhập cảnh đối với những cá nhân có liên quan đến các vụ giam giữ sai trái.
“Hôm nay, mọi thứ đã thay đổi đối với các chế độ bất hảo nghĩ rằng họ có thể coi người Mỹ như những con tốt trên bàn cờ,” vị quan chức này, yêu cầu giấu tên, phát biểu với báo giới.
Kể từ khi nhậm chức hồi tháng Giêng, ông Trump đã ưu tiên việc đưa công dân Mỹ bị giam giữ ở nước ngoài trở về. Theo quan chức chính quyền, chỉ riêng trong năm nay, chính quyền đã bảo đảm được sự trở về của 72 người Mỹ, trong đó có từ Nga và Afghanistan.
“Chúng tôi đã đưa về rất nhiều con tin,” ông Trump nói tại lễ ký sắc lệnh.
Theo chính sách mới, Hoa Kỳ sẽ thông báo cho một quốc gia sau khi xác định có trường hợp giam giữ sai trái, cho họ một khoảng thời gian nhất định để hành động trước khi Washington bắt đầu áp đặt biện pháp trừng phạt. Ông Trump cũng có thể dỡ bỏ trừng phạt nếu có tiến triển, một quan chức cho biết, đồng thời nhấn mạnh mục tiêu là tạo “động lực cực kỳ mạnh” để các nước cân nhắc trước khi bắt giữ một công dân Mỹ và buộc phải trả tự do cho những người đang bị giam giữ.
“Trong những trường hợp như Iran… hay Nga, tôi nghĩ chúng ta sẽ thấy sự thay đổi,” quan chức này nhận định. Nga hiện được cho là đang giam giữ chín công dân Mỹ, còn Iran là khoảng tám người.
Iran vốn đã bị Mỹ liệt vào danh sách “Nhà nước bảo trợ khủng bố” và phải chịu các lệnh trừng phạt nặng nề. Nga cũng đang bị áp đặt các biện pháp trừng phạt nghiêm khắc vì cuộc xâm lược Ukraine.
Hồi tháng Năm, một nguồn tin thân cận Điện Kremlin tiết lộ Washington đã cung cấp cho Moscow danh sách chín công dân Mỹ bị giam giữ mà Mỹ yêu cầu được trả tự do. Đầu năm nay, chính quyền Trump đã thành công trong việc đưa về nước Marc Fogel, một giáo viên Mỹ từng làm việc tại Đại sứ quán Mỹ ở Moscow, cùng vũ công ba lê gốc Nga-Mỹ Ksenia Karelina.
Quan hệ Mỹ – Trung cũng chứng kiến căng thẳng liên quan đến lệnh cấm xuất cảnh, vốn được Bắc Kinh sử dụng đối với cả công dân Trung Quốc lẫn người nước ngoài, thường liên quan đến các vụ tranh chấp dân sự, điều tra quản lý hoặc điều tra hình sự. Tháng Bảy vừa qua, Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết chính quyền Trung Quốc đã chặn một nhân viên Văn phòng Sáng chế và Thương hiệu Mỹ, đang thăm Trung Quốc với tư cách cá nhân, không cho rời khỏi nước này.
Mỹ cũng bày tỏ lo ngại về việc công dân của mình bị giam giữ ở Venezuela.
Tổ chức phi lợi nhuận Global Reach, vốn hoạt động nhằm đưa công dân Mỹ bị bắt giữ sai trái ở nước ngoài trở về, đã hoan nghênh hành động hôm thứ Sáu.
“Động thái chỉ định này sẽ tạo ra sức nặng thực sự cho nỗ lực của chính phủ Mỹ trong việc đưa công dân bị giam giữ trở về và ngăn chặn các quốc gia vi phạm tiếp tục tham gia vào ‘ngoại giao con tin,’” Giám đốc điều hành Mickey Bergman tuyên bố.
