Tổng thống Mỹ Donald Trump đã ký một sắc lệnh hành pháp, cam kết sẽ sử dụng mọi biện pháp, kể cả hành động quân sự, để bảo vệ quốc gia giàu năng lượng Qatar – dù chưa rõ cam kết này sẽ có giá trị thực tế đến đâu.
Văn bản sắc lệnh, được công bố trên trang web Tòa Bạch Ốc hôm thứ Tư nhưng ghi ngày thứ Hai, được coi là động thái mới nhằm trấn an Qatar sau cuộc không kích bất ngờ của Israel vào nước này, nhắm vào các thủ lĩnh Hamas trong lúc họ đang cân nhắc thỏa thuận ngừng bắn về cuộc chiến tại Dải Gaza.
Sắc lệnh nhấn mạnh “hợp tác chặt chẽ” và “lợi ích chung” giữa hai nước, cam kết “bảo đảm an ninh và toàn vẹn lãnh thổ của Qatar trước mọi cuộc tấn công từ bên ngoài.”
“Hoa Kỳ sẽ coi bất kỳ hành động vũ trang nào nhằm vào lãnh thổ, chủ quyền hoặc hạ tầng trọng yếu của Qatar là một mối đe dọa đối với hòa bình và an ninh của Hoa Kỳ,” sắc lệnh viết.
“Trong trường hợp xảy ra tấn công, Hoa Kỳ sẽ thực hiện mọi biện pháp hợp pháp và phù hợp – bao gồm ngoại giao, kinh tế, và nếu cần thiết là quân sự – để bảo vệ lợi ích của Mỹ và Qatar, đồng thời khôi phục hòa bình, ổn định.”
Sau cú điện thoại xin lỗi của Netanyahu
Sắc lệnh dường như được đưa ra trong chuyến thăm Washington hôm thứ Hai của Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu. Tại đây, ông Trump đã sắp xếp một cuộc điện đàm giữa Netanyahu và giới lãnh đạo Qatar, trong đó Netanyahu “bày tỏ sự hối tiếc sâu sắc” về vụ không kích khiến 6 người thiệt mạng, bao gồm một thành viên lực lượng an ninh Qatar, theo thông báo của Tòa Bạch Ốc.
Bộ Ngoại giao Qatar gọi cam kết của Mỹ là “bước đi quan trọng củng cố quan hệ đối tác quốc phòng chặt chẽ giữa hai nước.” Đài Al Jazeera do Qatar tài trợ chạy dòng tít: “Sắc lệnh mới của Trump bảo đảm an ninh cho Qatar sau cuộc tấn công của Israel.”
Trump cũng có cuộc điện đàm riêng với Quốc vương Qatar Sheikh Tamim bin Hamad Al Thani hôm thứ Tư, bàn về nỗ lực của Doha nhằm đạt được thỏa thuận ngừng bắn ở Gaza.
Tuy nhiên, phạm vi hiệu lực thực sự của cam kết này vẫn bị đặt dấu hỏi. Theo luật Mỹ, các hiệp ước quốc phòng thường cần sự phê chuẩn của Thượng viện. Dù vậy, các tổng thống trước đây, như Barack Obama với thỏa thuận hạt nhân Iran năm 2015, từng ký các cam kết quốc tế mà không thông qua Thượng viện.
Phản ứng trái chiều
Sắc lệnh lập tức vấp phải chỉ trích. Laura Loomer, một nhân vật cực hữu nổi tiếng trên mạng xã hội, viết trên X:
“Tôi không muốn chết vì Qatar. Còn bạn thì sao?”
Ban biên tập Wall Street Journal cũng hoài nghi:
“Đây là một quyết định đáng lẽ phải được tranh luận công khai. Thay vào đó, nó xuất hiện bất ngờ qua một sắc lệnh hành pháp không qua bất kỳ cuộc thảo luận nào.”
Bối cảnh: Vùng Vịnh tái định hình an ninh
Qatar, quốc gia nhỏ bé nhô ra Vịnh Ba Tư, sở hữu nguồn khí đốt khổng lồ và là đối tác chiến lược của Mỹ, cho phép Bộ Chỉ huy Trung tâm Hoa Kỳ đặt căn cứ tiền phương tại căn cứ không quân Al Udeid.
Năm 2022, Tổng thống Joe Biden đã chỉ định Qatar là “đồng minh ngoài NATO quan trọng,” một phần vì vai trò của nước này trong cuộc rút quân hỗn loạn khỏi Afghanistan. Đồng thời, Qatar vẫn duy trì quan hệ gần gũi với ông Trump, từ hợp tác bất động sản với Tập đoàn Trump đến việc đề nghị cung cấp một chiếc Boeing 747 làm Air Force One.
Sau vụ Israel tấn công Qatar, Ả Rập Saudi đã ký thỏa thuận phòng thủ chung với Pakistan, đưa vương quốc này vào “ô hạt nhân” của Islamabad. Giới phân tích cho rằng các quốc gia vùng Vịnh khác, lo ngại cả Israel lẫn Iran trong bối cảnh Liên Hợp Quốc tái áp đặt lệnh trừng phạt hạt nhân với Tehran, có thể sẽ tìm kiếm những đảm bảo an ninh tương tự từ Mỹ.
“Tầm quan trọng trung tâm của vùng Vịnh ở Trung Đông và vai trò chiến lược đối với Hoa Kỳ đòi hỏi những cam kết cụ thể hơn từ Washington, chứ không chỉ những lời trấn an hay các bữa tiệc tối của Tổng thống Trump,” giáo sư Bader al-Saif, Đại học Kuwait, nhận định.
