(AP) — Tổng thống Donald Trump ngày thứ Hai cho biết ông sẽ bán tiêm kích tàng hình F-35 cho Saudi Arabia, bất chấp lo ngại trong nội bộ chính quyền rằng thương vụ này có thể khiến Trung Quốc tiếp cận được công nghệ tối mật của dòng vũ khí tối tân này.
Thông báo được đưa ra ngay trước chuyến công du được trông đợi từ lâu của Thái tử Mohammed bin Salman tới Washington — lần đầu tiên ông trở lại Mỹ sau hơn bảy năm.
Khi được hỏi liệu có đồng ý bán F-35 cho Riyadh hay không, Trump đáp: “Tôi sẽ nói rằng chúng tôi sẽ làm điều đó. Chúng tôi sẽ bán F-35.”
Thương vụ này nằm trong số nhiều thỏa thuận lớn dự kiến được công bố trong chuyến thăm. Theo một quan chức cấp cao của chính quyền Trump, Saudi Arabia sẽ thông báo gói đầu tư trị giá nhiều tỷ đô la vào hạ tầng trí tuệ nhân tạo của Mỹ, cùng kế hoạch hợp tác mới trong lĩnh vực năng lượng hạt nhân dân sự.
Thái tử được cho là mang đến Washington một “danh sách kỳ vọng”, trong đó có việc muốn nhận các cam kết chính thức từ Trump về phạm vi bảo vệ quân sự của Mỹ đối với vương quốc, và một thỏa thuận mua tiêm kích F-35 — loại máy bay được xem là tiên tiến nhất thế giới.
Những lo ngại về Israel và Trung Quốc
Tuy nhiên, chính quyền Cộng hòa vẫn dè dặt trước rủi ro làm tổn hại “lợi thế quân sự vượt trội” của Israel tại khu vực — yếu tố tối quan trọng trong lúc Trump phụ thuộc vào sự ủng hộ của Tel Aviv để thúc đẩy kế hoạch hòa bình Gaza.
Một mối lo khác tồn tại suốt nhiều năm — vốn từng khiến thương vụ tương tự với Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) đổ vỡ — là nguy cơ công nghệ F-35 bị đánh cắp hoặc chuyển giao cho Trung Quốc, theo ba quan chức am hiểu các cuộc thảo luận nội bộ.
Saudi Arabia và Trung Quốc tháng trước vừa tổ chức tập trận hải quân chung. Trước đó, Bắc Kinh cũng đóng vai trò trung gian trong thỏa thuận năm 2023 giúp Saudi Arabia và Iran nối lại quan hệ ngoại giao.
Dù Trung Quốc đã vượt Mỹ trở thành đối tác thương mại hàng đầu của Saudi Arabia trong năm ngoái, Riyadh vẫn xem Washington là đối tác ưu tiên về mua bán vũ khí.
Giới lập pháp Mỹ, theo chuyên gia Bradley Bowman của tổ chức FDD, có thể sẽ yêu cầu Tòa Bạch Ốc giải trình rõ những bảo đảm mà Saudi Arabia đưa ra liên quan đến quan hệ với Trung Quốc, cũng như cách Washington dự định duy trì lợi thế quân sự của Israel.
Nỗ lực thúc đẩy bình thường hóa Israel – Saudi Arabia
Quyết định của Trump được đưa ra trong bối cảnh ông đang tìm cách thuyết phục Saudi Arabia và Israel bình thường hóa quan hệ. Trump coi việc mở rộng Hiệp định Abraham — vốn từng giúp Israel thiết lập quan hệ ngoại giao với ba quốc gia Ả Rập trong nhiệm kỳ đầu — là chìa khóa mang lại ổn định lâu dài cho Trung Đông, khi lệnh ngừng bắn mong manh giữa Israel và Hamas tại Gaza vẫn được duy trì.
Tuy nhiên, Riyadh đã nhấn mạnh rằng con đường hướng đến một nhà nước Palestine độc lập phải được bảo đảm — điều mà Israel kịch liệt phản đối.
Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc hôm thứ Hai đã thông qua kế hoạch của Mỹ về Gaza, trong đó bao gồm một lực lượng ổn định quốc tế và một lộ trình tiềm năng dẫn tới việc hình thành nhà nước Palestine trong tương lai.
Dù chưa có kỳ vọng thỏa thuận bình thường hóa sẽ sớm thành hiện thực, một số quan chức cho biết vẫn có hy vọng thận trọng rằng điều đó có thể đạt được trước khi kết thúc nhiệm kỳ hai của Trump.
“Hy vọng Tổng thống Trump sẽ nói rõ rằng chiếc F-35 đầu tiên chỉ được bàn giao sau khi Saudi Arabia bình thường hóa quan hệ với Israel,” Bowman nhận định. “Nếu không, chính ông ấy sẽ đánh mất đòn bẩy của mình.”
Vấn đề nhân quyền và hình ảnh của Thái tử
Bước đi của Trump chắc chắn sẽ thu hút sự giám sát từ các tổ chức nhân quyền, bởi chuyến thăm này đánh dấu lần đầu tiên Thái tử quay lại Washington kể từ năm 2018.
Chuyến thăm năm đó nhằm cải thiện hình ảnh của vương quốc, trong bối cảnh dư luận Mỹ chỉ trích mạnh mẽ các chuẩn mực xã hội bảo thủ, bất bình đẳng với phụ nữ, và việc 15 trong số 19 kẻ khủng bố tham gia vụ tấn công 11/9 là công dân Saudi Arabia.
Danh tiếng của Riyadh càng bị tổn hại nặng nề chỉ vài tháng sau đó, với vụ sát hại và phân xác nhà báo Jamal Khashoggi tại lãnh sự quán Saudi ở Thổ Nhĩ Kỳ — sự kiện mà tình báo Mỹ kết luận nhiều khả năng do chính Thái tử chỉ đạo. Ông phủ nhận liên quan.
Bảy năm sau, những đám mây đen phủ lên quan hệ Washington–Riyadh giờ đây gần như đã tan biến nhờ Trump, người đã siết chặt quan hệ với vị Thái tử 40 tuổi mà ông xem là nhân vật trung tâm trong việc định hình Trung Đông trong nhiều thập kỷ tới.
“Họ là một đồng minh tuyệt vời,” Trump nói.
