Ngày 14 tháng 7 (Reuters) Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump hôm thứ Hai đã công bố kế hoạch viện trợ vũ khí mới cho Ukraine và đe dọa áp đặt lệnh trừng phạt đối với các nước mua dầu và hàng hóa từ Nga nếu Moscow không đồng ý một thỏa thuận hòa bình — một bước ngoặt chính sách quan trọng, xuất phát từ sự thất vọng của ông đối với các cuộc tấn công kéo dài của Nga vào láng giềng.
Tuy nhiên, lời đe dọa đi kèm với một khoảng thời gian gia hạn 50 ngày — điều được các nhà đầu tư tại Nga hoan nghênh, khiến đồng rúp phục hồi sau các phiên giảm điểm và thị trường chứng khoán tăng trở lại.
Trong cuộc gặp với Tổng Thư ký NATO Mark Rutte tại Phòng Bầu Dục, ông Trump nói với báo giới rằng ông thất vọng với Tổng thống Nga Vladimir Putin và tuyên bố hàng tỉ đô la vũ khí Mỹ sẽ được chuyển đến Ukraine.
“Chúng tôi sẽ sản xuất những loại vũ khí tối tân nhất và sẽ gửi cho NATO,” ông Trump nói, đồng thời nhấn mạnh các đồng minh NATO sẽ là bên chi trả.
Gói viện trợ sẽ bao gồm các tên lửa phòng không Patriot – loại vũ khí mà Ukraine đang khẩn thiết yêu cầu.
“Gói này đầy đủ cả bệ phóng,” ông Trump nói. “Sẽ có một số được chuyển đến trong vài ngày tới… một vài quốc gia sở hữu Patriot sẽ hoán đổi và nhường lại Patriot của họ.”
Ông nói thêm rằng toàn bộ hoặc một phần trong số 17 hệ thống Patriot đã được các nước khác đặt mua có thể sẽ được tái phân bổ cho Ukraine “một cách rất nhanh chóng”.
Ông Rutte cho biết Đức, Phần Lan, Đan Mạch, Thụy Điển, Na Uy, Anh, Hà Lan và Canada đều sẵn sàng tham gia nỗ lực tái vũ trang cho Ukraine.
Đe dọa trừng phạt thứ cấp từ Trump – nếu được thực hiện – sẽ đánh dấu một thay đổi lớn trong chính sách trừng phạt của phương Tây. Các nghị sĩ cả hai đảng ở Mỹ hiện đang thúc đẩy một dự luật cho phép áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với các quốc gia tiếp tục mua dầu Nga.
Trong suốt cuộc chiến kéo dài hơn ba năm qua, các nước phương Tây đã cắt phần lớn quan hệ tài chính với Moscow, nhưng vẫn ngần ngại cấm hoàn toàn việc Nga bán dầu sang các thị trường khác như Trung Quốc và Ấn Độ – giúp Nga tiếp tục thu về hàng trăm tỉ USD từ xuất khẩu năng lượng.
“Chúng tôi sẽ áp thuế thứ cấp,” Trump nói. “Nếu trong vòng 50 ngày không có thỏa thuận nào, thì rất đơn giản: mức thuế sẽ là 100%.”
Một quan chức Tòa Bạch Ốc xác nhận Trump đang đề cập đến việc áp thuế 100% lên hàng hóa Nga và cả các biện pháp trừng phạt thứ cấp đối với các nước mua hàng xuất khẩu của Nga.
Hiện có 85 trên 100 thượng nghị sĩ Mỹ đồng bảo trợ cho một dự luật cho phép Trump áp thuế đến 500% đối với các quốc gia hỗ trợ Moscow, nhưng các lãnh đạo Cộng hòa tại Thượng viện vẫn đang chờ tín hiệu chính thức từ ông Trump để đưa dự luật ra bỏ phiếu.
Tại Kyiv, người dân đón nhận thông tin tích cực nhưng vẫn thận trọng với động cơ thật sự của ông Trump.
“Tôi mừng vì cuối cùng các chính trị gia châu Âu, với sự kiên nhẫn và thuyết phục của họ, đã phần nào kéo ông ấy về phía chúng tôi,” nha sĩ Denys Podilchuk, 39 tuổi, ở Kyiv nói. “Bởi ngay từ đầu, rõ ràng là ông ấy chẳng mặn mà giúp chúng tôi.”
Thời gian ân hạn
Nhà phân tích Artyom Nikolayev của công ty tài chính Invest Era nhận định phản ứng của Trump “dưới mức lo ngại của thị trường.”
“Trump đã dành ra 50 ngày cho phía Nga để tìm cách kéo dài đàm phán. Hơn nữa, ông ấy thường có xu hướng trì hoãn những hạn chót như vậy.”
Khi được hỏi về phát ngôn của Trump, Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc Antonio Guterres nói một lệnh ngừng bắn ngay lập tức là cần thiết để mở đường cho giải pháp chính trị và “mọi nỗ lực đóng góp vào mục tiêu này sẽ rất quan trọng, miễn là phù hợp với luật pháp quốc tế.”
Kể từ khi trở lại Tòa Bạch Ốc với lời hứa nhanh chóng kết thúc chiến tranh, ông Trump đã cố gắng cải thiện quan hệ với Moscow, thậm chí nhiều lần điện đàm với Putin. Chính quyền của ông cũng rút lại một số chính sách thân Ukraine, chẳng hạn như ủng hộ Kyiv gia nhập NATO hoặc yêu cầu Nga rút khỏi toàn bộ lãnh thổ chiếm đóng.
Tuy nhiên, ông Putin vẫn chưa chấp nhận đề xuất ngừng bắn vô điều kiện của Trump – đề xuất đã được Kyiv tán thành. Những ngày gần đây, Nga tiếp tục tấn công các thành phố Ukraine bằng hàng trăm máy bay không người lái.
“Tôi không muốn nói ông ấy là kẻ sát nhân, nhưng ông ấy là một người rất cứng rắn,” Trump nói về Putin. “Chúng tôi đã từng có thỏa thuận đến 4 lần. Nhưng rồi mỗi lần đều bị phá vỡ vì đêm đó lại có bom rơi.”
“Tuần trước, tôi nói rằng chúng tôi nhận được toàn những lời dối trá từ phía Putin.”
Thượng nghị sĩ Jeanne Shaheen, lãnh đạo Dân chủ trong Ủy ban Đối ngoại Thượng viện, nói tuyên bố của Trump là “tích cực nhưng đã quá muộn” và ông cần cam kết cung cấp viện trợ quốc phòng lâu dài cho Ukraine nếu thật sự muốn ép Putin phải đàm phán.
Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã có cuộc gặp với đặc phái viên của Trump là Keith Kellogg vào thứ Hai.
Zelensky nói họ đã thảo luận “con đường hướng tới hòa bình và những gì chúng ta có thể làm cùng nhau để đến gần điều đó hơn”, bao gồm việc “tăng cường phòng không cho Ukraine, cùng sản xuất và mua sắm vũ khí với châu Âu.”
Một báo động không kích đã vang lên tại Kyiv ngay sau cuộc họp giữa Zelensky và Kellogg.
Cũng trong ngày thứ Hai, ông Zelensky thông báo sẽ thay thế Thủ tướng Denys Shmyhal bằng Phó thủ tướng thứ nhất Yulia Svyrydenko – một chuyên gia kinh tế từng đóng vai trò then chốt trong đàm phán về thỏa thuận khoáng sản với Hoa Kỳ. Việc bổ nhiệm cần được quốc hội thông qua.
Nga bắt đầu cuộc xâm lược toàn diện từ tháng 2 năm 2022 và hiện đang kiểm soát khoảng 1/5 lãnh thổ Ukraine. Các lực lượng Nga vẫn đang tiến chậm ở phía đông và không có dấu hiệu cho thấy Moscow sẽ từ bỏ các mục tiêu chiến tranh chính yếu.
