29/8 (Reuters) – Tòa án Hiến pháp Thái Lan hôm thứ Sáu đã bãi nhiệm Thủ tướng Paetongtarn Shinawatra vì vi phạm đạo đức, giáng thêm một đòn nặng nề vào gia tộc Shinawatra và châm ngòi cho những thỏa thuận chính trị dồn dập nhằm lấp khoảng trống quyền lực.
Paetongtarn, nữ thủ tướng trẻ tuổi nhất trong lịch sử Thái Lan, trở thành vị thủ tướng thứ sáu thuộc hoặc được hậu thuẫn bởi gia đình tỷ phú Shinawatra bị quân đội hoặc tòa án phế truất trong cuộc đối đầu kéo dài hai thập niên giữa các phe phái tinh hoa đối nghịch.
Phán quyết mở đường cho quốc hội bầu ra một thủ tướng mới, song tiến trình này có thể kéo dài. Đảng cầm quyền Pheu Thai của Paetongtarn đang mất lợi thế thương lượng và phải đối mặt với nguy cơ rạn nứt liên minh vốn chỉ giữ được đa số mong manh.
Theo tòa, Paetongtarn đã vi phạm chuẩn mực đạo đức trong một cuộc gọi bị rò rỉ hồi tháng Sáu, khi bà tỏ ra nhún nhường trước cựu lãnh đạo Campuchia Hun Sen – đồng minh lâu năm của gia đình Shinawatra – đúng lúc hai nước đang đứng bên bờ xung đột vũ trang. Vài tuần sau, giao tranh nổ ra và kéo dài năm ngày.
Chỉ vài giờ sau phán quyết, đảng Bhumjaithai – từng rút khỏi liên minh của Paetongtarn vì cuộc gọi này – nổi lên là ứng cử viên sáng giá để lập chính phủ mới. Lãnh đạo đảng, ông Anutin Charnvirakul, nhanh chóng di chuyển khắp Bangkok để vận động hậu thuẫn, đồng thời hứa sẽ giải tán quốc hội trong vòng bốn tháng.
Quyết định trên đã chấm dứt sớm nhiệm kỳ thủ tướng của người con gái kiêm “hậu duệ chính trị” của cựu Thủ tướng Thaksin Shinawatra – và là phép thử quan trọng cho sức ảnh hưởng vượt trội của ông.
Ở tuổi 39, Paetongtarn vẫn còn non trẻ trên chính trường khi bất ngờ được đưa lên nắm quyền sau khi người tiền nhiệm Srettha Thavisin bị chính tòa án này bãi nhiệm.
Diễn biến này đẩy Thái Lan vào tình trạng bất định, với nguy cơ bế tắc chính trị trong bối cảnh dư luận bất an vì cải cách đình trệ và kinh tế chao đảo.
Tại Washington, Bộ Ngoại giao Mỹ – đồng minh hiệp ước lâu năm của Thái Lan – cho biết đã nắm rõ phán quyết và khẳng định tiếp tục cam kết với liên minh song phương.
Trong phán quyết 6–3, tòa nêu rõ Paetongtarn đã đặt lợi ích cá nhân lên trên lợi ích quốc gia và gây tổn hại đến uy tín Thái Lan:
“Do quan hệ cá nhân với Campuchia, bị đơn liên tục sẵn sàng tuân theo hoặc hành động phù hợp với ý chí của phía Campuchia.”
Lời kêu gọi đoàn kết
Đáp lại quyết định, Paetongtarn kêu gọi các đảng phái cùng nhau vì sự ổn định chính trị:
“Tất cả những gì tôi mong muốn là bảo vệ sinh mạng người dân, dù là binh sĩ hay thường dân. Tôi quyết tâm làm mọi thứ có thể để ngăn chặn thương vong trước khi bạo lực bùng phát.”
Paetongtarn trở thành vị thủ tướng thứ năm trong 17 năm bị Tòa Hiến pháp phế truất – minh chứng cho vai trò trung tâm của cơ quan này trong cuộc đấu tranh quyền lực dai dẳng giữa chính quyền Shinawatra và khối bảo thủ–hoàng gia có thế lực sâu rộng.
Tâm điểm chính trị nhanh chóng chuyển sang câu hỏi ai sẽ kế nhiệm Paetongtarn. Ông Thaksin dự kiến sẽ tham gia tích cực vào các cuộc thương lượng giữa các đảng và thế lực chính trị nhằm giữ Pheu Thai ở thế thượng phong.
Phó Thủ tướng Phumtham Wechayachai tạm thời giữ quyền điều hành cho đến khi quốc hội bầu ra thủ tướng mới. Quốc hội đã triệu tập phiên họp đặc biệt từ ngày 3 đến 5/9 nhưng chưa ấn định bỏ phiếu chọn thủ tướng.
Trong số năm ứng cử viên tiềm năng, chỉ có một người thuộc Pheu Thai là Chaikasem Nitisiri, 77 tuổi, cựu tổng chưởng lý ít kinh nghiệm nội các và gần như vắng bóng trước công chúng. Các tên tuổi khác gồm cựu thủ tướng Prayuth Chan-ocha – người đã về hưu chính trị sau cuộc đảo chính năm 2014 – và cựu phó thủ tướng Anutin, người tuyên bố đã có đủ phiếu ủng hộ.
“Đây sẽ là một chính phủ vì nhân dân, giúp đất nước tìm lối thoát… và trao trả quyền lực cho người dân,” ông Anutin nói.
Nếu Pheu Thai tiếp tục lãnh đạo, chính phủ của họ nhiều khả năng chỉ giữ được đa số mong manh, đối diện nguy cơ biểu tình đường phố và thách thức tại quốc hội từ phe đối lập vốn có hậu thuẫn lớn của công chúng và đang thúc đẩy bầu cử sớm.
“Việc bổ nhiệm thủ tướng mới sẽ khó khăn và có thể kéo dài,” chuyên gia Stithorn Thananithichot thuộc Đại học Chulalongkorn nhận định. “Pheu Thai đang ở thế bất lợi.”
