Mai Loan
Trong một bài phân tích đăng trên diễn đàn Slate.com, nhà báo Laura Miller viết trong phần mở đầu rằng cho đến hôm nay, có lẽ hầu hết những ai theo dõi chuyện thời sự đều có nghe nói qua về cuốn hồi ký của bà Liz Cheney có tựa đề là Oath and Honor, được vọt lên hàng đầu trong danh sách những cuốn sách bán chạy nhất hiện nay tại Hoa Kỳ, ngay từ khi nó mới được phát hành chỉ hơn hai tuần trước đây.
Cuốn sách mô tả lại những gì xảy ra trong hậu trường nước Mỹ trong một giai đoạn cực kỳ đen tối của chính trường Hoa Kỳ, mà tác giả là bà Liz Cheney, một nữ chính khách nổi tiếng của trường phái bảo thủ hạng nặng bỗng thấy mình lại quay đầu đối chọi với cái đảng chính trị mà bà và cả gia đình đã trung thành theo đuổi từ mấy đời.
Thật vậy, bố của bà là Dick Cheney, một cựu viên chức và chính khách nổi tiếng trên chính trường trong nhiều thập niên. Ông Cheney bước chân vào quan trường ngay từ đầu ở Tòa Bạch Ốc dưới thời TT Richard Nixon, leo dần các chức vụ cao cấp hơn để sau cùng trở thành bộ trường phủ tổng thống dưới thời TT Gerald Ford.
Sau đó ông Cheney tiếp tục tham gia chính quyền nhưng bên ngành lập pháp khi đắc cử vào chức vụ dân biểu liên bang tại Wyoming, một tiểu bang bảo thủ lâu đời, và tiếp tục được tái đắc cử trong 10 năm trời để leo lên vị thế lãnh tụ cao cấp số 2 (Minority Whip) trong phe Cộng Hòa tại Hạ Viện.
Sau đó, ông lại được TT Bush Bố mời tham gia vào Nội Các trong vai trò Tổng Trưởng Quốc Phòng trong 4 năm, và sau cùng lại được mời vào đứng chung trong liên danh của phe Cộng Hòa với vai trò Phó TT trong kỳ bầu cử năm 2000 vì được coi là một lãnh tụ dày dạn và lão luyện để trợ giúp và hướng dẫn cho một ông tân tổng thống còn non trẻ và thiếu kinh nghiệm lúc bấy giờ là Bush Con.
Vào thời điểm đó, Dick Cheney được đánh giá như là một vị PTT quyền lực nhất trong lịch sử Hoa Kỳ, và cũng được coi như là ‘kiến trúc sư’ cho cuộc chiến tấn công Iraq vào năm 2003, một chính khách bảo thủ uy tín và có thế lực nhất trong đảng Cộng Hòa.
Cũng nhờ uy tín và ảnh hưởng to lớn của ông bố nổi tiếng như vậy nên Liz Cheney đã dễ dàng đắc cử khi ra tranh cử dân biểu liên bang tại Wyoming vào năm 2016 để tiếp nối sự nghiệp của người cha. Bà được tái đắc cử dễ dàng, và chỉ hai năm sau đó còn được thăng tiến vào vai trò nhân vật số 3 trong hàng ngũ lãnh đạo của phe Cộng Hòa tại Hạ Viện.
Nhưng rồi giờ đây bà đang phải chưng hửng khi thấy hầu hết các lãnh tụ của phe Cộng Hòa mà bà nể phục trước đó đều bỗng nhiên quay sang thần phục cho Donald Trump, nhất là không ngần ngại tung hô những lời dối trá của Trump cáo buộc rằng cuộc bầu cử năm 2020 đã bị đánh cắp nên mới khiến Trump bị thất cử.
Bà Cheney kể lại trong hồi ký một mẩu đối thoại giữa những dân biểu CH với nhau mà bà tình cờ nghe được khi họ đang bàn về chuyện làm cách nào để giúp Trump đảo ngược kết quả bầu cử. Đó là khi ông dân biểu Mark Green của tiểu bang Tennessee đã biện minh cho việc ký tên để phủ nhận kết quả của Cử Tri Đoàn trong phiên họp ngày 6 tháng Giêng năm 2021 chỉ vài phút trước khi bọn phiến loạn “cuồng Trump đang sửa soạn tấn công vào Điện Capitol, với lời phát biểu: “Đây là những việc mà chúng ta cần làm cho ông Chúa Giêsu Tóc Cam của chúng ta.”
Trong cơn hoảng loạn vào lúc ấy khi tất cả dân biểu và nghị sĩ đều lo sợ khi nghe lời thông báo là hãy tìm chỗ ẩn náu cho an toàn, thì Jim Jordan, một lãnh tụ trong khối dân biểu trung thành với Trump, đã la lên: “Chúng ta cần lo cho các phụ nữ rời chỗ này trước đã.” Và quay sang bà Cheney, hắn đưa cánh tay ra để mời gọi “Này, chị đưa tay cho tôi đỡ để chạy ra khỏi chỗ này cho kịp.”
Thay vì xúc động trước một cử chỉ có vẻ ân cần và lịch sự của nam giới, Liz Cheney bỗng nổi cơn tức giận, bởi vì đây không phải là lần đầu mà bà đã rất bực mình trước những thái độ ra vẻ kẻ cả của nhiều dân biểu nam giới phe Cộng Hòa thường xem phụ nữ như là những người yếu đuối cần phải có người bảo vệ hoặc nâng đỡ. Hơn thế nữa, vì biết rõ bản chất của Jim Jordan, nên bà Cheney đã gạt tay hắn ra và nói “Cút ra xa đi. Tôi biết tỏng là anh có nhúng tay vào chuyện này.” (Ngụ ý của bà muốn nói là bà biết Jordan và nhiều tay dân cử khác của phe CH cũng đã âm mưu gì đó trong việc ngăn cản tiến trình xác nhận kết quả bầu cử trong ngày 6 tháng Giêng tại Quốc Hội.)
Thái độ cương quyết của bà Cheney xác nhận kết quả thất cử rõ ràng của Trump và sau đó vai trò của bà trong cương vị đồng-chủ-tịch của Ủy Ban Chọn Lọc của Hạ Viện điều tra vụ tấn công ngày 6 tháng Giêng đã dẫn đến việc bà bị loại ra khỏi hàng ngũ ban lãnh đạo phe CH tại Hạ Viện. Và sau đó không lâu là việc bà bị thất cử trong cuộc tái tranh cử tại tiểu bang Wyoming, vốn là một nơi mà tên tuổi của gia đình bà từ lâu đã được đại đa số cử tri tại đây ủng hộ.
Đây quả là một sự hy sinh mất mát to lớn mà rất nhiều những chính khách của đảng Cộng Hòa đã không có cái can đảm như vậy. Bà Cheney đã giúp vận động để đưa nhiều nhân chứng, mà hầu hết đều là người của phe Cộng Hòa, ra cung khai trong cuộc điều trần của Ủy Ban để vạch trần tất cả những mưu mô và kế hoạch gian trá của Trump nhằm đảo ngược kết quả bầu cử.
Thái độ nghiêm túc của bà trong suốt các phiên điều trần của Ủy Ban được chiếu trực tiếp trên màn ảnh truyền hình cho người dân trên cả nước được theo dõi, với những lời lẽ cương quyết tìm hiểu sự thật và bảo vệ công lý nhưng được biểu lộ một cách đứng đắn và điềm đạm nên không khiến nhiều người dễ bị dị ứng khi thấy một phụ nữ đang bày tỏ uy quyền. Ngược lại, nó cũng khiến bà nhận được sự ngạc nhiên và ủng hộ từ phía những người bên cánh tả, vốn từ lâu không chấp nhận những chính sách bảo thủ mà bà và các dân biểu phe Cộng Hòa đã chủ trương bấy lâu nay.
Dĩ nhiên sau này, bà Liz Cheney có thể xác nhận khá hợp lý rằng bà cũng đã góp công không nhỏ trong việc đánh bại những ứng cử viên phe Cộng Hòa trong kỳ bầu cử cuối năm 2022 khi những tên này được Trump ủng hộ vì đã lập lại những lời lẽ dối trá về bầu cử nhưng lần này đã bị đa số cử tri hết còn ủng hộ.
Một trong những người bên cánh tả không ngần ngại bày tỏ sự nể phục bà Cheney chính là nhà báo Rachel Maddow, một xướng ngôn viên trụ cột có chương trình hội thoại hàng ngày trên đài MSNBC và rất được ái mộ trong giới cấp tiến. Trong một cuộc phỏng vấn mới đây để giới thiệu cuốn hồi ký Oath and Honor, bà Maddow đã mở đầu phần giới thiệu như sau:
“Tôi hầu như bất đồng với Liz Cheney trên mọi vấn đề. Cả cuộc đời tôi từ lúc trưởng thành khi nói đến chuyện chính trị thì có thể nói là tôi và Liz Cheney đều nằm trong hai đội ngũ đối lập, có thể nói là hai người đến từ hai hành tinh khác nhau, và đó là hai hành tinh đang gây chiến với nhau.”
Bà Maddow nói tiếp: “Tôi cần phải nói cái điều này bởi vì cần phải có một điều gì rất nghiêm túc, rất to lớn đã xảy ra nên mới khiến chúng tôi, Liz Cheney và tôi, chịu đứng chung với nhau về một phía tại nước Mỹ này.”
Trong truyền thuyết Kinh thánh có nói đến việc ông Nô-Ê đi dựng nên con tàu để chở mọi chúng sinh và loài vật sống sót khỏi cơn đại hồng thủy do Trời tạo ra để trừng phạt con người phạm quá nhiều tội lỗi. Và để so sánh, bà Maddow cho rằng “có lẽ ông Nô-Ê ngày xưa cũng rất khó khăn để thuyết phục những đàn chuột cùng lên chiếc tàu này với những con rắn (vốn sẵn sàng nuốt chuột), nhưng đây là lúc cần phải làm để sống sót.”
Và bà kết luận: “Khi chúng ta đấu đá lẫn nhau, sẵn sàng ăn tươi nuốt sống lẫn nhau, nhưng rồi cũng phải dẹp sang bên để đối phó với cơn đại hồng thủy đang tiêu diệt cả thế giới này, trong đó tất cả loài vật đều phải chịu chung số phận như nhau, thì tất cả những nỗi lo sợ và hoài nghi lẫn nhau đều phải tạm gác sang một bên, bởi vì chúng ta chỉ có hai lựa chọn: hoặc là cùng đắm chìm hoặc là cùng leo lên chiếc tàu chung.”
Vì thế nên bà Maddow rất thán phục bà Cheney trước nỗ lực không ngưng nghỉ để lật tẩy sự dối trá, đạo đức giả, và hèn hạ của những dân biểu đồng viện thuộc phe Cộng Hòa với bà khi phải đối diện trước những vấn đề liên quan đến Trump. Trong cuốn hồi ký, bà Cheney đã lên án cựu Chủ tịch Hạ Viện Kevin McCarthy là một “kẻ nhát gan” và thiếu “cái can đảm và danh dự để tuân thủ theo lời thề bảo vệ Hiến Pháp”. Bà cũng chỉ trích tay đương kim Chủ tịch Hạ Viện Mike Johnson cũng là một kẻ gian xảo khi hắn đã lừa gạt nhiều dân biểu Cộng Hòa khác để ký vào kiến nghị ủng hộ những lời nói dối của Trump về bầu cử, bởi vì Mike Johnson đã không nói thật về nội dung của bản kiến nghị này ghi những điều gì.
Quả là một điều lý thú khi chúng ta được thấy một chính khách kỳ cựu của đảng Cộng Hòa đã không sợ hãi khi vạch mặt chỉ tên Trump và những nô tài của hắn với đầy đủ những bản chất hèn hạ, xảo quyệt và gian trá, như những gì được viết bởi bà Liz Cheney. Tuy nhiên cuốn hồi ký Oath and Honor vẫn còn có nhiều khuyết điểm, hay có thể nói là nhiều thiếu sót, đáng kể.
Từ vài năm gần đây, người ta đã thấy có nhiều cuốn hồi ký nói về Trump được phát hành, tất cả đều từ những người đã từng cận kề Trump hoặc được giao những chức vụ quan trọng nhưng rồi sau đó đều bị thất sủng nặng, và có lẽ vì thế nên không ngần ngại tung ra những cái gọi là “bí mật hậu trường” vừa để minh oan cho mình và cũng gián tiếp hoặc trực tiếp trả thù sếp cũ. Vì thế nên hầu hết các tác giả của những hồi ký này đều chưa kể hết sự thật, và có vẻ như họ còn tự dối lòng, khi muốn đổ tất cả những điều gì tệ hại, sai trái lên đầu của Trump mà thôi.
Bởi vì nói cho cùng, tại sao đến giờ này họ mới tỉnh ngộ để viết hồi ký kể lể chuyện xấu xa, tồi tệ của Trump mà không thấy rằng tại sao trước đây họ đã không cân nhắc thiệt hơn trước khi xun xoe về đầu quân cho một tay ăn chơi có thành tích điếm đàng, dối trá và ích kỷ với tinh thần ái kỷ cực đoan, bất chấp mọi đạo lý?
Một số tác giả như cô Cassidy Hutchinson, một thiếu nữ trẻ được làm thư ký cho Mark Meadows (Bộ trưởng Phủ Tổng Thống) nên được ở sát cạnh những sếp lớn tại Phòng Bầu Dục, phải chăng vì họ quá ngây thơ và bị choáng ngợp bởi hào quang của chính trường quốc gia nên không biết là mình đã lao đầu vào những mưu mô và kế hoạch ghê tởm? Hoặc là của một tác giả khác là Mark Esper, Tổng trưởng Quốc Phòng, phải chăng đã không cưỡng lại sự đam mê mong được đưa vào một chức vụ cao cấp trong Nội Các và được coi như là đỉnh cao sự nghiệp của mình? Hoặc của một người khác là John Bolton, một chính khách bảo thủ cực hữu nhưng rất cao ngạo nên nghĩ rằng trong vai trò Cố Vấn An Ninh Quốc Gia thì ông ta có đủ thông minh để có thể điều khiển Trump làm theo ý mình? Thật ra những kẻ đó đều đã tự dối mình khi chấp nhận làm việc dưới trướng của Trump vì mong muốn được hưởng những đặc ân và quyền lợi nào đó, để rồi sau khi bị thất sủng hoặc vỡ mộng đau đớn bèn quay ra viết hồi ký để chạy tội.
Nếu chỉ đọc thoáng qua cuốn hồi ký Oath and Honor, người ta có cảm tưởng như bà Cheney bỗng nhiên thức dậy vào buổi sáng một ngày vào cuối năm 2020 để thấy rằng nền tự do dân chủ của nước Mỹ đang bị tấn công. Liz Cheney không phải là một kẻ khờ dại hay ngu ngốc. Bà đã biết và phải biết từ lâu rằng Trump không hề là một chính khách biết lo cho dân cho nước, và hắn cũng chẳng màng gì đến những giá trị truyền thống lâu đời của người dân và nước Mỹ mà bà Cheney rất trân trọng để gìn giữ. Bà cũng biết rằng Trump không hề có kiến thức và khả năng điều hành một quốc gia, cũng như hắn chẳng thèm quan tâm đến điều gì khác ngoài việc lợi dụng mọi cơ hội để thủ lợi cho riêng cá nhân và gia đình của hắn mà thôi. Ấy vậy mà trong cương vị một dân biểu liên bang, bà đã bỏ phiếu ủng hộ với tỉ lệ 93% cho tất cả những đạo luật giống như chủ trương của Trump trong suốt 4 năm dài.
Giờ đây bà đã nổi giận trước việc Trump đã từ chối không tôn trọng truyền thống chuyển giao quyền hành một cách êm thắm sau kết quả bầu cử như thông lệ bắt buộc ở một nước tự do dân chủ, và nguy hơn nữa, là còn tìm cách dùng quyền lực của mình để mong đảo ngược kết quả bầu cử, kể cả bằng những phương thức bá đạo, trong đó có việc kích động gây bạo loạn tấn công vào điện Capitol ngày 6 tháng Giêng 2021. Với con người của Trump tệ hại như vậy trong bốn năm trước đó, chẳng lẽ bà chờ đợi điều gì đây từ phía Trump? Nói theo một câu thành ngữ phổ thông, nếu như chúng ta thích nằm ngủ với chó, thế nào chúng ta cũng sẽ có nhiều bọ chét trên người.
Trong cuốn hồi ký Oath and Honor, bà Cheney thường nhắc đến những vị cha già của nước Mỹ, những vị khai quốc công thần đã tạo dựng nên Hiệp Chúng Quốc Hoa Kỳ, những anh hùng liệt nữ đã chiến đấu để giành tự do cho hậu thế, những người như Abraham Lincoln, Ronald Reagan. Đó là những nền tảng cho tinh thần ái quốc của bà Cheney. Và giờ đây trong bối cảnh chính trường với những luận điệu bao che tội lỗi và dối trá của tinh thần “cuồng Trump” trong đảng Cộng Hòa, người ta cũng thấy ấm lòng khi bà có đủ can đảm để đứng lên bảo vệ Hiến pháp như lời thề đã tuyên thệ trước đây. Nhưng dường như bà không đủ can đảm để tự chất vấn rằng tại sao cái đảng Cộng Hòa mà bà đã yêu mến và trung thành từ lâu giờ đây đã suy đồi đến mức mà họ sẵn sàng tôn thờ một kẻ khốn nạn và tệ mạt như Trump lên làm lãnh tụ tối cao.
Chủ nghĩa bảo thủ của đảng Cộng Hòa mà bà Cheney theo đuổi thường nhấn mạnh đến hai yếu tố “ủng hộ giới doanh gia” (pro-business) và nâng đỡ chính sách “một chính quyền thu nhỏ” (small government). Thật ra đây chỉ là một lối chơi chữ ngụy biện để cổ võ cho một chính sách cắt giảm bớt thuế cho giới nhà giầu, và cho phép các đại công ty tha hồ làm ăn tự do, trục lợi trên xương máu của công nhân và không thèm quan tâm gì đến những biện pháp bảo vệ môi trường. Và trong lúc đó, chính quyền chỉ giữ vai trò giới hạn nhiệm vụ của mình là cung cấp những giao kèo béo bở cho các công ty và nhà thầu trong kỹ nghệ quốc phòng và bảo đảm quyền lợi cho các công ty đầu tư ở hải ngoại.
Đó là những chính sách không hề được đa số người dân ủng hộ bởi vì nó không giúp đỡ gì thiết thực cho đại đa số quần chúng, và sau một thời gian dài áp dụng chính sách kinh tế thị trường tự do kiểu này, sự thịnh vượng của quốc gia chỉ quy tụ vào một thiểu số nhỏ trong xã hội, đã giầu thì lại càng tiếp tục giầu thêm nữa.
Để rồi khi đến lúc cần tìm đủ số cử tri để thắng cử khít khao và tiếp tục nắm giữ quyền hành, đảng Cộng Hòa chỉ còn cách khuấy động lên các chiêu bài chia rẽ trong quần chúng trên những đề tài tranh đấu văn hóa với mối nguy được thổi phồng lên như chống phá thai, chống người đồng tính, chuyển giới, chống giáo dục về nộ lệ như Critical Race Theory v.v., và tìm cách bóp méo sự thật để hướng dẫn sự bực tức của giới bình dân thay vì nhắm vào giới nhà giầu thì giờ đây lại chĩa mũi dùi vào giới trí thức với chiêu bài “chống wokeness”. Có thật sự là giới lãnh đạo Cộng Hòa tin rằng chủ nghĩa bảo thủ xã hội của họ đã thu hút sự ủng hộ của đông đảo cử tri hay chăng?
Chẳng hạn như khi nói về sự dối trá và lươn lẹo của phe Cộng Hòa khi vận động tranh cử, người ta có thể lấy thí dụ của ông Dick Cheney khi tình cờ tiết lộ nhận định của ông về mức nợ của Hoa Kỳ.
Từ lâu, những chính khách CH thường vỗ ngực tự hào về chủ trương cắt giảm các chương trình trợ giúp dân sinh như welfare cho đa số người bình dân vì cho rằng nó thường bị lạm dụng và gây ra thâm thủng ngân sách, và qua đó họ chỉ trích phe Dân Chủ là chỉ biết tăng thuế để tiêu xài và làm cho mức nợ công càng gia tăng. Đó cũng là chủ trương của phong trào Tea Party giúp cho phe CH thắng lớn trong kỳ bầu cử năm 2010 giúp cho những tay dân cử bảo thủ cực đoan này lộng hành, và sau này chuyển biến sang thành khối MAGA.
Trong thực tế, người ta có thể thấy là chính dưới thời của TT Reagan là sự thâm thủng ngân sách và mức nợ công tăng cao nhất khi so sánh tỉ lệ với nền kinh tế. Để rồi đến thời của TT Clinton trong 8 năm đã khiến cho tình trạng thâm thủng ngân sách biến mất và còn thặng dư. Liền sau đó đến phiên ông Bush Con lên làm tổng thống và cho áp dụng ngay chính sách cắt giảm thuế với lập luận đơn giản và mị dân rằng “quỹ thặng dư đó là tiền của người dân, nên phải trả lại cho dân.” Hậu quả sau đó là tình trạng thâm thủng trở lại, nhất là sau khi xảy ra cuộc chiến tại Iraq và A Phú Hãn kéo dài gây tốn hao công quỹ. Người ta nhớ đến câu nói bất hủ của ông PTT Dick Cheney vào năm 2003 rằng “thâm thủng ngân sách chẳng có gì đáng quan tâm” (deficits don’t matter).
Rồi đến khi Obama lên làm tổng thống, chỉ trong 7 năm đầu, đã giúp cắt giảm bớt được mức thâm thủng ngân sách khoảng 1,000 tỷ Mỹ kim thì đến phiên Donald Trump lên nắm quyền và giở lại bài bản cũ của phe CH là cắt thuế như thời Bush-Cheney trước đó. Hậu quả là đạo luật cắt thuế vào cuối năm 2017 được thông qua bởi quốc hội thuộc phe CH nắm đa số và được Trump ủng hộ, khiến cho thâm thủng ngân sách lên đến 2,000 tỷ Mỹ kim mà những người được thừa hưởng chỉ gồm những tay nhà giầu, trọc phú và các đại công ty tư bản. Về sau này, chính bà Nikki Haley cũng lên tiếng chỉ trích việc nợ công tăng lên hơn 8,000 tỷ Mỹ kim chỉ sau 4 năm dưới thời Donald Trump.
Còn nói về tinh thần bè phái phe đảng, dưới thời của ông Bush Con, phụ tá cao cấp về chiến lược là ông Karl Rove cho rằng chính quyền Bush không cần mở rộng vòng tay bằng cách điều đình tương nhượng với phe đối lập để mong nới rộng khối cử tri ủng hộ. Ngược lại, Karl Rove chủ trương là chỉ cần kích động sao cho khối cử tri bên mình chịu khó và siêng năng đến thùng phiếu nhiều hơn bên đối phương là đủ thắng cử, và chiêu bài hay nhất để kích động khối cử tri ‘phe ta’ là hãy cổ võ cho những chính sách thiên vị bên mình, và tấn công ‘phe nó’. Điều này khiến cho sự phân hóa vì phe đảng càng ngày càng sâu đậm, và một khi chính quyền đối lập giành được thắng lợi, điều đầu tiên họ sẽ làm là ra những chính sách đảo ngược để sửa chữa và bù đắp lại những thái quá của chính quyền tiền nhiệm. Và cái vòng luân lưu đẩy mạnh các chính sách phe mình và tấn công phe bên kia cứ thế tiếp tục, vô tình đào sâu cái hố chia rẽ trong xã hội.
Cũng trong chiều hướng lợi dụng thời cơ để giành lấy ưu thế cho mình bằng bất cứ giá nào, phe CH cũng đã ma mãnh áp dụng chiến thuật gerrymandering, tức là lợi dụng ưu thế giành được thắng lợi tại các quốc hội và chức vụ thống đốc tiểu bang để từ đó vẽ lại lằn ranh các đơn vị bầu cử một cách quá thiên vị và lộ liễu, miễn sao cho có lợi nhiều về phe mình. Đã đành là chiến thuật gerrymandering cũng được phe Dân Chủ đem ra áp dụng tại một số tiểu bang họ giành được đa số, nhưng cách hành xử của phe Cộng Hòa có phần thô bạo và ác nghiệt hơn nhiều, để rồi từ đó giúp họ giành được đa số ở nhiều nơi, kể cả trong ngành tư pháp, dù rằng số cử tri thuộc phe Dân Chủ trên toàn quốc bao giờ cũng đông hơn nhiều so với tổng số cử tri thuộc phe Cộng Hòa, tạo nên một tình trạng bất công và vô lý kéo dài từ lâu, đi ngược lại với tinh thần tự do dân chủ đúng nghĩa với “mỗi người dân là một lá phiếu”.
Bà Cheney tự hào mình thuộc thành phần ‘pro-life’, tức là ủng hộ mạng sống, cũng là một hình thức chơi chữ để che giấu chủ trương chống phá thai. Nhưng trong cuốn hồi ký của mình, bà đã biểu lộ một thái độ ủng hộ nữ quyền khi nói đến phụ nữ với những khả năng chuyên môn và tiềm năng của họ. Chẳng hạn như liệu bà Cheney có nằng nặc đòi hỏi đứa con gái của bà là phải mang thai cho đến kỳ sinh nở nếu như đó là điều nó không muốn vì nhiều lý do như có thể gây nguy hiểm tính mạng hoặc làm tiêu tan sự nghiệp trong tương lai? Bà Liz Cheney có một cô em gái tên là Mary, vốn là một phụ nữ đồng tính. Vào năm 2013 khi muốn ra tranh cử nghị sĩ liên bang tại Wyoming, bà đã lên tiếng chống việc cho những người đồng tính được quyền kết hôn, dù rằng điều này gây ra một sự rạn nứt trong gia đình. Bởi vì đây là một chiêu bài mà phe Cộng Hòa đã tung ra để giành lấy chiến thắng tại nhiều tiểu bang bảo thủ trong cuộc bầu cử vào năm 2004 để giúp cho liên danh Bush-Cheney được tái đắc cử. Mãi đến năm 2022, bà Cheney mới thú nhận trong một cuộc phỏng vấn trên chương trình 60 Minutes rằng bà đã sai trong vấn đề này khi lên tiếng chống việc kết hôn giữa những người đồng tính.
Câu hỏi đặt ra là bà Cheney có thực sự chống việc này hay không ngay từ lúc ban đầu, hoặc là bà chỉ làm như vậy là vì phải chiều lòng cái đám cử tri nền tảng trung thành (cái base) trong đảng Cộng Hòa, vốn là cái nền tảng mà những chính khách như Kevin McCarthy, Mike Johnson và Jim Jordan đang quỵ lụy chiều lòng theo sau này.
Cái khối cử tri nền tảng trung thành đó đang ám ảnh tác giả cuốn hồi ký Oath and Honor. Nó là một thứ ông kẹ đang nằm trốn dưới gầm giường mà bà Cheney không dám nhắc đến, nói gì đến việc lôi ra để mổ xẻ và lên án. Bà muốn nhấn mạnh rằng vấn nạn hiện nay của nước Mỹ là do Trump làm ra, với đủ thủ đoạn ma giáo và độc ác nhất, đã lèo lái những người Mỹ ái quốc nhưng thiếu hiểu biết để lao vào một cơn phiêu lưu điên cuồng và hoang tưởng. Nhưng việc Trump thành công trong mưu đồ đen tối và đáng trách này thật ra là nhờ vào một bộ máy tuyên truyền hữu hiệu mà các chính khách Cộng Hòa đã đem ra áp dụng rất thành công trong nhiều thập niên qua để kích động lòng thù hận những người thuộc “phía bên kia” với những chiêu bài đấu tranh về văn hóa như chống phá thai, chống đồng tính, chống wokeness v.v. Và đáng tiếc thay, điều này lại không được ai dám nhắc đến, kể cả bà Liz Cheney.
Trong suốt cuốn hồi ký Oath and Honor, bà Liz Cheney không bao giờ muốn thú nhận cái khối cử tri “cuồng Trump” hiện nay thật ra chỉ là một con quái vật Frankenstein mà đảng Cộng Hòa đã cố công tạo dựng ra từ bấy lâu nay để giành lấy thắng lợi trong những cuộc bầu cử khít khao với những thủ đoạn như gerrymandering và chụp mũ tấn công đối phương bằng những đòn ‘chơi bẩn’ tệ hại. (Thí dụ điển hình là TT Bush Bố, một chính khách nổi tiếng là rất có tư cách, nhưng cũng đã không ngần ngại dùng thủ đoạn do phụ tá Lee Atwater để ra để chụp mũ đối phương là Thống đốc Dukakis trong kỳ bầu cử năm 1988 với màn quảng cáo về Willie Horton vào giờ chót để thắng cử. Horton là một anh da đen, trong lúc được thả tự do tạm tại Massachusetts đã cưỡng hiếp một phụ nữ da trắng và còn đâm anh bồ của nạn nhân. Nội dung quảng cáo nhằm chỉ trích ứng cử viên Dukakis của phe Dân Chủ là không cứng rắn để đối phó và diệt trừ tội phạm. Nó giúp cho Bush Bố thắng cử, nhưng để lại hậu quả tai hại cho nhiều thế hệ dân da đen sau này vì dễ bị đồng hóa với tội phạm.) Để rồi giờ đây chính con quái vật ác quỷ Frankenstein đó lại quay sang tấn công chính ông chủ đẻ ra nó là đảng Cộng Hòa.
Chúng ta phải khen ngợi là bà Liz Cheney giờ đây đã ý thức được tầm mức nguy hiểm của con quỷ Frankenstein này ra sao, và đã mạnh dạn tìm đủ cách để chống lại nó. Bà đã thực sự cố gắng và đóng góp vào trong nỗ lực để đánh bại tinh thần và chủ nghĩa “cuồng Trump”, và do đó chúng ta không đành lòng gạt bà sang một bên để lên tiếng trách móc rằng chính bà cũng đã góp tay tạo ra tình trạng ngày hôm nay.
Thế nhưng có lẽ sự tỉnh thức của bà đã đến hơi quá muộn, và nhất là vẫn còn khá nhiều người khác trong đảng Cộng Hòa cũng không can đảm như bà. Giá như bà Liz Cheney và những người còn lại trong đảng Cộng Hòa không “cuồng Trump” mà tỉnh thức sớm hơn trước đó thì nước Mỹ đâu có rơi vào tình trạng đáng ngại như hiện nay.
Mai Loan
Houston, Texas 21/12/2023