(AP) — Tổng thống Donald Trump tuyên bố trong một bức thư rằng ông sẽ nâng thuế nhập khẩu đối với nhiều mặt hàng từ Canada lên 35%, làm gia tăng căng thẳng giữa hai quốc gia Bắc Mỹ vốn đã tổn thương nghiêm trọng trong liên minh kéo dài nhiều thập kỷ.
Lá thư gửi Thủ tướng Canada Mark Carney hôm thứ Năm đánh dấu bước leo thang mạnh mẽ so với mức thuế 25% mà Trump bắt đầu áp đặt từ tháng Ba sau nhiều tháng đe dọa. Tòa Bạch Ốc cho rằng các biện pháp thuế nhằm gây sức ép buộc Canada trấn áp hoạt động buôn lậu fentanyl, dù dữ liệu cho thấy lượng ma túy này từ Canada vào Mỹ khá khiêm tốn. Trump cũng nhiều lần bày tỏ bất mãn với thâm hụt thương mại với Canada – phần lớn đến từ việc Mỹ nhập khẩu dầu mỏ.
“Fentanyl không phải là thách thức duy nhất chúng tôi gặp với Canada – quốc gia có rất nhiều chính sách thuế quan và phi thuế quan cũng như rào cản thương mại,” Trump viết trong thư.
Mức thuế mới sẽ có hiệu lực từ ngày 1 tháng 8, mở ra những tuần đầy biến động với kinh tế toàn cầu, khi chỉ số S&P 500 gần đây cho thấy giới đầu tư hy vọng Trump sẽ rút lại kế hoạch. Tuy nhiên, thị trường tương lai đã sụt giảm vào sáng thứ Sáu, phản ánh mối lo ngại ngày càng tăng từ loạt thư áp thuế của Trump.
Trong một bài đăng trên mạng xã hội, Thủ tướng Carney cho biết Canada vẫn cam kết theo đuổi một khuôn khổ thương mại mới với Mỹ, và đã đạt “tiến bộ quan trọng trong việc ngăn chặn nạn dịch fentanyl.”
“Thông qua quá trình đàm phán thương mại hiện tại với Hoa Kỳ, chính phủ Canada luôn kiên định bảo vệ người lao động và doanh nghiệp của mình,” Carney tuyên bố.
Dù nhiều quốc gia nhận được thư áp thuế tuần này, Canada – đối tác thương mại lớn thứ hai của Mỹ sau Mexico – lại trở thành mục tiêu chính của Trump. Canada đã đáp trả bằng cách áp thuế lên hàng hóa Mỹ và phản bác các tuyên bố trêu chọc của Trump rằng Canada có thể trở thành tiểu bang thứ 51 của Hoa Kỳ. Mexico cũng bị áp thuế 25% vì vấn đề fentanyl, nhưng không bị công khai gây áp lực như Canada.
Carney được bầu làm Thủ tướng vào tháng 4 với thông điệp rằng người dân Canada nên “giữ thế chủ động”. Ông đã tìm cách tách rời khỏi mối quan hệ gắn bó với Mỹ và thắt chặt hợp tác với EU và Anh Quốc.
Vài giờ trước khi Trump công bố lá thư, Carney đăng ảnh cùng Thủ tướng Anh Keir Starmer lên mạng xã hội X, với chú thích:
“Trước những thách thức thương mại toàn cầu, thế giới đang tìm đến những đối tác kinh tế đáng tin cậy như Canada.”
Hàm ý trong phát biểu của ông là Mỹ dưới thời Trump không còn là đối tác đáng tin cậy vì chính sách thuế đầy bất ổn và thay đổi thất thường.
Trong chuyến thăm Tòa Bạch Ốc hồi tháng 5, cuộc gặp giữa Trump và Carney diễn ra có vẻ thân thiện, nhưng Trump tuyên bố thẳng:
“Không có gì ông ấy nói có thể khiến tôi gỡ bỏ thuế – đơn giản là như vậy.”
Daniel Béland, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học McGill (Canada), nhận định rằng động thái mới của Trump khiến việc đạt thỏa thuận thương mại giữa hai nước càng khó khăn hơn.
“Không có nghĩa là một thỏa thuận mới là bất khả thi, nhưng điều này cho thấy Canada rất khó thương lượng với một tổng thống Mỹ luôn đe dọa và không đáng tin cậy,” ông nói.
Trump đã gửi loạt thư áp thuế tới 23 quốc gia. Các mẫu thư giờ đây trở nên cá nhân hơn – như thư gửi Brazil hôm thứ Tư áp mức thuế 50% vì nước này đang xét xử cựu Tổng thống Jair Bolsonaro liên quan đến âm mưu đảo ngược kết quả bầu cử 2022. Trump cũng đang đối mặt cáo buộc tương tự vì cố gắng đảo ngược kết quả bầu cử 2020.
Chính quyền Trump khẳng định mục tiêu chính là cô lập Trung Quốc thông qua thuế quan, nhưng các biện pháp mới lại phá vỡ thông điệp đó. Đối tác thương mại lớn nhất của Brazil là Trung Quốc, chứ không phải Mỹ, và Bộ Ngoại giao Trung Quốc gọi thuế quan của Trump là hành vi bắt nạt.
“Chủ quyền bình đẳng và không can thiệp vào công việc nội bộ là những nguyên tắc cốt lõi trong Hiến chương Liên Hợp Quốc và luật pháp quốc tế,” phát ngôn viên Mao Ninh tuyên bố.
“Thuế quan không nên bị lạm dụng như công cụ cưỡng ép và can thiệp vào nội bộ quốc gia khác.”
Loạt thư cũng cho thấy Trump chưa thể hoàn tất các thỏa thuận thương mại mà ông từng tuyên bố là “dễ dàng.” Sau khi công bố thuế quan vào ngày 2/4 – gọi là Ngày Giải Phóng, thị trường chứng khoán sụt mạnh khiến Trump phải ra hạn 90 ngày đàm phán và tạm áp mức thuế cơ bản 10%.
Nhưng hiện tại, Trump cho biết mức thuế 10% sẽ bị thay thế bằng các mức cao hơn, tùy từng nước.
“Tất cả các nước còn lại sẽ phải trả – 20%, 15%, tùy trường hợp,” ông nói với NBC News.
Trump đã công bố các thỏa thuận thương mại với Anh, Việt Nam, và một thỏa thuận riêng với Trung Quốc nhằm duy trì đối thoại. Ông từng tăng thuế nhập khẩu Trung Quốc lên tới 145%, nhưng sau đàm phán hiện nay Trung Quốc phải chịu mức thuế 55%.
Vào tháng 6, Trump tuyên bố đình chỉ đàm phán thương mại với Canada vì nước này có kế hoạch tiếp tục đánh thuế dịch vụ kỹ thuật số, ảnh hưởng đến các tập đoàn công nghệ Mỹ. Vài ngày sau, khi Carney hủy bỏ kế hoạch đánh thuế, đàm phán mới được nối lại.
Theo thỏa thuận hiện tại – Hiệp định Mỹ – Mexico – Canada (USMCA) năm 2020 – các mặt hàng đủ điều kiện được miễn trừ khỏi thuế Trump. Tuy nhiên, thỏa thuận này sẽ được xem xét lại vào năm 2026.
