27 tháng 8 (Reuters) — Giám đốc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC), bà Susan Monarez, đã rời cơ quan chỉ chưa đầy một tháng sau khi nhậm chức, Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh (HHS) thông báo hôm thứ Tư. Cùng lúc, bốn lãnh đạo cấp cao của CDC đồng loạt từ chức giữa bối cảnh căng thẳng gia tăng về chính sách vaccine và định hướng y tế công cộng.
Luật sư của bà Monarez cho biết bà đang thách thức quyết định buộc thôi việc, cáo buộc Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Robert F. Kennedy Jr. đã nhắm vào bà vì bà từ chối ủng hộ “những chỉ đạo phi khoa học” và sa thải các chuyên gia y tế.
“Tiến sĩ Monarez chưa hề từ chức và cũng không nhận được thông báo chính thức từ Tòa Bạch Ốc rằng bà bị sa thải. Là một người chính trực và tận hiến cho khoa học, bà sẽ không từ chức,” các luật sư Mark S. Zaid và Abbe David Lowell khẳng định.
Trong số các lãnh đạo cấp cao ra đi có Debra Houry, Giám đốc Y khoa CDC, và Demetre Daskalakis, Giám đốc Trung tâm Tiêm chủng và Bệnh hô hấp. Họ dẫn lý do gia tăng tin giả về vaccine, các cuộc tấn công vào khoa học, sự chính trị hóa y tế công cộng, cùng các nỗ lực cắt giảm ngân sách và quyền lực của CDC. Ngoài ra, Daniel Jernigan, Giám đốc Trung tâm Bệnh Truyền nhiễm Mới nổi và Động vật, cũng từ chức sau khi báo cáo ca nhiễm giòi ký sinh (screwworm) đầu tiên tại Mỹ liên quan đến đợt bùng phát ở Trung Mỹ. Jen Layden, Giám đốc Văn phòng Dữ liệu và Giám sát Y tế Công cộng của CDC, cũng đã rời nhiệm sở.
Trong thư từ chức, Houry viết: “Việc thổi phồng rủi ro và sự lan tràn tin giả đã cướp đi sinh mạng, minh chứng rõ ràng qua số ca sởi cao nhất ở Mỹ trong 30 năm và vụ tấn công bạo lực nhằm vào cơ quan chúng tôi.”
Ngân sách bị cắt giảm và sự chính trị hóa
Chính quyền Tổng thống Donald Trump đã đề xuất cắt giảm gần 3,6 tỷ USD ngân sách CDC trong dự toán 2026, chỉ để lại 4 tỷ USD. Trước đó, Kennedy đã cắt giảm 2.400 nhân sự của CDC, chỉ khoảng 700 người được tuyển lại.
“Tôi không thể tiếp tục vai trò này vì y tế công cộng đang bị vũ khí hóa,” Daskalakis viết trong thư từ chức.
HHS không đưa ra lý do cụ thể cho việc Monarez rời nhiệm sở, chỉ đăng thông báo ngắn gọn: “Susan Monarez không còn là giám đốc CDC. Chúng tôi cảm ơn bà vì những đóng góp tận tâm cho người dân Mỹ.”
Thách thức trong bối cảnh khủng hoảng
CDC dưới thời Kennedy đối mặt với nhiều sóng gió, bao gồm cả vụ xả súng tại trụ sở ở Atlanta hồi đầu tháng. Nghiệp đoàn nhân viên CDC cho biết sự việc chỉ làm trầm trọng thêm “những tháng trời bị ngược đãi, bỏ bê và bôi nhọ.”
Fiona Havers, một cựu quan chức CDC từ chức hồi tháng 6 vì chính sách vaccine, nhận định: “Những đơn từ chức này là cú đánh chí mạng cho CDC. Các lãnh đạo ra đi từng đóng vai trò là lá chắn giữa các nhà khoa học sự nghiệp của CDC và Robert F. Kennedy Jr. cùng những đòn tấn công vào y tế công cộng.”
Những thay đổi gây tranh cãi
Kennedy đã tiến hành cải tổ sâu rộng: tháng 5, ông rút khuyến nghị tiêm vaccine COVID-19 cho phụ nữ mang thai và trẻ em khỏe mạnh; tháng 6, ông sa thải toàn bộ hội đồng tư vấn vaccine của CDC và thay thế bằng các cố vấn thân cận, trong đó có những nhà hoạt động phản đối vaccine. Ngày 27/8, ông tiếp tục công bố thay đổi về đối tượng đủ điều kiện tiêm vaccine COVID.
Trong thư từ chức công khai, Daskalakis chỉ trích chính sách vaccine mới của CDC là đẩy phụ nữ mang thai và thanh niên Mỹ vào nguy hiểm, đồng thời cảnh báo nó sẽ đưa nước Mỹ “trở lại thời kỳ tiền vaccine, nơi chỉ những người khỏe mạnh nhất mới sống sót.”
Bà Monarez, một nhà khoa học chính phủ, được Thượng viện chuẩn thuận hôm 29/7 sau khi Trump đề cử và được Kennedy chính thức tuyên thệ ngày 31/7. Đây là đề cử thứ hai của Trump cho chức vụ này, sau khi ông rút lại đề cử cựu dân biểu Cộng hòa Dave Weldon — một người hoài nghi vaccine, đồng minh của Kennedy — ngay trước phiên điều trần phê chuẩn.
Trong phiên điều trần, Monarez khẳng định bà chưa từng thấy bằng chứng nào chứng minh mối liên hệ giữa vaccine và tự kỷ, đối lập hoàn toàn với quan điểm lâu nay của Kennedy. Ông Kennedy hiện đã khởi động một chương trình điều tra toàn diện về nguyên nhân của tự kỷ và tuyên bố sẽ sớm công bố thông tin mới trong tháng 9.
“Chúng tôi sẽ đưa ra những thông báo về bệnh tự kỷ trong tháng 9, với những thay đổi có tác động sâu rộng,” Kennedy phát biểu tại một sự kiện cùng Thống đốc Texas Greg Abbott.
