Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelenskiy hôm Chủ nhật đã nhận được sự ủng hộ ngoại giao từ châu Âu và khối NATO trước thềm hội nghị thượng đỉnh Nga – Mỹ diễn ra trong tuần này, nơi Kyiv lo ngại Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump có thể tìm cách áp đặt điều kiện chấm dứt cuộc chiến kéo dài 3 năm rưỡi.
Trump, người nhiều tuần qua từng đe dọa áp lệnh trừng phạt mới với Nga vì không chấm dứt chiến tranh, hôm thứ Sáu lại tuyên bố sẽ gặp Putin vào ngày 15/8 tại Alaska. Một quan chức Tòa Bạch Ốc cho biết Trump để ngỏ khả năng Zelenskiy tham dự, nhưng hiện chỉ chuẩn bị cho một cuộc gặp song phương.
Bộ Ngoại giao Ukraine cho biết các cuộc không kích của Nga hôm Chủ nhật đã làm ít nhất 12 người bị thương ở vùng Zaporizhzhia. Đáp lại, Zelenskiy nói: “Đó là lý do cần có trừng phạt, cần duy trì áp lực.”
Lãnh đạo Điện Kremlin tuần trước đã bác bỏ việc gặp Zelenskiy, cho rằng điều kiện cho một cuộc gặp như vậy “vẫn còn rất xa.” Trump thì nói một thỏa thuận tiềm năng có thể bao gồm “trao đổi lãnh thổ để cả hai bên đều có lợi”, làm gia tăng lo ngại của Ukraine rằng họ có thể bị ép nhượng đất.
Zelenskiy khẳng định mọi quyết định đưa ra mà không có Ukraine đều sẽ “chết yểu” và không khả thi. Hôm thứ Bảy, lãnh đạo Anh, Pháp, Đức, Ý, Ba Lan, Phần Lan và Chủ tịch Ủy ban châu Âu tuyên bố mọi giải pháp ngoại giao phải bảo đảm lợi ích an ninh của Ukraine và châu Âu.
“Hoa Kỳ có khả năng buộc Nga đàm phán nghiêm túc,” Cao ủy đối ngoại EU Kaja Kallas nói hôm Chủ nhật. “Bất kỳ thỏa thuận nào giữa Mỹ và Nga cũng phải có Ukraine và EU tham gia, vì đây là vấn đề an ninh của Ukraine và toàn châu Âu.”
Tổng Thư ký NATO Mark Rutte nói với đài ABC News rằng hội nghị thượng đỉnh thứ Sáu “sẽ nhằm thử xem Putin có thực sự nghiêm túc chấm dứt cuộc chiến khủng khiếp này hay không,” đồng thời nhấn mạnh Ukraine phải là quốc gia có chủ quyền, tự quyết định tương lai địa – chính trị của mình.
Rutte cho rằng thỏa thuận không thể bao gồm việc công nhận hợp pháp quyền kiểm soát của Nga đối với lãnh thổ Ukraine, dù có thể có sự thừa nhận trên thực tế, giống như việc Mỹ từng chấp nhận thực tế Liên Xô kiểm soát các nước Baltic sau Thế chiến II nhưng không công nhận pháp lý việc sáp nhập.
Ngoài Crimea bị sáp nhập năm 2014, Nga còn tuyên bố chủ quyền với các vùng Luhansk, Donetsk, Kherson và Zaporizhzhia, dù chỉ kiểm soát khoảng 70% ba vùng sau, cùng một số phần nhỏ ở ba khu vực khác; Ukraine hiện giữ một dải nhỏ của tỉnh Kursk thuộc Nga.
Một số nhà phân tích thân Kremlin như Sergei Markov dự đoán “trao đổi lãnh thổ” có thể giúp Nga được thêm 7.000 km² và trao lại 1.500 km² cho Ukraine, nhưng không đưa ra bằng chứng.
Kyiv và các đồng minh châu Âu lo sợ Trump – mong muốn ghi dấu ấn “kiến tạo hòa bình” và tìm kiếm các thỏa thuận kinh tế với Nga – có thể bắt tay Putin để đạt một thỏa thuận bất lợi cho Ukraine. Mặc dù Trump gần đây đã chỉ trích Putin, hội nghị thượng đỉnh sắp tới lại làm dấy lên lo ngại rằng Ukraine và châu Âu sẽ bị gạt ra ngoài.
Giáo sư Phillips P. O’Brien (ĐH St Andrews, Scotland) nhận định: “Những gì sẽ xuất hiện từ Alaska gần như chắc chắn sẽ là thảm họa cho Ukraine và châu Âu. Ukraine sẽ đối mặt với tình thế tiến thoái lưỡng nan: chấp nhận một thỏa thuận nhục nhã, tàn phá, hay tự bước đi mà không chắc có sự hậu thuẫn từ các nước châu Âu?”
Chuyên gia chính trị Ukraine Volodymyr Fesenko nhấn mạnh liên minh lập trường chung với châu Âu là “nguồn lực chính” để chống lại mọi nỗ lực loại bỏ Ukraine khỏi bàn đàm phán.
Phó Tổng thống Mỹ JD Vance thì cho rằng một thỏa thuận đàm phán khó có thể làm hài lòng cả hai bên: “Cả Nga lẫn Ukraine, rốt cuộc, có lẽ đều sẽ không hài lòng với nó.”
Nguồn reuters
