Bill Blum
Một nhóm học giả hiến pháp đã kết luận rằng Trump có thể bị loại khỏi việc tranh cử để giành lại Tòa Bạch Ốc theo Tu chính án thứ 14 do vai trò của ông trong việc châm ngòi cho cuộc nổi dậy ngày 6 tháng 1 năm 2021 tại Điện Capitol Hoa Kỳ.
Ban đầu chỉ giới hạn trong giới học thuật và các nhóm hoạt động nhỏ theo cánh tả tự do và tiến bộ, ý tưởng này đang trở thành xu hướng chủ đạo khi cuộc bầu cử tổng thống năm 2024 đến gần với việc Trump có nhiều cuộc thăm dò ngang bằng hoặc hơn chút đỉnh so với Tổng thống Biden.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Lý thuyết về việc loại bỏ có vẻ hợp lý về nhiều mặt nhưng không phải là không có vấn đề.
Có cách nào hợp pháp để chấm dứt sự nghiệp chính trị của Donald Trump một lần và mãi mãi mà không cần phải đánh bại ông ta trong các cuộc bỏ phiếu hay không?
Khó khăn còn rất lớn, nếu không muốn nói là gần như không thể vượt qua, nhưng vẫn tồn tại một con đường khá hẹp, nên nhiều người vẫn không muốn bỏ cuộc để tham gia vào trận chiến cuối cùng này.
Lý thuyết dựa trên Mục 3 của sửa đổi, trong đó quy định:
“Những ai đã tuyên thệ với tư cách là thành viên Quốc hội, hoặc là một quan chức của Hoa Kỳ, hoặc là thành viên của bất kỳ cơ quan lập pháp tiểu bang nào, hoặc với tư cách là quan chức hành pháp hoặc tư pháp của bất kỳ cơ quan lập pháp nào mà tham gia vào cuộc nổi dậy hoặc nổi loạn chống lại chính quyền, hoặc viện trợ hoặc an ủi kẻ thù sẽ không được nắm giữ bất kỳ chức vụ nào.”
Các giáo sư luật William Baude của Đại học Chicago và Michael Paulsen của Đại học St. Thomas cùng đưa ra một bản trình bày toàn diện về lý thuyết này trong một bài báo dài 126 trang cho Tạp chí Luật của Đại học Pennsylvania được phát hành dưới dạng dự thảo vào đầu tháng 8. Giáo sư Luật Harvard, Lawrence Tribe và thẩm phán phúc thẩm liên bang đã nghỉ hưu J. Michael Luttig cũng đã công bố một bản tường trình rõ ràng hơn về cuộc tranh luận vào tháng trước trên tờ The Atlantic.
Nói chung, cả bốn học giả đều có chung một kết luận rằng Mục 3 trong Tu chính án thứ 14 có thể loại Trump và nhiều người khác vì họ đã cùng tham gia vào nỗ lực lật đổ cuộc bầu cử tổng thống năm 2020.
Mặc dù các khía cạnh của lý thuyết loại bỏ tư cách là có thể hiểu được qua bản sửa đổi thứ 14 được phê chuẩn vào năm 1868, lập luận tóm gọn lại ở ngôn ngữ rõ ràng của Mục 3 cấm những người nổi dậy nắm giữ chức vụ công.
Theo lý thuyết, phần này là “tự thực hiện”, nghĩa là nó được áp dụng ngay lập tức và tự động mà không cần phải thảo luận hay đề xuất, không cần phải có luật bổ sung của Quốc hội hoặc bản án hình sự.
Cả bốn học giả đều kết luận rằng Mục 3 có thể loại Trump và nhiều người khác vì họ đã tham gia vào âm mưu lật đổ cuộc bầu cử tổng thống năm 2020. Sự nhất trí của họ rất đáng chú ý vì Lawrence Tribe là người tự do duy nhất trong số họ. Michael Luttig, người được George HW Bush đề cử vào ghế dự bị, là nhân vật được các đảng viên Cộng hòa yêu thích trong thời kỳ trước Trump. William Baude và Michael Paulsen là thành viên của Hiệp hội Liên bang và là những người ủng hộ triết lý pháp lý bảo thủ về “chủ nghĩa nguyên bản” – quan điểm giữ các điều khoản và quy định của Hiến pháp cũng như các sửa đổi của nó phải được hiểu theo “ý nghĩa công khai” ban đầu của chúng.
Nhưng, trong khi thông tin xác thực của các tác giả là hoàn hảo và nghiên cứu của họ khá kỹ lưỡng, thì lý thuyết loại bỏ không phải là không có vấn đề.
Một trở ngại lớn là rất khó định nghĩa chính xác các thuật ngữ “nổi dậy” và “nổi loạn”. Để bảo vệ quyền tự do dân sự, tự do ngôn luận và bất đồng chính kiến về dân chủ, các điều khoản phải được hiểu theo nghĩa hẹp. Tuy nhiên, cả hai thuật ngữ đều không được định nghĩa trong Hiến pháp, mặc dù Điều I, Mục 8, khoản 15 của Hiến pháp trao quyền cho tổng thống quyền triệu tập dân quân để trấn áp các cuộc nổi dậy.
Đạo luật Chống nổi dậy năm 1792, vẫn còn trên sổ sách, cung cấp một số giải thích rõ ràng bằng cách ủy quyền cho tổng thống chống lại các cuộc nổi dậy “khiến việc thực thi luật pháp của Hoa Kỳ… bằng quá trình tố tụng tư pháp thông thường trở nên không thể thực hiện được”. Ngoài ra còn có một phần của bộ luật hình sự liên bang, theo dõi cả Mục 3 của Tu chính án thứ 14 và Đạo luật chống nổi loạn, quy định việc kích động hoặc tham gia nổi dậy hoặc nổi loạn là trọng tội.
Nhận thức được mối nguy hiểm của việc mô tả các đặc điểm quá rộng, William Baude và Michael Paulsen đã xây dựng các công trình hạn chế của riêng mình. Họ viết rằng: “Cuộc nổi dậy được hiểu rõ nhất là sự phản kháng có phối hợp, cưỡng bức đối với chính quyền nhằm thực thi luật pháp ở ít nhất một khía cạnh đáng kể nào đó,” ngoài “sự vi phạm pháp luật thông thường”. Họ định nghĩa “nổi loạn” là “một nỗ lực nhằm lật đổ hoặc thay thế hoạt động hợp pháp của chính phủ bằng các biện pháp bất hợp pháp.”
Lawrence Tribe và Michael Luttig cũng lo ngại sâu sắc về quyền tự do dân sự, nhưng cho rằng giải pháp “nằm ở sự sáng suốt của các quyết định tư pháp về những gì cấu thành thuật ngữ ‘nổi dậy’ và ‘nổi loạn’ hoặc ‘viện trợ hoặc an ủi kẻ thù’ trong Hiến pháp theo Mục 3.”
Họ nhận ra rằng để thực hiện Mục 3, các quan chức bầu cử tiểu bang sẽ phải đưa ra yêu cầu loại Trump khỏi lá phiếu và các vụ kiện sẽ phải được đệ trình.
Việc dựa vào tòa án để làm rõ các điều khoản mơ hồ không có gì là mới, nhưng việc kiện tụng hầu như không phải là “tự thực hiện”. Điều này nêu bật một điểm yếu khác của lý thuyết không đủ tư cách: Việc thực thi Hiến pháp cần có sự can thiệp của con người. Nếu cuộc đấu tranh lâu dài và không ngừng nghỉ cho các quyền công dân ở đất nước này chứng minh được điều gì, thì đó không phải là điều lệ quốc gia của chúng ta là tự thực thi.
Điều này không có nghĩa là William Baude và Michael Paulsen hay Lawrence Tribe và Michael Luttig ngây thơ.
Ngược lại, họ nhận ra rằng để thực hiện Mục 3, các quan chức bầu cử tiểu bang sẽ phải đưa ra yêu cầu loại Trump khỏi lá phiếu và sẽ phải nộp đơn kiện.
Trên thực tế, quá trình này đã được tiến hành. Các nhóm vận động phi lợi nhuận Tự do ngôn luận cho nhân dân và Quỹ giáo dục Mi Familia Vota đã gửi thư tới các Tổng thư ký hành chính các tiểu bang ở New Hampshire, Florida, New Mexico, Ohio và Wisconsin, kêu gọi họ cấm Trump tranh cử vào năm 2024. Các nhóm dân sự, nhân quyền khác chắc chắn rằng họ cũng sẽ thực hiện hành động tương tự khi cuộc bầu cử đến gần.
Những thách thức pháp lý chính thức cũng đã được đưa ra, bao gồm một đơn khiếu nại lớn thay mặt cử tri ở Colorado do nhóm giám sát đạo đức Công dân vì Trách nhiệm và Đạo đức (CREW) có trụ sở tại Washington, DC đệ trình, nhằm buộc Tổng thư ký hành chính tiểu bang Colorado tuyên bố Trump không đủ tư cách. CREW hy vọng có thể xây dựng dựa trên vụ kiện thắng lợi mà họ đã đệ trình vào năm ngoái, loại bỏ một ủy viên quận New Mexico khỏi chức vụ vì tham gia vào cuộc nổi dậy ngày 6 tháng 1.
Các vụ kiện khác đang chờ giải quyết ở Utah, Minnesota và New Hampshire. Tuy nhiên, một thẩm phán liên bang ở Florida đã bác bỏ một vụ án tương tự vào cuối tháng trước.
Cả hai ông Lawrence Tribe và Michael Luttig dự đoán rằng cuối cùng một trong các vụ án này sẽ được đưa lên Tòa án Tối cao và “kiểm tra khả năng của cơ quan tư pháp tối cao trong việc giải thích hiến pháp khỏi sự cám dỗ chính trị”.
Lời kết:
Điều gì sẽ xảy ra, khi vấn đề được đưa ra trước cơ quan tư pháp quyền lực nhất quốc gia? Vẫn không ai có thể nói trước hay dự đoán được.
Nhưng, nếu quý vị nghĩ rằng các thẩm phán bảo thủ Taliban, John Roberts, Clarence Thomas, Samuel Alito, Neil Gorsuch, Brett Kavanaugh và Amy Coney Barrett sẽ cùng bỏ phiếu đồng ý loại tên Trump khỏi lá phiếu thì đó là một giấc mơ viễn vông trong thế kỷ 21.
Theo tôi, bằng mọi cách, bằng mọi thủ đoạn hay cách giải thích lươn lẹo nào đó, những người họ phải bảo vệ Trump, bảo vệ đảng Cộng hòa cũng chính là bảo vệ những cái ghế bỗng lộc suốt đời của họ. Tin tôi đi, dù tôi không phải là thầy bói.
Translated & Summarized
Việt Linh