Daniel Arkin, Kate Andersen Brower
Rosalynn Carter, cựu đệ nhất phu nhân luôn đấu tranh cho sức khỏe tâm thần và là vợ của cựu Tổng thống Mỹ thứ 39, Jimmy Carter, đã qua đời hôm Chủ nhật tại nhà riêng ở Plains, Georgia, hưởng thọ 96 tuổi.
Bà Rosalynn đã được chẩn đoán mắc chứng mất trí nhớ, khoảng ba tháng sau khi cựu Tổng thống Jimmy Carter, 98 tuổi, quyết định từ bỏ “can thiệp y tế bổ sung” và vào chăm sóc cuối đời tại nhà riêng ở Georgia.
Mời xem video bài bình luận qua Youtube
Vào thời điểm chẩn đoán sa sút trí tuệ, Trung tâm Carter đã đưa ra một tuyên bố ám chỉ đến công việc rộng lớn của bà Rosalynn với tư cách là một người ủng hộ sức khỏe tâm thần, là công việc mà bà đã làm từ hơn nửa thế kỷ trước.
Bà Rosalynn Carter sinh ngày 18 tháng 8 năm 1927 tại Plains, một thị trấn nhỏ ở phía tây nam của tiểu bang Georgia, gần biên giới với Alabama. Rosalynn lớn lên trong nghèo khó, và cha cô qua đời vì bệnh bạch cầu khi cô 13 tuổi. Rosalynn không chỉ giúp chăm sóc các em của mình, mà còn phụ may quần áo mà mẹ cô đảm nhận để chu cấp lo cho gia đình. Bà học xong trung học và ghi danh vào Georgia Southwestern College, tốt nghiệp năm 1946.
Rosalynn và Jimmy – người cũng lớn lên ở Plains – bắt đầu hẹn hò vào năm 1945 và kết hôn vào năm sau. Sau khi Jimmy tốt nghiệp Học viện Hải quân Hoa Kỳ ở Annapolis, Maryland và nhập ngũ sau đó. Họ có ba con trai – Jack, James III và Donnel. Nhiều năm sau, vào năm 1967, gia đình Carter chào đón một cô con gái, Amy.
Jimmy Carter rời Hải quân vào năm 1953 và đưa gia đình trở lại Plains sau cái chết của cha mình. Ông và Rosalynn tiếp quản và điều hành các doanh nghiệp gia đình, nổi tiếng bao gồm một trang trại đậu phộng. Hai người đã trở nên nổi tiếng trong cộng đồng nhỏ của họ khi họ đấu tranh ủng hộ việc xóa bỏ sự phân biệt chủng tộc trong trường học. Cuộc chiến này phần nào đẩy Jimmy vào chính trị, và Rosalynn không chỉ ủng hộ mà còn đóng một vai trò quan trọng trong chiến dịch thành công năm 1962 của ông cho Thượng viện tiểu bang Georgia.
Rosalynn vẫn tham gia bình đẳng khi Jimmy bắt tay vào cuộc tranh cử thống đốc thất bại đầu tiên của mình, vào năm 1966, sau đó một lần nữa khi ông giành chiến thắng vào năm 1970.
Khi mọi người hỏi bà: ‘Điều bổ ích nhất mà bà đã làm với tư cách là đệ nhất phu nhân Georgia là gì?’ Bà ấy luôn trả lời: ‘Công việc của tôi với người bệnh tâm thần.'”
Năm 1974, gần cuối nhiệm kỳ đầu tiên và duy nhất của mình với tư cách là thống đốc Georgia, Jimmy tuyên bố ông sẽ tranh cử tổng thống. Rosalynn một lần nữa đóng một vai trò quan trọng, vận động ở hơn 40 tiểu bang thay mặt cho chồng khi ông giành được đề cử của đảng Dân chủ và sau đó là ghế tổng thống.
Và một lần nữa, khi là đệ nhất phu nhân Hoa Kỳ, bà đã đóng một vai trò tích cực, tham gia các cuộc họp nội các và các cuộc họp giao ban, bà là cố vấn chính sách và chính trị thân cận của chồng bà, Tổng thống Jimmy Carter và thậm chí còn phục vụ như một sứ giả của tổng thống trong các chuyến thăm chính thức đến Mỹ Latinh và Đông Nam Á. Bà đã cố gắng vận động sự ủng hộ cho Sửa đổi Quyền Bình đẳng cuối cùng không thành công, và tiếp tục làm việc về các vấn đề sức khỏe cho người mắc bệnh tâm thần, chăm sóc người già và thức đẩy Tu chính án về Quyền Bình đẳng. Những nỗ lực của bà là giúp Quốc hội phê chuẩn và tài trợ cho Đạo luật Hệ thống Sức khỏe Tâm thần tháng 9 năm 1980, là cuộc cải cách lớn đầu tiên của các chương trình sức khỏe tâm thần được liên bang tài trợ công khai trong gần hai thập niên.
Trong một cuộc phỏng vấn năm 2018 với The Washington Post, bà Carter cho biết bà còn buồn hơn chồng khi ông thua Ronald Reagan trong cuộc tái tranh cử năm 1980 và nói rằng: “Tôi ghét thua cuộc”. Sau khi Jimmy thua cuộc bầu cử năm 1980 trước Ronald Reagan, trong gia đình Carter trở về Georgia và năm 1982 thành lập Trung tâm Carter. Tổ chức phi lợi nhuận phi đảng phái này đã thúc đẩy các nỗ lực nhân đạo và ngoại giao sâu rộng của cặp vợ chồng trên khắp thế giới, ủng hộ hòa bình ở các khu vực xung đột từ Bán đảo Triều Tiên đến Trung Đông; quan sát bầu cử ở 39 quốc gia; Thúc đẩy nhân quyền và giúp thiết lập và củng cố các hệ thống chăm sóc sức khỏe ở Châu Phi và Châu Mỹ Latinh; và làm việc để loại trừ bệnh giun sán ở Guinea.
Bà Carter đã được mệnh danh là “cây mộc lan thép”, ám chỉ phong thái người miền Nam ăn nói nhỏ nhẹ của bà, che giấu bản chất đầy tham vọng và kiên quyết.
Nhớ lại những chuyến thăm đến những ngôi làng nơi căn bệnh cuối cùng đã được dập tắt, Rosalyn đột nhiên xúc động khi nói rằng: “Thật tuyệt vời – chỉ để nhìn thấy hy vọng trên khuôn mặt của họ. Một điều gì đó tốt đẹp đang xảy ra.”
Jimmy và Rosalynn kết hôn vào ngày 7 tháng 7 năm 1946, vài tuần sau lễ tốt nghiệp tại Annapolis khi Rosalynn còn vài tuần nữa là tròn 19 tuổi và Jimmy được 21 tuổi.
Vợ chồng Carters đã kết hôn được hơn 77 năm, là cuộc hôn nhân tổng thống dài nhất trong lịch sử Hoa Kỳ và họ đã trải qua những tháng cuối đời bên nhau tại ngôi nhà của gia đình ở thị trấn Plains, phía tây nam Georgia. Cựu tổng thống đã quyết định vào tháng 2 ngừng điều trị y tế đối với một dạng ung thư da ác tính nặng.
Một lời cảm ơn nhỏ nhoi, xin được gởi đến người phụ nữ vĩ đại của nước Mỹ, một người sống vì mọi người, sống vì tha nhân và những bệnh nhân. Mọi người sẽ luôn nhớ đến bà, Rosalynn Carter.
Translated & Summarized
Việt Linh
https://www.cartercenter.org/news/pr/2023/statement-rosalynn-carter-111923.html
https://apple.news/AV59QidsqS0qqODHeQstWNg
https://www.nbcnews.com/news/obituaries/rosalynn-carter-former-first-lady-dies-rcna62862