Một video dài 43 phút được đăng tải trong tuần qua, tự nhận “vạch trần” gian lận quy mô lớn tại các cơ sở chăm sóc trẻ em do người Somalia điều hành ở Minnesota, đã thu hút hàng triệu lượt xem. Nhưng điều gây chú ý hơn chính là chuỗi phản ứng dây chuyền cho thấy mối tương tác chặt chẽ giữa chính quyền Trump và những người tự gọi mình là “nhà báo công dân”.
Đoạn video được đăng lên X và YouTube ngay sau lễ Giáng sinh bởi Nick Shirley, 23 tuổi, người hai năm qua nổi lên với những nội dung lan truyền gắn chặt với các chủ trương MAGA. Trong video, anh xuất hiện cùng một người đàn ông chỉ được giới thiệu là David – người tuyên bố đã phát hiện “gian lận tệ hại hơn bất cứ nơi nào trong lịch sử.”
Người này khẳng định đã xác định hàng chục trung tâm chăm sóc trẻ và trung tâm trị liệu tự kỷ đang nhận hàng triệu USD ngân sách tiểu bang mà “không hề chăm sóc bất kỳ đứa trẻ nào.”
New York Times không thể xác minh các cáo buộc trong video. Báo chí chính thống nhiều năm qua đã đưa tin về các vụ gian lận phúc lợi xã hội ở Minnesota, trong đó có một bài viết 2.200 từ của chính The Times hồi tháng trước. Nhưng video của Shirley lại chạm đúng “huyệt” dư luận, được Fox News và nhiều lãnh đạo Cộng hòa ca ngợi. Phó tổng thống JD Vance đăng trên X: “Chàng trai này làm báo hữu ích hơn tất cả những người thắng giải Pulitzer 2024.”
Phản ứng dây chuyền – Từ video đến chính sách liên bang
Chỉ vài ngày sau video:
- Thứ Hai: Bộ An ninh Nội địa mở cuộc điều tra.
- Thứ Ba: Jim O’Neill, Thứ trưởng Y tế – Dịch vụ Nhân sinh, tuyên bố trên X: chính phủ liên bang “đóng băng toàn bộ chi trả cho dịch vụ chăm sóc trẻ tại Minnesota.”
Phản ứng quy mô lớn này cho thấy cách Tòa Bạch Ốc gieo mầm dư luận, rồi thưởng cho những người tạo ra nội dung có lợi về mặt chính trị – bất kể nội dung đó có mới, có chính xác hay không.
Những YouTuber và livestreamer cánh hữu như Shirley rong ruổi khắp nước Mỹ – và đôi khi ra nước ngoài – chỉ bằng điện thoại, săn tìm hình ảnh “có giá trị kích hoạt” trong đời sống chính trị. Họ thường khai thác những chủ đề đã tồn tại nhiều tháng, thậm chí nhiều năm, nhưng lại dễ dàng thổi bùng phẫn nộ mạng xã hội – từ đó tạo ra phản ứng chính sách.
“Đó là kiểu ‘gãi lưng cho nhau’,” Darren L. Linvill, chuyên gia truyền thông của Đại học Clemson, nói. “Mỗi bên đều có lợi ích chính trị và đang cùng hướng đến một mục tiêu.”
Quy trình lặp lại: nội dung – mạng xã hội – chính sách – vinh danh
Hai năm qua, các nhà sáng tạo nội dung ủng hộ Trump:
- Ghi hình biểu tình, bão lũ, các cuộc đột kích di trú
- Diễu hành cùng nhóm chống Hồi giáo
- Tháp tùng cơ quan di trú trong các chiến dịch truy quét
Một ví dụ điển hình:
Cuối tháng 9, Tổng thống Trump tuyên bố trên Truth Social sẽ điều “mọi lực lượng cần thiết” đến “Portland bị chiến tranh tàn phá.” Nick Sortor – livestreamer nổi tiếng – lập tức bay đến Oregon tường thuật. Sau khi bị bắt vì cáo buộc gây rối, ông được Tổng chưởng lý Pam Bondi đích thân gọi điện báo rằng bà đã mở điều tra dân quyền chống cảnh sát Portland. Chỉ vài ngày sau, Sortor được đi tuần với Bộ trưởng An ninh Nội địa Kristi Noem, rồi được mời vào Tòa Bạch Ốc cùng nhóm nội dung khác – nơi Trump ca ngợi họ là “những người yêu nước dũng cảm” và cân nhắc trao huân chương danh dự.
Nick Shirley cũng có mặt trong sự kiện đó.
Từ YouTuber thích “prank” đến người định hình dư luận quốc gia
Shirley lớn lên ở ngoại ô Salt Lake City, từng làm video đùa nghịch – lẻn vào sự kiện, nhảy từ chỗ nguy hiểm – rồi dừng hoạt động khi đi truyền giáo tại Chile. Khi trở về Mỹ cuối 2023, anh đổi hướng sang nội dung chính trị: nhập cư, biểu tình Gaza trong khuôn viên đại học, L.G.B.T.Q. Và chỉ trong sáu tháng, anh vượt 100.000 người theo dõi.
Anh đi biên giới Mexico, rồi tới El Salvador quay cảnh trong nhà tù CECOT. Ở Springfield, Ohio, anh khuếch đại tin đồn sai sự thật – do Trump đưa ra – rằng người Haiti “ăn chó mèo.”
Nhưng Somalia – Minnesota mới là “mỏ vàng” lan truyền. Sau khi Trump trong một cuộc họp nội các được truyền hình tháng này gọi cộng đồng Somalia là “rác rưởi” đã “rút ruột người nộp thuế,” Shirley ngay lập tức quay lại Minnesota.
Video mới nhất – dường như quay ngày 17/12 quanh Minneapolis – cho thấy anh gõ cửa hàng loạt cơ sở chăm sóc và trị liệu. Không thấy trẻ em, anh cáo buộc gian lận và tuyên bố “đã tự mình phát hiện 110 triệu USD thất thoát.”
Các công tố viên Minnesota xác nhận hệ thống phúc lợi từng bị gian lận lớn – 98 bị cáo, tổng thiệt hại có thể trên 9 tỷ USD, hầu hết người Somalia. Nhưng các địa điểm trong video không nằm trong bất kỳ cáo trạng nào.
Cơ quan bang cho biết một địa điểm – Mako Childcare Center – thực tế đã đóng cửa ba năm. Một cơ sở khác – Quality Learning Center – từng có sai phạm về an toàn và hồ sơ nhưng không liên quan đến gian lận.
“Chúng tôi không biết trẻ em có hay không tại thời điểm quay video,” cơ quan bang nói. “Các đợt thanh tra không báo trước đều ghi nhận có trẻ em.”
Từ video sang điều tra liên bang – và… tiền điện tử
Đoạn video đầy đủ thu hút hơn 128 triệu lượt xem. Kristi Noem tuyên bố “điều tra quy mô lớn đang diễn ra tại Minneapolis.” Kash Patel – Giám đốc FBI – viết: “Chúng tôi sẽ lần theo dòng tiền và bảo vệ trẻ em.”
Phát ngôn viên Tòa Bạch Ốc Abigail Jackson cho biết “cả nước nên biết ơn Shirley vì đã soi sáng vấn đề – truyền thông di sản nên học hỏi.” (Trong khi thực tế, báo chí Minnesota – Star Tribune, Minnesota Reformer, Sahan Journal, MPR… – đã theo dõi vấn đề nhiều năm.)
Trump chỉ thực sự chú ý đến chủ đề này sau khi City Journal – một tạp chí bảo thủ – tuyên bố chưa được kiểm chứng rằng tiền gian lận là nguồn tài trợ lớn cho Al Shabab.
Theo Renee DiResta – chuyên gia nghiên cứu truyền thông – câu chuyện của Shirley “hội tụ mọi yếu tố mà chính quyền và các influencer ưa thích: gian lận – nhập cư – Hồi giáo – sắc tộc – và một bang xanh do ứng viên phó tổng thống Dân chủ (Thống đốc Tim Walz) điều hành.”
Nhờ sự lan truyền này, Shirley đã tăng 170.000 lượt theo dõi chỉ trong một tuần, vượt 1,25 triệu. Sau khi Andrew Tate hỏi cách quyên góp, Shirley đăng địa chỉ ví tiền điện tử. Anh cũng nhiều lần kêu gọi truy tố Thống đốc Walz.
Đêm thứ Hai, Anthony Rubin – một người sáng tạo nội dung khác ủng hộ Trump – đăng video gõ cửa một cơ sở trông trẻ ở Columbus, Ohio mà anh nói “có liên hệ với cộng đồng Somalia.” Không ai trả lời.
“Chúng tôi chỉ mới bắt đầu,” anh nói.
Một video lan truyền – Và bài học về quyền lực mới trong kỷ nguyên truyền thông
Nội dung không được xác minh. Kết luận còn bị tranh cãi. Nhưng một video – quay bằng iPhone, dựng đơn giản – lại kéo theo điều tra liên bang, đóng băng ngân sách phúc lợi, và gây rung chuyển chính trường Minnesota.
Trong kỷ nguyên mà truyền thông chính thống bị gạt sang lề và “nhà báo công dân” được Tòa Bạch Ốc vinh danh, câu hỏi đặt ra không còn là:
“Thông tin có đúng không?”
mà là:
“Ai có thể biến nó thành vũ khí trước khi sự thật kịp lên tiếng?”
Nguồn nytimes
