Cuối tuần qua, tương lai trước mắt và lâu dài của Ukraine là chủ đề của những cuộc trao đổi kéo dài hàng giờ giữa Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky. Hai nhà lãnh đạo gặp trực tiếp tại Mar-a-Lago, và Trump đã điện đàm với Tổng thống Nga Vladimir Putin trước và sau cuộc hội kiến Trump – Zelensky.
Sau cuộc gặp, Mỹ và Ukraine tổ chức họp báo chung, nơi hai tổng thống đưa ra những đánh giá chủ yếu mang tính tích cực về tiến triển của vòng đàm phán kéo dài suốt một năm qua. Tuy nhiên, cả Trump lẫn Putin đều không hé lộ phản ứng của Putin trước báo cáo của Trump về mức độ hiệu quả – hoặc thiếu hiệu quả – của chiến thuật gây sức ép thô bạo lên Zelensky.
Ở thời điểm này, thật khó để biết chính xác mức độ tiến triển trong giải quyết những vấn đề còn tồn đọng giữa các bên giao tranh và nhà trung gian Mỹ. Nhưng điều rõ ràng là tiến trình đang diễn ra không hề đẹp đẽ.
Chỉ cần nhìn vào ngôn ngữ cơ thể của ba nhân vật chính, người ta dễ dàng nhận thấy Ukraine – nạn nhân của hành vi xâm lược xuyên biên giới và tội ác chiến tranh tồi tệ nhất kể từ Thế chiến II – đang phải đối mặt với một kẻ xâm lược kiêu ngạo, không khoan nhượng, và một nhà trung gian Mỹ tỏ ra đầy ngưỡng mộ đối với Putin. Hơn nữa, sự khinh miệt mang tính cá nhân của Trump đối với nhà lãnh đạo Ukraine – một người nhỏ bé, kiệt quệ vì chiến tranh – luôn lộ rõ. Sự chính trực và can đảm đạo đức nơi Zelensky – phản ánh phẩm chất của người dân Ukraine – khiến Trump khó chịu, bởi trong môi trường kinh doanh và chính trị nơi ông ta bước ra, rất hiếm khi ông phải đối diện với những con người có phẩm chất như vậy.
Về phần Zelensky, ông đã buộc phải nuốt xuống sự phẫn nộ đạo đức của mình, nhưng niềm kiêu hãnh thì không thể. Ông phải chịu đựng sự đối xử hạ nhục nhất mà Trump có thể trút xuống. Tại cuộc họp báo, Trump nhắc lại rằng nếu Ukraine và Nga không đạt được thỏa thuận chấm dứt chiến tranh, “họ sẽ phải tiếp tục chiến đấu.” Hàm ý đằng sau câu nói ấy: Mỹ có thể khiến Ukraine phải làm điều đó mà không có hỗ trợ từ Washington – điều mà Trump trên thực tế đã làm, khi hai lần cắt viện trợ Mỹ sau khi Zelensky – trong tình thế tuyệt vọng – vẫn không chịu khuất phục trước yêu sách lớn của Putin-Trump.
May mắn thay, Ukraine – dù thiếu vắng sự hỗ trợ thiết yếu của Mỹ – vẫn không hoàn toàn cô độc. NATO và Liên minh châu Âu – dù phản ứng còn chậm chạp và muộn màng – đã bắt đầu nhận thức được hiểm họa sinh tử từ nước Nga phục thù của Putin đối với an ninh châu Âu. Putin và các đồng minh không ngừng nhắc nhở phương Tây rằng, khác với thời Hitler và Stalin, những kẻ mưu đồ chinh phục ngày nay đang sở hữu vũ khí hạt nhân.
Điều đó đánh trúng nỗi sợ tệ hại nhất của cả chính quyền Trump lẫn Biden, khiến hai bên ngần ngại tung đòn có thể dẫn đến thất bại quân sự của Nga và sự sụp đổ chính trị của Putin. Putin – dù ở thế chiến lược yếu – đã chơi con bài của mình bằng đủ sự táo bạo để kìm hãm bàn tay của siêu cường Mỹ. Đến lúc này, Trump vẫn thất bại trong việc “khiến nước Mỹ phải được nể sợ thay vì run sợ.”
Châu Âu không thể thay thế vai trò về tình báo hay sức mạnh vũ khí mà Washington có thể cung cấp cho Ukraine. Nhưng những nguồn lực hạn chế của châu Âu vẫn có thể giúp duy trì tinh thần chiến đấu của Ukraine và bảo vệ an ninh chung của lục địa, cũng như trật tự quốc tế mà chính nước Mỹ góp phần dựng nên. Ngần ấy có thể đủ để cầm cự trước Nga – cho đến khi người dân nước này tỉnh ngộ và loại bỏ Putin.
Một kết cục như vậy sẽ tạo ra rung chấn tại Bắc Kinh của Tập Cận Bình, Bình Nhưỡng của Kim Jong-un và Tehran của Đại giáo chủ Ali Khamenei. Và thay đổi chế độ ở các quốc gia đó có thể sẽ không cần đến sức mạnh quân sự – không giống cách Trump chọn dùng vũ lực với “bạo chúa hạng xoàng” ở Venezuela. Người dân Venezuela, Đài Loan, Iran và thậm chí cả Bắc Triều Tiên theo chủ nghĩa tự cấp tự túc sẽ mãi mãi tôn vinh Trump như “người giải phóng vĩ đại” – và điều tương tự sẽ đến với những xã hội bị lệ thuộc như Cuba, Nicaragua, Belarus và nhiều nơi khác – nơi tồn tại nhờ nguồn dưỡng khí được truyền từ các nhà độc tài kỳ cựu trên thế giới.
Nếu làm được điều đó, Trump sẽ xứng đáng với giải Nobel Hòa bình.
