Chính quyền Tổng thống Donald Trump đã ra lệnh cho gần 30 đại sứ Mỹ đang công tác tại các đại sứ quán trên khắp thế giới trở về Hoa Kỳ trong vòng vài tuần, một động thái có thể tạo ra khoảng trống lớn trong đội ngũ ngoại giao Mỹ, ngay cả khi ông Trump tuyên bố muốn giải quyết các xung đột thông qua ngoại giao.
Theo những người liên quan, nhiều đại sứ đã được thông báo trong những ngày gần đây rằng họ phải rời nhiệm sở chậm nhất vào giữa tháng 1. Tất cả đều là nhà ngoại giao chuyên nghiệp thuộc ngành Ngoại giao Mỹ, được chính quyền Biden bổ nhiệm và Thượng viện phê chuẩn. Thông thường, một nhiệm kỳ đại sứ kéo dài ba đến bốn năm.
Nghiệp đoàn đại diện cho các nhà ngoại giao chuyên nghiệp cho biết đây là lần đầu tiên trong lịch sử ngành Ngoại giao Mỹ xảy ra một cuộc triệu hồi hàng loạt đối với các đại sứ hoặc trưởng cơ quan đại diện là công chức sự nghiệp.
“Những người bị ảnh hưởng cho biết họ nhận thông báo đột ngột, thường qua điện thoại, không kèm theo bất kỳ lời giải thích nào,” bà Nikki Gamer, người phát ngôn của American Foreign Service Association, nói. “Cách làm này là hết sức bất thường.”
“Việc thiếu minh bạch và quy trình đã đi ngược lại rõ rệt với các chuẩn mực lâu nay,” bà Gamer nói thêm.
Bà cho biết sau khi rà soát hồ sơ lưu trữ, nghiệp đoàn “có thể khẳng định dứt khoát rằng một cuộc triệu hồi quy mô như vậy chưa từng xảy ra kể từ khi ngành Ngoại giao Mỹ được thành lập theo hình thức hiện nay.”
Theo thông lệ, đại sứ do tổng thống đề cử và Thượng viện phê chuẩn. Có hai loại đại sứ: nhà ngoại giao chuyên nghiệp và nhân sự bổ nhiệm chính trị. Nhóm sau — thường là người thân cận hoặc nhà tài trợ của tổng thống — được kỳ vọng sẽ nộp đơn từ chức khi chính quyền mới nhậm chức. Điều này đã xảy ra khi ông Trump lên nắm quyền vào tháng 1 và ông ngay lập tức chấp nhận các đơn từ chức.
Tuy nhiên, điều đó không áp dụng đối với các nhà ngoại giao sự nghiệp, những người thường tiếp tục phục vụ qua nhiều đời chính quyền. Cho đến nay, chính quyền Trump không đưa ra lý do cho các quyết định triệu hồi và chưa công bố chính thức.
Khi được hỏi, U.S. Department of State tuyên bố: “Đây là quy trình tiêu chuẩn trong mọi chính quyền. Đại sứ là đại diện cá nhân của tổng thống, và tổng thống có quyền bảo đảm rằng ông có những người tại các quốc gia đó thúc đẩy chương trình ‘Nước Mỹ trên hết’.”
Bà Gamer cho biết nghiệp đoàn chưa có con số chính xác về số đại sứ bị triệu hồi và đang cố gắng xác định toàn cảnh. Politico là cơ quan đầu tiên đưa tin về động thái này hôm thứ Sáu.
Một danh sách không chính thức được lưu truyền trong giới ngoại giao vào thứ Hai cho thấy các đại sứ bị triệu hồi trải khắp mọi khu vực, trong đó khoảng một chục người đang công tác tại châu Phi hạ Sahara. Một số nhà ngoại giao nhận định danh sách này khá chính xác.
Hiện ông Trump chưa đề cử người thay thế cho nhiều vị trí đại sứ đang bỏ trống tại châu Phi hạ Sahara. Trên phạm vi toàn cầu, hàng chục đại sứ quán Mỹ đang khuyết vị trí đại sứ; trong các trường hợp đó, phó trưởng phái bộ — thường là nhà ngoại giao sự nghiệp — đang đảm nhiệm vai trò trưởng phái bộ.
Trong khi đó, Trung Quốc đã vượt Mỹ về số lượng cơ quan đại diện ngoại giao trên toàn thế giới và duy trì chu kỳ luân chuyển đại sứ ổn định tại mỗi phái bộ.
Cuộc triệu hồi hàng loạt này có thể làm suy giảm thêm tinh thần của các nhà ngoại giao sự nghiệp đang làm việc dưới quyền Ngoại trưởng Marco Rubio.
Đầu tháng này, nghiệp đoàn công bố kết quả khảo sát cho thấy 98% người tham gia cho biết tinh thần làm việc đã suy giảm kể từ khi nhiệm kỳ hai của ông Trump bắt đầu vào tháng 1.
Trong hơn 2.100 người trả lời khảo sát, đa số nói rằng họ phải quản lý ngân sách eo hẹp hơn và khối lượng công việc lớn hơn do chính quyền Trump cắt giảm chi tiêu, bao gồm việc cắt giảm mạnh viện trợ nước ngoài của Mỹ. 86% cho biết việc triển khai chính sách đối ngoại của Mỹ trở nên khó khăn hơn, trong khi chỉ 1% ghi nhận sự cải thiện.
Năm nay, ông Rubio đã chủ trì cái mà ông gọi là một “tái tổ chức” của Bộ Ngoại giao. Tháng 7, bộ này thông báo khoảng 1.300 ca sa thải, trong đó có 264 viên chức ngoại giao. Nhiều người trong số đó đang trong giai đoạn luân chuyển về Washington trước khi nhận nhiệm sở mới ở nước ngoài, nhưng lại làm việc tại những đơn vị bị giải thể.
Có thời điểm trong năm, khoảng một chục nhà ngoại giao cao cấp từng được phân công làm phó trưởng phái bộ ở nước ngoài trước khi chính quyền Trump bắt đầu đã được thông báo rằng họ không còn giữ các vị trí đó. Phần lớn trong số họ là phụ nữ hoặc người thuộc các nhóm thiểu số.
Nguồn nytimes
