(AP) — Tối cao Pháp viện hôm thứ Sáu đã đồng ý thụ lý tranh chấp liên quan đến tính hợp hiến của sắc lệnh do Tổng thống Donald Trump ban hành, theo đó những trẻ em sinh ra tại Mỹ có cha mẹ ở quốc gia này bất hợp pháp hoặc tạm thời sẽ không được công nhận quốc tịch Mỹ.
Các thẩm phán sẽ xem xét đơn kháng cáo của Trump đối với phán quyết của tòa cấp dưới đã bác bỏ các hạn chế về quyền công dân. Sắc lệnh hiện chưa có hiệu lực ở bất kỳ nơi nào.
Phiên điều trần dự kiến diễn ra vào mùa xuân, và phán quyết cuối cùng có thể được ban hành vào đầu mùa hè.
Sắc lệnh về quyền công dân theo nơi sinh — được Trump ký ngày 20-1, ngày đầu nhiệm kỳ thứ hai — nằm trong chiến dịch siết chặt di trú trên diện rộng của chính quyền Cộng hòa. Các biện pháp khác bao gồm tăng cường bố ráp di trú tại nhiều thành phố và lần đầu tiên áp dụng Đạo luật “Alien Enemies Act” từ thế kỷ 18 trong thời bình.
Chính quyền hiện đối mặt với nhiều vụ kiện, và Tối cao Pháp viện đã đưa ra những tín hiệu trái chiều trong các lệnh khẩn cấp. Tòa đã chặn việc sử dụng Đạo luật “Alien Enemies Act” để trục xuất nhanh chóng những người Venezuela bị cáo buộc là thành viên băng nhóm mà không qua điều trần. Nhưng Tối cao Pháp viện cũng cho phép nối lại các cuộc chặn kiểm di trú quy mô lớn tại khu vực Los Angeles, sau khi tòa cấp dưới cấm việc chặn người chỉ dựa trên chủng tộc, ngôn ngữ, nghề nghiệp hoặc vị trí.
Các thẩm phán cũng đang cân nhắc yêu cầu khẩn cấp của chính quyền nhằm triển khai Vệ binh Quốc gia đến khu vực Chicago để hỗ trợ cưỡng chế di trú — một động thái đang bị tòa cấp dưới đình chỉ vô thời hạn.
Chính sách đầu tiên của Trump về di trú được Tối cao Pháp viện xem xét chung cuộc
Quyền công dân theo nơi sinh là chính sách đầu tiên của Trump liên quan đến di trú được Tối cao Pháp viện đưa ra phán quyết cuối cùng. Sắc lệnh của ông có thể đảo lộn hơn 125 năm hiểu biết pháp lý rằng Tu chính án thứ 14 bảo đảm quyền công dân cho mọi trẻ em sinh ra trên lãnh thổ Hoa Kỳ — ngoại trừ con của các nhà ngoại giao và con của lực lượng chiếm đóng nước ngoài.
Nhiều tòa án cấp dưới đã bác bỏ sắc lệnh là vi hiến, hoặc rất có khả năng vi hiến, dù Tối cao Pháp viện hồi cuối tháng 6 đã hạn chế việc tòa án ban hành các lệnh cấm thi hành trên phạm vi toàn quốc.
Tuy nhiên, Tối cao Pháp viện không loại trừ các lệnh khác vẫn có thể có hiệu lực trên toàn quốc, như trong các vụ kiện tập thể hoặc các vụ kiện do các tiểu bang khởi xướng. Khi đó, tòa cũng chưa đưa ra kết luận về việc sắc lệnh quyền công dân có vi hiến hay không.
Mọi tòa án cấp dưới xem xét vấn đề này đều kết luận rằng sắc lệnh của Trump vi phạm hoặc có khả năng vi phạm Tu chính án thứ 14 — vốn được ban hành nhằm bảo đảm quyền công dân cho người da đen, bao gồm những người từng là nô lệ. Theo quy định lâu đời, mọi trẻ sinh ra trên đất Mỹ đều đương nhiên là công dân Hoa Kỳ, kể cả con của phụ nữ đang cư trú bất hợp pháp.
Vụ việc xuất phát từ New Hampshire
Trong vụ án được Tối cao Pháp viện xem xét, một thẩm phán liên bang tại New Hampshire hồi tháng 7 đã ra lệnh đình chỉ sắc lệnh quyền công dân trong một vụ kiện tập thể, bao trùm mọi trẻ em sẽ bị ảnh hưởng. Liên đoàn Tự do Dân sự Mỹ (ACLU) dẫn đầu nhóm luật sư đại diện cho trẻ em và cha mẹ thách thức sắc lệnh.
“Không một tổng thống nào có thể thay đổi lời cam kết nền tảng của Tu chính án thứ 14 về quyền công dân,” Cecillia Wang, Giám đốc pháp lý quốc gia của ACLU, tuyên bố. “Chúng tôi mong sớm khép lại hoàn toàn vấn đề này tại Tối cao Pháp viện trong nhiệm kỳ này.”
Chính quyền cũng yêu cầu các thẩm phán xem xét phán quyết của Tòa Phúc thẩm Liên bang Khu vực 9 tại San Francisco. Tòa này, cũng trong tháng 7, cho rằng nhóm tiểu bang do Dân chủ lãnh đạo kiện sắc lệnh của Trump cần một lệnh cấm thi hành trên toàn quốc để tránh tình trạng một số tiểu bang áp dụng còn nơi khác thì không. Tối cao Pháp viện không đưa ra hành động nào đối với vụ việc tại Khu vực 9.
Lập luận của chính quyền và phe ủng hộ
Chính quyền Trump cho rằng con của người không phải công dân không “chịu thẩm quyền” của Hoa Kỳ và vì thế không được quyền công dân.
“Khoản quy định về quyền công dân trong Tu chính án thứ 14 được thông qua nhằm trao quốc tịch cho những người nô lệ mới được trả tự do và con cái của họ — không phải… cho con của những người nước ngoài cư trú bất hợp pháp hoặc tạm thời tại Hoa Kỳ,” luật sư tối cao của chính quyền, D. John Sauer, viết trong thỉnh cầu gửi Tối cao Pháp viện.
Hai mươi tư tiểu bang do Đảng Cộng hòa lãnh đạo cùng 27 nghị sĩ Cộng hòa, bao gồm Thượng nghị sĩ Ted Cruz (Texas) và Lindsey Graham (South Carolina), đã lên tiếng ủng hộ chính quyền.
