- Trump đóng băng ít nhất 28 tỷ USD dành cho các khu vực Dân chủ, đe dọa thêm việc cắt giảm việc làm liên bang.
- Thống đốc Pritzker gọi đây là hành động “bắt cóc con tin”.
- Nỗ lực tái mở cửa chính phủ thất bại tại Thượng viện khi hai bên tiếp tục đối đầu.
Chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm thứ Sáu đã đóng băng khoản tài trợ 2,1 tỷ USD cho hệ thống giao thông công cộng tại Chicago, khiến một thành phố lớn do Đảng Dân chủ lãnh đạo rơi vào tình cảnh thiếu hụt ngân sách, sau khi nỗ lực chấm dứt tình trạng chính phủ đóng cửa một lần nữa thất bại tại Thượng viện.
Đến ngày thứ ba của cuộc khủng hoảng, Trump gia tăng áp lực buộc Đảng Dân chủ chấp nhận kế hoạch của Cộng hòa nhằm khôi phục ngân sách liên bang. Tuy nhiên, đề xuất này thất bại với tỷ lệ phiếu 54–44, không đạt ngưỡng 60 phiếu, đồng nghĩa tình trạng đóng cửa sẽ kéo dài ít nhất tới thứ Hai.
Chiến dịch gây áp lực
Chính quyền Trump hiện đã đóng băng ít nhất 28 tỷ USD dành cho các bang và thành phố Dân chủ, sử dụng quyền lực của chính phủ liên bang để trừng phạt đối thủ chính trị. Giám đốc Ngân sách Russ Vought cho biết khoản tiền dành cho tuyến tàu điện trên cao ở Chicago bị giữ lại để tránh “chảy qua các hợp đồng dựa trên chủng tộc”.
Trump từ lâu đã biến Chicago, thành phố lớn thứ ba nước Mỹ, thành mục tiêu công kích và từng đe dọa điều Vệ binh Quốc gia tới đây.
Thống đốc Illinois JB Pritzker – một nhà phê bình Trump nổi bật và được xem là ứng viên tổng thống tiềm năng của Dân chủ năm 2028 – lên án động thái này là “hành động bắt cóc con tin”.
“Đây chỉ nhằm ghi điểm chính trị nhưng lại gây hại cho nền kinh tế và những người lao động phụ thuộc vào phương tiện công cộng,” ông viết trên mạng xã hội.
Tòa Bạch Ốc cho biết họ cũng đang xem xét đóng băng các khoản tài trợ cho Portland, Oregon – nơi từng chứng kiến nhiều cuộc biểu tình lớn thời kỳ Trump đầu tiên.
Ngoài ra, Trump còn đe dọa sa thải thêm nhiều viên chức liên bang, ngoài 300.000 người đang bị buộc rời việc trong năm nay. Theo một nguồn tin từ Tòa Bạch Ốc, hàng chục cơ quan đã nộp kế hoạch cắt giảm nhân sự.
Bầu không khí “mất thiện chí”
Nhiều nghị sĩ Cộng hòa không phản đối chiến dịch gây áp lực này, dù nó làm suy yếu quyền kiểm soát chi tiêu vốn thuộc về Quốc hội. Chủ tịch Hạ viện Mike Johnson nói: “Ông ấy có đang gây áp lực không? Có lẽ vậy. Và tôi ủng hộ điều đó.”
Tuy nhiên, một số khác lo ngại động thái này sẽ khiến đàm phán thêm bế tắc. Thượng nghị sĩ Thom Tillis, người đang tham gia thương lượng, cảnh báo: “Làm như vậy sẽ tạo ra một môi trường đầy mất thiện chí.”
Thế bế tắc chưa có lối ra
Tại Washington, Thượng viện đã bác bỏ cả kế hoạch ngân sách của Cộng hòa lẫn đề xuất thay thế của Dân chủ, rồi tạm nghỉ tới thứ Hai. Hạ viện cũng nghỉ họp cả tuần tới, đồng nghĩa không thể bỏ phiếu cho bất kỳ thỏa hiệp nào.
Nếu kéo dài qua thứ Hai, đây sẽ là đợt đóng cửa dài thứ tư trong lịch sử Mỹ. Đợt lâu nhất kéo dài 35 ngày (2018–2019), cũng dưới thời Trump.
Chiến dịch gây áp lực lần này không lay chuyển được Đảng Dân chủ: chỉ có 3 nghị sĩ của họ ủng hộ kế hoạch của Cộng hòa. Dân chủ khẳng định gói chi tiêu phải kèm mở rộng trợ cấp y tế hậu COVID sẽ hết hạn cuối năm nay, trong khi Cộng hòa muốn tách riêng vấn đề này. Hiện trợ cấp giúp 24 triệu người Mỹ có bảo hiểm, và gần 80% công chúng ủng hộ duy trì, theo khảo sát của Quỹ Kaiser.
Hệ quả của đóng cửa
Khoảng 1,7 nghìn tỷ USD – tương đương một phần tư chi tiêu liên bang – đã bị đình trệ. Trong khi đó, các chương trình y tế, hưu trí và trả lãi cho khoản nợ 37,5 nghìn tỷ USD vẫn tiếp tục.
Đợt đóng cửa lần này, thứ 15 kể từ năm 1981, đã tạm ngưng nhiều hoạt động như nghiên cứu khoa học, giám sát tài chính, và làm gián đoạn công việc của khoảng 2 triệu viên chức liên bang. Dù vậy, quân đội, nhân viên an ninh hàng không và một số vị trí “thiết yếu” vẫn phải làm việc mà không được trả lương ngay.
Hôm thứ Sáu, Bộ Lao động không công bố báo cáo thất nghiệp hằng tháng, khiến Phố Wall thiếu dữ liệu về sức khỏe nền kinh tế lớn nhất thế giới.
Nếu tình trạng kéo dài, nó có thể ảnh hưởng đến du lịch hàng không, trợ cấp lương thực cho hàng triệu người dân, buộc tòa án liên bang phải đóng cửa và khiến viên chức liên bang lỡ kỳ lương đầu tiên vào giữa tháng 10.
