- Điện Kremlin xem ra không muốn vội vàng thương lượng về cuộc chiến ở Ukraine, bất chấp mọi cố gắng của ông Trump.
Lúc đó vào khoảng nửa đêm theo giờ Moscow, khi ông Vladimir Putin nhận được điện thoại của Bạch Cung. Tổng thống Trump vừa mới họp với ông Volodymyr Zelensky trong mấy tiếng đồng hồ hôm 18 tháng Tám, cùng với bảy nhà lãnh đạo khác của Liên Hiệp Âu châu. Họ đến Bạch Cung trong thái độ lo sợ, và tìm cách thuyết phục Hoa Kỳ nên ủng hộ Ukraine. Bây giờ ông Trump giải thích với ông Putin phía Nga cần phải làm gì trong những bước kế tiếp. Ông Trump nói rằng các nhà lãnh đạo của phía bên kia cuộc chiến đã ngồi xuống họp bàn với nhau, và họ cùng muốn đi tìm hòa bình, chấm dứt chiến tranh. Nhưng xem ra ông Putin lại có những kế hoạch khác của riêng ông.
Sau cuộc gọi của ông Trump, Điện Kremlin đưa ra một tuyên bố mù mờ, bâng quơ, không rõ ràng. Phía Nga đề nghị nên tăng cường thành phần dự hội nghị thương thuyết trong cuộc gặp lần sau, khi thảo luận về hòa bình. Không rõ họ muốn nói điều gì, song cụ thể là còn lâu ông Putin mới chấp thuận đề nghị của ông Trump: cùng ngồi xuống nói chuyện với ông Zelensky. Mặt khác, người Nga lại tiếp tục chơi cái trò thường thấy trong lối ngoại giao khi có chiến tranh, đó là hăm dọa, tăng thêm đòi hỏi, và cù nhầy, kéo dài thời gian.
Những đe dọa từ Mạc Tư Khoa đặc biệt trở nên hung hăng khi các nhà lãnh đạo Âu châu đến Bạch Cung để hội kiến với ông Trump. Phiên họp này được mọi người chú ý, theo dõi. Câu hỏi trọng tâm đặt ra là nếu hiệp định hòa bình đạt được, làm sao đảm bảo được rằng hiệp định đó được tôn trọng, và an toàn? Ai sẽ đảm bảo nền hòa bình theo như hiệp định ký kết? Và sự đảm bảo đó có ý nghĩa như thế nào?
Về điểm này, hình như ông Trump ngả về phía các quốc gia đồng minh Liên Âu. Ông nói với ông Zelensky trong cuộc họp báo: “Chúng tôi sẽ giúp làm được việc này.”. Thậm chí ông còn cả quyết: “Chúng tôi sẽ cung cấp cho họ sự bảo vệ chắc chắn, giống như tổ chức NATO bảo vệ các nước hội viên.”Các nước hội viên NATO từng hứa rằng họ sẽ gửi quân đội sang Ukraine để bảo vệ an ninh cho Ukraine.
Những câu tuyên bố trên xem ra đang đến gần mục tiêu mà ông Zelensky mong đợi từ bấy lâu nay. Đó là một sự cam kết rõ ràng từ phía Hoa Kỳ và các nước đồng minh: Họ sẽ nhảy vào can thiệp khi có bất cứ hành vi xâm lăng nào của Nga trong tương lai. Theo lời ông Zelensky nếu không có sự cam kết rõ ràng như vậy, ông sẽ không ký vào hiệp định hòa bình, bởi vì những gì Putin nói chỉ là những lời hứa hẹn suông mà thôi. Lời hứa của ông Trump là Hoa Kỳ sẽ đứng ra giúp bảo vệ Ukraine nếu nước này trong tương lai còn bị xâm lăng. Lời hứa xem ra như chỉ là tạm thời, song rõ rệt là bước tiến tới sự bảo đảm an ninh cho Ukraine.
Như thế là cũng đủ khiến cho Mac Tư Khoa nổi giận. Trong một bản tuyên bố khác, ông Bộ trưởng Ngoại Giao Nga tuyên bố rằng: “Nếu xảy ra một tình huống mà quân đội NATO được gửi đến để bảo vệ cho Ukraine, tương lai sẽ là sự gia tăng xung đột, chiến tranh với hậu quả không thể lường được.”. Bất cứ nỗ lực cam kết chắc chắn nào để đảm bảo hòa bình chắc chắn sẽ chỉ làm cho cuộc chiến càng thêm sâu đậm.
Trước lời cảnh cáo trên đây của Ngoại trưởng Nga, ông Trump không còn một chọn lựa nào khác. Ông không có ý kiến mới cho đề nghị hòa bình trước thái độ ngăn cản hòa bình của Nga. Trong lời tuyên bố kết thúc, sau năm tiếng đồng hồ họp với các nhà lãnh đạo Âu châu, ông Trump nói ông sẽ “bắt đầu sắp xếp cuộc gặp gỡ giữa các nhà lãnh đạo Nga và Ukraine. Nhưng ông không cho biết liệu ông Putin có chịu đến tham dự cuộc thảo luận hay không. Bàn về câu hỏi thiết yếu nhất liên quan đến đảm bảo an ninh cho Ukraine, ông Trump tỏ ra hết sức thận trọng. Ông nói rằng chúng tôi đã bàn thảo khá lâu về đề tài đảm bảo an ninh cho Ukraine cùng với các nhà lãnh đạo Âu châu khác, qua sự phối hợp của Hoa Kỳ.
Tuyên bố kiểu này xem ra bớt cứng rắn khi so với câu tuyên bố trước đó của ông Trump là sẽ bảo đảm an ninh cho Ukraine giống như một hội viên của NATO.
Nhưng khi bị Kremlin phản ánh ngược lại, ông Trump lại tỏ ra lúng túng, chần chừ, không còn dám hứa hẹn mạnh miệng như trước nữa. Sau lần họp thượng đỉnh với Nga ở Alaska, ông Trump đã gác bỏ sang một bên không bàn gì đến việc dùng những biện pháp trừng phạt đối với Nga, và áp đặt quan thuế biểu để gây thiệt hại cho nền kinh tế Nga. Đó là những thế mạnh của Hoa Kỳ, song ông Trump lại đồng ý không đề cập đến nữa. Ông nói rõ trong một câu giải thích: “Vào lúc này, chúng tôi không nghĩ đến biện pháp trừng phạt.”.
Sau đó, chính Ngoại trưởng Mỹ, ông Marco Rubio cũng xác nhận rằng những đe dọa áp dụng biện pháp trừng phạt Nga không được đem ra thảo luận. Ông nói với đài NBC trong chương trình “Meet The Press”, hôm 17 tháng Tám: “ Tôi không nghĩ rằng những biện pháp trừng phạt mới đối với Nga có thể buộc họ phải chấp thuận ngừng bắn.” . nhưng ông Trump đâu còn cách nào khác để buộc Nga quay trở lại bàn hội nghị.
Ý đồ muốn tiếp tục cuộc chiến ở Ukraine được thể hiện rõ ràng không những qua những lời tuyên bố mà còn qua cả những quần áo, trang phục họ mặc khi đi gặp ông Trump ở Alaska. Tại hội nghị thượng đỉnh Alaska, Ngoại trưởng Nga, ông Sergei Lavrov đã mặc một chiếc áo lạnh mang dòng chữ USSR, ám chỉ Liên Bang Soviet Nga. Sau đó, ông ta nói trên đài truyền hình Nga rằng dòng chữ trên áo lạnh của ông không hề mang ý nghĩa “Đế quốc Nga.”. Khi được hỏi liệu ông Putin có sẵn sàng thảo luận với ông Zelensky hay chưa, ông ta đánh lạc hướng, không trả lời. Ông Lavrov nói: “Một cuộc hội nghị thượng đỉnh như vậy cần phải được chuẩn bị cẩn thận từng bước một, theo từng giai đoạn.”. Nói rõ hơn là nước Nga không vội vàng đi thảo luận tìm kiếm hòa bình. Trừ trường hợp ông Trump quyết liệt thay đổi lập trường- tức là tái tục áp dụng biện pháp trừng phạt Nga về kinh tế. Bằng không thì tình trạng hiện nay sẽ vẫn giữ nguyên như cũ trong thời gian sắp tới.
Nguyễn Minh Tâm dịch theo báo TIME ngày 8/9/2025
