Ngày 21 tháng 8 (Reuters) – Tối cao Pháp viện Hoa Kỳ hôm thứ Năm đã cho phép chính quyền Tổng thống Donald Trump tiến hành cắt giảm sâu rộng các khoản tài trợ của Viện Y tế Quốc gia (NIH) dành cho các nghiên cứu liên quan đến người thiểu số chủng tộc hoặc cộng đồng LGBT, như một phần trong chiến dịch siết chặt các chương trình đa dạng, công bằng, hòa nhập (DEI) và vấn đề bản dạng giới.
Trong phán quyết sít sao 5–4, các thẩm phán đã chấp thuận đề nghị của Bộ Tư pháp nhằm dỡ bỏ quyết định của Thẩm phán William Young (Tòa liên bang Boston) hồi tháng 6, theo đó việc chấm dứt các khoản tài trợ này là vi phạm luật liên bang. Vụ kiện do các nhà nghiên cứu và 16 tiểu bang khởi xướng vẫn đang được xem xét tại tòa cấp dưới.
Trong lệnh ngắn gọn, phe đa số gợi ý rằng đơn kiện lẽ ra phải được nộp tại Tòa án Liên bang chuyên trách về khiếu kiện tài chính ở Washington. Chánh án bảo thủ John Roberts đã liên minh cùng ba thẩm phán tự do trong phe phản đối quyết định.
Tuy nhiên, cũng với tỷ lệ 5–4, tòa tối cao đã từ chối đề nghị của chính quyền Trump nhằm đình chỉ ngay lập tức phần khác trong phán quyết của Young, vốn tuyên bố các hướng dẫn nội bộ của NIH – giải thích việc loại bỏ tài trợ cho các nghiên cứu liên quan đến DEI và bản dạng giới – là trái pháp luật.
NIH là cơ quan tài trợ nghiên cứu y sinh lớn nhất thế giới. Các khoản cắt giảm nằm trong chiến dịch tái cấu trúc chính phủ, cắt giảm chi tiêu liên bang và chấm dứt hỗ trợ các chương trình thúc đẩy đa dạng hoặc “ý thức hệ giới” mà chính quyền Trump phản đối. Theo chính quyền, phán quyết của Young buộc NIH phải tiếp tục chi trả 783 triệu USD cho những dự án đi ngược lại “ưu tiên” của họ.
Tòa tối cao – với đa số bảo thủ 6–3 – đã nhiều lần đứng về phía chính quyền trong các vụ việc liên quan kể từ khi Trump quay lại Tòa Bạch Ốc tháng Giêng năm nay.
Sau khi Trump ký các sắc lệnh hành pháp nhắm vào DEI và “ý thức hệ giới”, NIH đã yêu cầu nhân viên chấm dứt tài trợ cho những nghiên cứu bị xem là “kém giá trị và ngoài trọng tâm” liên quan đến các lĩnh vực này, cũng như một số dự án về COVID-19 và giảm thiểu tâm lý chống vắc-xin.
Các vụ kiện chống lại việc cắt giảm được nộp bởi Hiệp hội Y tế Công cộng Mỹ, một số nhà nghiên cứu và các nguyên đơn khác, cùng với nhóm 16 tiểu bang – phần lớn do Đảng Dân chủ lãnh đạo. Họ cho rằng các dự án bị chấm dứt bao gồm nghiên cứu về ung thư vú, bệnh Alzheimer, phòng ngừa HIV, tự tử, trầm cảm và nhiều tình trạng khác ảnh hưởng nặng nề đến cộng đồng thiểu số, cũng như những khoản tài trợ do Quốc hội yêu cầu để đào tạo và hỗ trợ đội ngũ nhà khoa học đa dạng trong lĩnh vực y sinh.
Trong phán quyết tháng 6, Thẩm phán Young – người được bổ nhiệm bởi cựu Tổng thống Cộng hòa Ronald Reagan – đã bác bỏ các quyết định cắt giảm, gọi đó là hành động “tùy tiện và vô lý đến kinh ngạc”, vi phạm luật liên bang.
Tại phiên điều trần hồi tháng 6, Young chỉ trích chính quyền Trump đã đưa ra một “khía cạnh u ám”, cho rằng các khoản cắt giảm này đại diện cho “sự kỳ thị chủng tộc và kỳ thị cộng đồng LGBTQ tại Mỹ”. Ông khẳng định: “Tôi chưa bao giờ thấy một hồ sơ nào mà sự phân biệt chủng tộc lại hiển hiện rõ ràng đến thế.”
Ông cũng nói rằng các cắt giảm được thiết kế nhằm ngăn chặn những nghiên cứu liên quan đến sức khỏe cộng đồng LGBT. “Thật kinh hoàng,” Young nhấn mạnh.
Tòa phúc thẩm liên bang Khu vực 1 tại Boston hôm 18/7 đã từ chối yêu cầu của chính quyền đình chỉ phán quyết của Young. Đến phiên điều trần ngày 28/7, Young cảnh báo rằng nếu Tối cao Pháp viện tạm dừng lệnh trước đó của ông, ông có thể mở ngay một phiên xử khẩn để ra lệnh buộc NIH phải khôi phục một phần của 783 triệu USD khoản tài trợ đã bị chấm dứt vì lý do kỳ thị chủng tộc và giới tính.
