12/8 (Reuters) – Các nhóm binh sĩ Nga hôm thứ Ba đã tiến sâu hơn vào miền Đông Ukraine, ngay trước thượng đỉnh giữa Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Mỹ Donald Trump – sự kiện mà các lãnh đạo châu Âu lo ngại có thể kết thúc bằng một thỏa thuận hòa bình áp đặt, khiến lãnh thổ Ukraine bị thu hẹp bất hợp pháp.
Trong một đợt tấn công lớn nhất từ đầu năm, quân Nga đã áp sát thị trấn khai thác than Dobropillia, nằm trong chiến dịch của ông Putin nhằm giành toàn quyền kiểm soát vùng Donetsk. Quân đội Ukraine điều lực lượng dự bị, cho biết họ đang giao chiến ác liệt.
Ông Trump từng nói bất kỳ thỏa thuận hòa bình nào cũng sẽ bao gồm “một số trao đổi lãnh thổ có lợi cho cả hai phía” Nga và Ukraine, trong khi Ukraine vẫn phụ thuộc Mỹ như nguồn cung vũ khí chính. Tuy nhiên, vì toàn bộ khu vực tranh chấp đều thuộc Ukraine, Tổng thống Volodymyr Zelenskiy cùng các đồng minh EU lo ngại Kyiv sẽ bị buộc nhượng nhiều hơn Nga.
Theo hai quan chức Tòa Bạch Ốc, hội nghị thượng đỉnh Mỹ–Nga đầu tiên kể từ năm 2021 sẽ diễn ra ngày thứ Sáu tại Căn cứ Không quân Elmendorf ở Anchorage, Alaska. Chính quyền Trump hôm thứ Ba hạ thấp kỳ vọng về một bước tiến ngừng bắn, gọi đây là “phiên lắng nghe.” Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio nói tổng thống muốn trực tiếp “nhìn vào mắt” Putin để tự đánh giá.
Ông Zelenskiy và hầu hết lãnh đạo châu Âu khẳng định hòa bình bền vững không thể đạt được nếu Ukraine không có mặt tại bàn đàm phán, và thỏa thuận phải tuân thủ luật pháp quốc tế, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ Ukraine. Họ dự kiến họp trực tuyến với Trump vào thứ Tư để nhấn mạnh điều này.
“Những cuộc đàm phán quan trọng và thực chất về chúng tôi mà không có chúng tôi sẽ không thể thành công,” Zelenskiy nói với NewsNation.
Ông Zelenskiy nhấn mạnh Nga phải đồng ý ngừng bắn trước khi bàn về lãnh thổ, và bác bỏ mọi đề xuất rút quân khỏi Donbas hay từ bỏ các tuyến phòng thủ. Người phát ngôn Tòa Bạch Ốc Karoline Leavitt giải thích hội nghị ở Alaska là đề xuất của Putin và Trump đồng ý để “hiểu rõ hơn” về cách chấm dứt chiến tranh, nhưng không loại trừ khả năng họp ba bên sau đó.
Nga tăng áp lực ở miền Đông Ukraine
Cựu cố vấn Điện Kremlin Sergei Markov cho rằng bước tiến mới của Nga sẽ tạo thêm sức ép buộc Ukraine nhượng đất. Dù thiếu quân, quân đội Ukraine hôm thứ Hai tuyên bố đã giành lại hai ngôi làng ở vùng Sumy – bước đảo chiều hiếm hoi sau hơn một năm Nga tiến chậm nhưng chắc ở phía Đông Nam.
Nga, sau khi phát động cuộc xâm lược toàn diện tháng 2/2022, đã mở chiến dịch mới tại Sumy năm nay theo yêu cầu của ông Putin về một “vùng đệm” tại đây. Ukraine và các đồng minh lo ngại ông Trump – mong muốn ghi dấu công lao hòa giải và thúc đẩy các thỏa thuận kinh tế mới với Nga – có thể vô tình thưởng cho ông Putin sau 11 năm tìm cách chiếm đất Ukraine, trong đó 3 năm chiến tranh công khai.
Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk cảnh báo:
“Ukraine không thể thua cuộc chiến này và không ai có quyền gây sức ép buộc Ukraine nhượng lãnh thổ hay chấp nhận điều gì giống như đầu hàng. Tôi hy vọng có thể thuyết phục Tổng thống Trump về lập trường châu Âu.”
Ông Zelenskiy cho biết ông và các lãnh đạo châu Âu “đều ủng hộ quyết tâm của Tổng thống Trump,” ngoại trừ Thủ tướng Hungary Viktor Orban – đồng minh thân cận nhất của Putin ở châu Âu – người từ chối ký tuyên bố đoàn kết của EU và tuyên bố “Ukraine đã thua, Nga đã thắng.”
Gần đây, ông Trump tỏ ra cứng rắn hơn với Nga, đồng ý gửi thêm vũ khí cho Ukraine và từng đe dọa áp thuế nặng với người mua dầu Nga – một tối hậu thư hiện đã hết hiệu lực.
